Па кім звоніць звон
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 477с.
Мінск 1991
Відаць, Гольцу ўсё гэта было добра знаёмае, і гэта самае ён і хацеў сказаць: умей пражыць жыццё за дзве ночы, якія табе наканаваныя; умей увабраць усё, што трэба было б мець за ўсё жыццё, у той кароткі час, які табе застаецца.
Гэта слушная філасофія. Але ён не хацеў верыць, што Марыю стварылі толькі абставіны. Хіба што тут адыгралі ролю не толькі яго, але і яе абставіны. Адна з тых яе жыццёвых абставін не надта прыемная, падумаў ён. Так, не вельмі прыемная.
Што ж, калі яно так, дык хай будзе так. Але няма такога закону, які прымусіў бы яго сказаць, што гэта справядліва. Я не ведаў, што здатны адчуваць тое, што я адчуваю зараз, думаў ён. Што са мной можа здарыцца такое. Я хацеў бы, каб яно доўжылася ўсё маё жыццё. Так яно і будзе, сказала другая палова яго істоты. Так яно і будзе. Ты гэта адчуваеш цяпер, а гэта і ёсць усё тваё жыццё — цяпер. Болей нічога няма, апроч цяпер. Няма ні ўчора, ні заўтра. Колькі часу табе трэба, каб усвядоміць гэта? Ёсць толькі цяпер, і калі цяпер для цябе азначае два дні, дык, выходзіць, два дні — гэта ўсё тваё жыццё, і ўсё ў іх будзе ў адпаведнай прапорцыі. Вось гэта і называецца пражыць цэлае жыццё за два дні. I калі ты кінеш скардзіцца і жадаць таго, чаго ніколі не будзе, гэта будзе вельмі добрае жыццё. Добрае жыццё не вымяраецца біблейскім перыядам часу.
Таму не трывожся, бяры тое, што маеш, і рабі сваю справу, і ў цябе будзе доўгае жыццё і вельмі шчаслівае.
Хіба апошнім часам ты не пачуваеш сябе шчаслівым? Чаго ж ты тады скардзішся? Такая ўжо выпала табе доля, сказаў ён сабе, і яму дужа спадабалася такая думка: галоўнае не тое, што мы спазнаём у жыцці, а людзі, з якімі мы сустракаемся. Яму было прыемна, што ён здолеў пажартаваць, і Роберт Джордан зноў вярнуўся да дзяўчыны.
— Я кахаю цябе, зайчанятка,— сказаў ён.— Што ты толькі што казала?
— Я гаварыла,— адказала яна,— што табе няма чаго турбавацца пра сваю справу, бо я не буду ўблытвацца і не буду табе назаляць. Ты мне толькі скажы, ці магу я быць табе чым-небудзь карыснай?
— Нічога не трэба,— сказаў ён.— Гэта вельмі простая справа.
— Я распытаю ў Пілар, як трэба дагаджаць мужчыне, і я буду рабіць усё так, як яна навучыць,— сказала Марыя.— А потым і сама навучуся разумець, што трэба, а як я што не так зраблю, дык ты мне падкажаш.
— Мне нічога не трэба.
— Que va, нічога не трэба! Вось хоць бы твой спальны мяшок — яго сёння ўранку трэба было вытрасці, праветрыць і павесіць дзе-небудзь на сонцы. А потым, пакуль не выпала раса, яго трэба было зняць.
— Ну, далей, зайчанятка.
— Шкарпэткі твае трэба памыць і высушыць. Я паклапачуся, каб у цябе заўсёды былі дзве пары.
— А яшчэ што?
— Я магу чысціць і змазваць твой пісталет, калі ты пакажаш мне, як гэта робіцца.
— Пацалуй мяне,— сказаў Роберт Джордан.
— Пачакай. Гэта сур’ёзная справа. Ты пакажаш мне, як чысціць пісталет? У Пілар ёсць анучы і масла. I шомпал у нас у пячоры ёсць,— па-мойму, ён падыдзе.
— Ну, вядома, я табе абавязкова пакажу.
— А потым,— сказала Марыя,— ты мяне навучыш страляць з яго, і тады кожны з нас зможа застрэліць адно аднаго, каб не трапіць у палон параненаму.
— Дужа цікава,— сказаў Роберт Джордан.— I багата яшчэ ў цябе такіх думак?
