Па кім звоніць звон
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 477с.
Мінск 1991
— Так,— сказала Пілар, і голас яе прагучаў цёпла і ласкава, і прымусу ў ім ужо не было зусім. Але Роберт Джордан прыкмеціў дробненькія кропелькі поту на яе лбе і над верхняй губой.— Вось яно што. Вось яно, значыць, як было.
— Гэта праўда,— сказала Марыя і закусіла губу.
— Вядома, праўда,— лагодна сказала Пілар.— Толькі не кажы пра гэта нават найбліжэйшым людзям, бо яны ніколі не павераць табе. Скажы, Ingles, у цябе няма цыганскай крыві?
Роберт Джордан дапамог ёй падняцца.
— He,— сказаў ён.— Наколькі мне вядома.
— У Марыі таксама няма, наколькі яна ведае,— сказала Пілар.— Pues es muy raro. Гэта надзвычай дзіўна.
— Але гэта было, Пілар,— сказала Марыя.
— Como que no, hija?— сказала Пілар.— Чаму б не, дачка? Як я была маладая, пада мною так плыла зямля, што мне ажно страшна рабілася,— а што, калі яна раптам уся выслізне з-пад мяне! Кожную ноч гэта было.
— Хлусіш,— сказала Марыя.
— Так,— сказала Пілар.— Я схлусіла. Гэтага не бывае болей як тры разы ў жыцці. Яна ў цябе сапраўды плыла?
— Так,— адказала дзяўчына,— сапраўды.
— А ў цябе, Ingles?— Пілар глянула на Роберта Джордана.— Толькі не хлусі.
— I ў мяне,— сказаў ён.— Праўда.
— Добра,— сказала Пілар.— Добра. Проста выдатна.
— А што гэта ты казала пра тры разы?— спытала Марыя.— Што гэта значыць?
— Тры разы,— сказала Пілар.— Адзін раз гэта ў цябе ўжо было.
— Толькі тры?
— А ў шмат якіх людзей наогул ніводнага разу,— адказала ёй Пілар.— Ты добра памятаеш, што плыла?
— Цяжка было ўтрымацца,— сказала Марыя.
— Выходзіць, сапраўды плыла,— сказала Пілар Марыі.— Ну, калі так, хадзем. Пойдзем да лагера.
— Што гэта за лухта пра тры разы?— спытаў Роберт Джордан у жанчыны, калі яны ішлі праз хвойнік.
— Лухта?— Яна скоса зірнула на яго.— Гэта зусім не лухта, мой маленькі англічанін.
— Што ж гэта — вядзьмарства, накшталт варажбы па руцэ?
— He, для gitanos 1 гэта даўно ўжо вядомая рэч, яны гэта па сабе ведаюць.
— Але ж мы не gitanos.
— Так, але табе пашчасціла. Часам шчасціць не толькі цыганам.
— Значыць, ты сур’ёзна сказала пра тры разы?
Яна зноў неяк дзіўна глянула на яго.
— Дай мне спакою, Ingles,— сказала яна.— He чапляйся да мяне. Ты яшчэ надта малады, каб я з табой размаўляла.
— Але ж, Пілар...— сказала Марыя.
— Памаўчы,— адказала ёй Пілар.— Адзін раз у цябе гэта было, яшчэ табе засталося два разы.
— А ў цябе колькі разоў гэта было?— спытаў яе Роберт Джордан.
— Два,— сказала Пілар і паднесла два пальцы.— Два.
I трэцяга ўжо ніколі не будзе.
— А чаму?— спытала яе Марыя.
— Ат, змоўкні ўжо,— сказала Пілар.— Памаўчы. Ох і абрыдлі мне ўжо гэтыя смаркачы!
Цыганы (ісп.).
— Чаму не будзе трэцяга?— спытаў Роберт Джордан. — I ты памаўчы, добра?— сказала Пілар.— Памаўчы! Добра, сказаў сабе Роберт Джордан. Толькі мяне гэтым не возьмеш. Я шмат ведаў цыганоў, і ўсе яны нейкія дзіўныя. А ўрэшце, мы ўсе такія самыя. Толькі з тою розніцай, што мы мусім сумленна зарабляць свой хлеб. Ніхто не ведае, з якога племені мы паходзім, і што мы атрымалі ў спадчыну ад яго, і якія таямніцы хаваліся ў старадаўніх лясах, дзе жылі нашы продкі. Мы ведаем толькі тое, што мы нічога не ведаем. Мы не ведаем нічога і пра тое, што адбываецца з намі ўначы. Зрэшты, калі гэта адбылося ўдзень,— што ж, вельмі добра. Што было — тое мінула, але вось цяпер гэтая жанчына прымушае дзяўчыну расказаць, хоць тая гэтага не хоча, але ж гэтая жанчына прагне яшчэ і ўзяць гэта сабе і прысвоіць. Ёй трэба прывязаць да гэтага якуюсьці цыганскую чартаўшчыну. Магчыма, ёй нялёгка давялося там, на гары, але зараз, вось тут, яна навязала нам сваю волю. Калі б яна рабіла гэта з ліхім намерам, яе варта было б застрэліць. Але ў гэтым нічога не было благога. Толькі прага трымаць руку на пульсе жыцця — праз Марыю.