— Небагата,— адказала Марыя.— Але гэта дужа добрая ідэя. Пілар дала мне вось гэтую штуку і паказала, як карыстацца ёю.— Яна расшпіліла кішэню сваёй кашулі, выцягнула невялікі скураны футарал, такі, як для кішэннага грабеньчыка, зняла шырокую гумку, што сцягвала яго, і выняла лязо брытвы.— Я заўсёды нашу яго з са-
бой,— растлумачыла яна.— Пілар кажа, трэба зрабіць надрэз вось тут, пад самым вухам, і правесці сюды.— Яна паказала пальцам.— Пілар кажа, што тут праходзіць вялікая артэрыя, і калі вось так правесці, дык абавязкова зачэпіш яе. I яна кажа, што гэта не балюча, трэба толькі моцна націснуць пад вухам і адразу ж весці ўніз. Яна кажа, што гэта вельмі проста, і калі ўсё так зробіш, дык смерць будзе немінучая.
— Правільна,— сказаў Роберт Джордан.— Там сонная артэрыя.
Значыць, яна ўвесь час ходзіць з ім, падумаў ён. Прыняла рашэнне і ўсё падрыхтавала на той выпадак, калі спатрэбіцца здзейсніць гэтае рашэнне.
— Але лепей, калі ты мяне застрэліш,— сказала Марыя.— Абяцай, калі будзе пільная патрэба, ты мяне застрэліш.
— Добра,— сказаў Роберт Джордан.— Абяцаю.
— Ну, вось, дзякуй,— сказала яму Марыя.— Я ведаю, што гэта не так лёгка зрабіць.
— Няма за што,— сказаў Роберт Джордан.
Пра такія рэчы забываеш, падумаў ён, забываеш пра ўсе гэтыя нюансы грамадзянскай вайны, калі надта многа думаеш пра сваю справу. Ты зусім забыўся на гэта. Што ж, пэўна, так і трэба. Вось Кашкін не мог забыць, і гэта перашкаджала яму ў справе. А можа, у хлопца з самага пачатку было прадчуванне? Дзіўная рэч: ён без усякага хвалявання думаў пра тое, як застрэліў Кашкіна. Калісьці, напэўна, ён адчуе хваляванне ад думкі пра гэта. Але пакуль што ён не адчувае нічога.
— Я яшчэ шмат чаго магу зрабіць для цябе,— сказала Марыя, ідучы побач з ім, дужа сур’ёзная цяпер і па-жаночаму заклапочаная.
— Апроч таго, каб мяне застрэліць?
— Так. Я магу скручваць для цябе цыгаркі, калі твае з трубачкамі скончацца. Мяне Пілар навучыла, і я дужа добра налаўчылася іх скручваць — моцна і роўна, і тытунь не высыпаецца.
— Цудоўна,— сказаў Роберт Джордан.— I ты сама заклейваеш іх языком?
— Няўжо ж не,— сказала дзяўчына.— А як цябе параняць, я буду цябе даглядаць, і перавязваць табе раны, і карміць...
— Можа, мяне і не параняць,— сказаў Роберт Джордан.
— Ну, то як ты захварэеш, я буду даглядаць цябе і гатаваць табе суп, умываць цябе і ўсё для цябе рабіць, што трэба. I буду чытаць табе ўголас.
— А калі я не захварэю?
— Ну, я буду прыносіць табе ўранку каву, як толькі ты прачнешся...
— А калі мне кава не даспадобы?— спытаў Роберт Джордан.
— He, ты любіш каву,— радасна сказала дзяўчына.— Сёння ўранку ты выпіў дзве конаўкі.
— А ўяві сабе, што мне раптам абрыдла кава, застрэліць мяне табе не выпадзе, і мяне не параняць, і я не захварэю, і шкарпэтак у мяне будзе толькі адна пара, і я сам навучуся вытрасаць свой спальны мяшок. Што тады, зайчанятка?— Ён пагладзіў яе па плячы.— Што тады?
— Тады я пазычу ў Пілар нажніцы і падстрыгу цябе карацей.
— Мне не падабаецца кароткая стрыжка.
— I мне таксама,— сказала Марыя.— Мне падабаецца, як у цябе зараз. А калі табе зусім нічога не спатрэбіцца, я буду сядзець і глядзець на цябе, а ўначы мы будзем кахаць адно аднаго.
— Цудоўна,— сказаў Роберт Джордан.— Апошняя твая думка асабліва слушная.
— I мне яна падабаецца,— усміхнулася Марыя.— Ох, Ingles,— сказала яна.
— Мяне завуць Раберта.
— Але мне болей падабаецца Ingles, як цябе называе Пілар.
— I ўсё-такі мяне завуць Раберта.
— He,— сказала яна.— Цяпер цябе завуць Ingles, ужо другі дзень. Скажы мне, Ingles, ці патрэбна мая дапамога ў тваёй справе?
— He. Toe, што я зараз раблю, я павінен зрабіць сам, і з яснаю галавою.
— Добра,— сказала яна.— А калі ты яе закончыш?
— Калі ўсё пойдзе як след, то сёння ўвечары.
— Добра,— сказала яна.
Унізе пад імі ўжо цямнеў апошні пералесак, за якім быў лагер.
— Хто гэта?— спытаў Роберт Джордан, паказваючы пальцам.
— Пілар,— адказала дзяўчына, глянуўшы ў тым напрамку.— Ну, вядома, Пілар.
На краі лугу, там, дзе пачыналіся дрэвы, сядзела жанчына, паклаўшы галаву на рукі. Адтуль, дзе яны стаялі, яна была падобная на вялікі цёмны клунак на фоне рудых камлёў.
— Пайшлі,— сказаў Роберт Джордан і пабег да яе.
У высокім, да калень, верасе бегчы было надта цяжка, і неўзабаве ён прыцішыў бег і пайшоў звычайным крокам. Ён бачыў, што жанчына сядзіць, паклаўшы галаву на скрыжаваныя рукі, і яе шырокая постаць здавалася чорнай на фоне сасны. Ён наблізіўся да яе і гучна гукнуў:
— Пілар!
— А,— сказала яна,— намілаваліся?
— Ты занядужала?— запытаў ён, схіліўшыся над ёю.
— Que va,— адказала яна.— Проста я спала.
— Пілар,— сказала Марыя. Яна падышла і прысела на кукішкі каля старой.— Што з табою? Ты сябе пагана пачуваеш?
— Я пачуваю сябе цудоўна,— адказала Пілар, усё яшчэ седзячы. Яна агледзела іх абаіх.— Ну, як, Ingles,— спытала яна.— Ты паказаў сябе сапраўдным мужчынам?
— Ты сапраўды добра сябе пачуваеш?— спытаў Роберт Джордан, не звяртаючы ўвагі на яе словы.
— А што мне зробіцца? Я спала. А вы?
— He.
— Ну,— сказала Пілар дзяўчыне,— табе, я бачу, гэта даспадобы.
Марыя пачырванела і нічога не адказала.
— He чапай яе,— сказаў Роберт Джордан.
— Цябе не пытаюць,— адказала яму Пілар.— Марыя,— голас у яе быў суровы.
Дзяўчына не ўзняла вачэй.
— Марыя,— паўтарыла жанчына,— я сказала, што Ta66 гэта, відаць, прыйшлося даспадобы.
— He чапай ты яе,— зноў сказаў Роберт Джордан.
— Памаўчы,— сказала Пілар, не гледзячы на яго.— Слухай, Марыя, скажы мне адну рэч.
— He,— сказала Марыя і пакруціла галавой.
— Марыя,— сказала Пілар, і голас у яе быў такі самы суровы, як яе твар, а на твары не было і каліва прыязні,— скажы мне адну рэч, па сваёй волі скажы.
Дзяўчына пакруціла галавой.
Роберт Джордан думаў: калі б мне не трэба было працаваць з гэтай жанчынай, з яе п’янюгам-мужам, з яе нікчэмным атрадам, я б зараз ёй проста даў поўху...
— Ну, кажы,— сказала Пілар дзяўчыне.
— He,— сказала Марыя.— He.
— He чапай яе,— сказаў Роберт Джордан нейкім не сваім голасам.
Усё адно дам ёй поўху, і няхай усе яны ідуць к чорту, падумаў ён.
Пілар нават не адказала яму. Яна нагадвала змяю, што гіпнатызуе птаха ці ката, які сігае на птаха. У ёй нічога не было драпежнага ці хцівага. Толькі нейкае напружанне, як у кобры, што раздула шыю. Ён адчуваў пагрозу, схаваную ў гэтым напружанні. Але злосці ў яе не было, толькі ўладарнае жаданне ведаць.
Лепей бы я гэтага не бачыў, падумаў Роберт Джордан. Але за гэта не б’юць.
— Марыя,— сказала Пілар,— я да цябе пальцам не дакрануся. Ты мне скажы па сваёй волі. De tu ргоріа voluntad,— так гучала гэта па-іспанску.
Дзяўчына пакруціла галавой.
— Марыя,— сказала Пілар,— ну, скажы мне. Чуеш? Скажы што-небудзь.
— He,— ціха адказала дзяўчына.— He, не.
— Ты ж усё адно скажаш,— сказала ёй Пілар.— Штонебудзь, усё адно што. Вось пабачыш. Ты мусіш сказаць.
— Зямля плыла,— сказала Марыя, не гледзячы на жанчыну.— Праўда. Але расказаць пра гэта немагчыма.
КНІГІ ОНЛАЙН