Калі з гэтай вайной будзе пакончана, ты можаш вывучаць жаночую псіхалогію, сказаў ён сабе. Распачнеш хоць бы з Пілар. Шчыра кажучы, для яе сёння быў цяжкі дзень. Дагэтуль яна яшчэ ніводнага разу не займалася цыганскімі фокусамі. Хіба што варажба па руцэ. Так, сапраўды, варажба па руцэ. I я не думаю, што яна дурыла мне галаву гэтай варажбою. Яна сапраўды не хацела гаварыць пра тое, што яна вычытала ў мяне на далоні. Яна ў гэта паверыла і маўчыць. Але гэта яшчэ нічога не значыць.
— Пілар, паслухай,— сказаў ён жанчыне.
Пілар зірнула на яго і ўсміхнулася.
— Чаго табе?— спытала яна.
— Кінь ты гэтую гульню ў таемнасць,— сказаў Роберт Джордан.— He падабаецца мне гэта.
— Вось як?
— Я не веру ў людаедаў, варажбітоў, вешчуноў і ва ўсялякія такія цыганскія глупствы.
— Та-ак,— сказала Пілар.
— I дзяўчыне, калі ласка, дай спакой. He чапай яе болей.
— Добра. Я не буду чапаць яе болей.
— I кінь ты гэтую гульню ў таемнасць,— сказаў Роберт Джордан.— Мы маем досыць клопату, досыць сур’ёз-
ных спраў, і няма чаго ўскладняць іх усялякай лухтой. Меней таемнасці, болей справы.
— Разумею,— сказала Пілар і кіўнула галавой у знак згоды.— Але скажы мне, Ingles,— яна ўсміхнулася яму,— ці плыла зямля?
— Так, чорт цябе задзяры. Плыла.
Пілар засмяялася і смяялася доўга, пазіраючы на Роберта Джордана.
— Ox, Ingles, Ingles,— сказала яна, смеючыся.— Ты дужа смешны. Цяпер табе давядзецца прыкласці шмат намаганняў, каб да цябе вярнулася твая паважнасць.
Ідзі ты к чорту, падумаў Роберт Джордан, але прамаўчаў. Пакуль яны размаўлялі, хмары зацягнулі сонца, і, азірнуўшыся, ён убачыў, што неба над гарамі шэрае і цяжкое.
— Так,— сказала Пілар.— Будзе снег.
— Цяпер? Амаль што ў чэрвені?
— А чаму ж не? Горы не ведаюць, які зараз месяц. А на небе яшчэ майскі месяц.
— Снегу не можа быць,— сказаў ён.— Гэта немагчыма.
— Аднак снег будзе, Ingles,— сказала яна.
Роберт Джордан паглядзеў на шэрае неба, і ў яго на вачах сонца, якое ледзь прабівалася скрозь хмары, схавалася зусім, і ўсё наўкол зрабілася шэрым, цяжкім і густым. Шэрая хмара агарнула вяршыні гор.
— Так,— сказаў ён.— Здаецца, твая праўда.
РАЗДЗЕЛ ЧАТЫРНАЦЦАТЫ
Пакуль яны дабіраліся да лагера, снег ужо пайшоў, і сняжынкі ляцелі наўскасяк паміж соснамі. Спачатку яны падалі павольна і рэдка вялікімі камякамі, якія кружылі паміж камлёў, потым, калі з гор задзьмуў сіберны вецер, снег паваліў густа і бязладна, і Роберт Джордан спыніўся перад пячорай, назіраючы ў роспачы за гэтым снегападам.
— Багата снегу выпадзе,— сказаў Пабла. Голас у яго быў хрыплы, вочы каламутныя і налітыя крывёй.
— Цыган ужо вярнуўся?— спытаў у яго Роберт Джордан.
— He,— адказаў Пабла.— Hi цыгана, ні старога яшчэ няма.
— Правядзеш мяне да верхняга паста на шашы?
— He,— сказаў Пабла.— Я ў гэтую справу ўмешвацца не буду.
— Што ж, пайду адзін.
— У такую завіруху можна і заблудзіць,— сказаў Пабла.— Я б на тваім месцы не рызыкаваў.
— Трэба толькі схілам спусціцца ўніз, а потым пайсці ўздоўж дарогі.
— Можа, ты іх і знойдзеш. Але твае паставыя з-за гэтага снегу, напэўна, вернуцца ўжо назад, і ты размінешся з імі.
— Стары без мяне не вернецца.
— Куды дзенецца — вернецца. У такую замець ён там не ўседзіць.
Пабла паглядзеў на снежныя камякі, якія вецер гнаў паўз уваход у пячору, і сказаў:
— Табе не падабаецца гэтая завіруха, га, Ingles?
Роберт Джордан вылаяўся, а Пабла глянуў на яго каламутнымі вачыма і ўсміхнуўся:
— Каюк цяпер твайму наступу, Ingles,— сказаў ён.— Заходзь у пячору. Твае людзі зараз прыйдуць.
У пячоры Марыя распальвала агонь, а Пілар корпалася каля кухоннага стала. Вогнішча дыміла, але дзяўчына паварушыла ў ім кіёчкам, памахала згорнутай газетай, і полымя загуло, успыхнула і яркімі языкамі шуганула ўгору, да адтуліны ў скляпенні пячоры.
— Як ты лічыш,— сказаў Роберт Джордан,— ці багата снегу выпадзе?
— Багата,— задаволена адказаў Пабла. Потым звярнуўся да Пілар:— I табе, пэўна, гэтая завіруха не даспадобы, жанчына? Ты ж цяпер у нас за камандзіра, таму гэты снег і табе павінен быць не даспадобы.
— A mi que?1 —азвалася Пілар праз плячо.— Хай сабе ідзе.
— Выпі віна, Ingles,— сказаў Пабла.— Я цэлы дзень п’ю віно, чакаючы гэтай завірухі.
— Дай мне конаўку,— сказаў Роберт Джордан.
— За снег,— сказаў Пабла і пацягнуўся да яго з сваёй конаўкай. Роберт Джордан чокнуўся з ім і паглядзеў яму ў вочы. Ах ты, мутнавокая п’яная свіння, падумаў ён. 3 якой асалодай я б урэзаў табе гэтай конаўкай па зубах! Ну, ну, супакойся, загадаў ён сабе. Супакойся.
— Прыгожа, калі ідзе снег,— сказаў Пабла.— У такое надвор’е ўжо нельга спаць пад адкрытым небам.
А мне што? (ісп.)
Ах, дык табе і гэта не дае спакою, падумаў Роберт Джордан. Многа ў цябе турбот, Пабла, занадта многа.
— Праўда ж — нельга?— ветліва перапытаў ён.
— Нельга. Бо надта холадна,— адказаў Пабла.— I дужа мокра.
He ведаеш ты, чаму я аддаў за свой стары пухавічок шэсцьдзесят пяць долараў, падумаў Роберт Джордан. I хацеў бы я зараз мець столькі долараў, колькі начэй я праспаў у ім на снезе.
— Значыць, ты мне раіш спаць тут?— ветліва спытаў ён.
— Так.
— Дзякуй,— сказаў Роберт Джордан.— Але я ўсё-такі лягу звонку.
— На снезе?
— Так.
Чорт бы цябе ўзяў з тваімі чырвонымі вачыма і свінячай шчэццю на свінячым лычы, падумаў Роберт Джордан.
— На снезе.
На гэтай подлай, неспадзяванай, сучай, згубнай гідоце, што завецца снегам, сказаў сам сабе Роберт Джордан.
Ён падышоў да Марыі, якая толькі што падкінула ў агонь яшчэ адно сасновае палена.
— Прыгожая рэч такі снег,— сказаў ён дзяўчыне.
— Але для тваёй справы гэта пагана, праўда?— спытала яна.— Ты засмучаны?
— Que va,— сказаў ён.— Якая розніца — засмучаны я ці не. Хутка вячэра?
— Я так і думала, што ў цябе будзе добры апетыт,— сказала Пілар.— Можа, з’ясі пакуль што сыру?
— Дзякуй,— сказаў ён, і яна зняла з крука, забітага пад скляпеннем, сетку з вялікім колам сыру, адрэзала тоўсты, важкі кавалак з пачатага ўжо краю і працягнула Роберту Джордану. Ён з’еў яго стоячы. Сыр быў бы смачнейшы, калі б не так патыхаў казляцінай.
— Марыя,— зноў гукнуў Пабла з-за стала.
— Што?— азвалася дзяўчына.
— Вытры чысцей стол, Марыя,— сказаў Пабла і вышчарыў ва ўсмешцы зубы да Роберта Джордана.
— Сам вытры, дзе напаскудзіў,— сказала яму Пілар.— Толькі спярша вытры падбародак і кашулю, а потым ужо стол.
— Марыя,— зноў паклікаў Пабла.
— He звяртай увагі. Ён п’яны,— сказала Пілар.
— Марыя,— сказаў Пабла,— снег усё падае, і ён дужа прыгожы.
КНІГІ ОНЛАЙН
