Па кім звоніць звон
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 477с.
Мінск 1991
Потым занёс дошку і сякеру назад, у пячору, нахіліўшыся, прайшоў пад гунькаю і паставіў іх пад сцяной.
— Што ты рабіў?— спытала Пілар.
— Змайстраваў сабе ложак.
— Знайшоў з чаго — з маёй паліцы!
— Прабач.
— Ат, пустое,— сказала яна.— На тартаку дошкі знойдуцца. А што за ложак ты сабе змайстраваў?
— Такі, як робяць у мяне на радзіме.
— Ну, дык салодкіх табе сноў на ім,— сказала яна, а Роберт Джордан адкрыў адзін рукзак, выцягнуў адтуль спальны мяшок, загорнутыя ў яго рэчы паклаў назад, вынес мяшок з пячоры, зноў нахіліўшыся, калі праходзіў пад гунькай, і разаслаў яго на галінках зашытым канцом да абцярэбленага ствала, замацаванага калочкамі ў нагах. Адкрыты канец мяшка бараніла ад ветру каменная сцяна скалы. Потым ён вярнуўся ў пячору па рукзакі, але Пілар сказала:
— Яны і ў гэтую ноч могуць пераначаваць са мной.
— А хіба сёння вартавых не будзе?— спытаў ён.— Ноч ясная, і мяцеліца сціхла.
— Фернанда пойдзе,— сказала Пілар.
Марыя стаяла ў далёкім канцы пячоры, і Роберт Джордан яе не бачыў.
— Дабранач вам усім,— сказаў ён.— Я іду спаць.
3 тых, хто рассцілаў коўдры і сеннікі на земляной падлозе перад вогнішчам і адсоўваў далей дашчаныя сталы і абабітыя сырамятнай скураю табурэткі, расчышчаючы месца на ноч, толькі Прымітыва і Андрэс азірнуліся на яго і сказалі:
— Buenas noches
Ансельма ўжо спаў у кутку, загарнуўшыся з галавою ў коўдру і плашч. Пабла заснуў, седзячы на табурэтцы.
— Даць табе аўчыну?— ціха спытала ў Роберта Джордана Пілар.
— He,— сказаў ён.— Дзякуй. He трэба.
— Ну, тады дабранач табе,— мовіла яна.— Я адказваю за твае рэчы.
Фернанда выйшаў разам з Робертам Джорданам і пастаяў крыху, пакуль Роберт Джордан раскладваў спальны мяшок.
1 Добрай ночы (ісп.).
— Дзіўная рэч прыйшла табе ў галаву, дон Раберта,— спаць знадворку,— сказаў ён, стоячы ў цемры, загорнуты ў плашч і з карабінам за плячом.
— А я прывык да гэтага. Дабранач.
— Калі прывык, то гэта іншае.
— Калі цябе змяніць?
— А чацвёртай гадзіне.
— Да чатырох яшчэ змерзнеш.
— А я прывык.
— Калі прывык, то гэта іншае,— зычліва сказаў Роберт Джордан.
— Так,— пагадзіўся Фернанда.— Ну, мне трэба ісці. Дабранач, дон Раберта.
— Дабранач, Фернанда.
Потым ён зрабіў падушку з свайго адзення, залез у мяшок і пачаў чакаць, адчуваючы спружыністыя яловыя галінкі скрозь фланелевае лёгкае пуховае цяпло, пазіраючы на ўваход у пячору над снежнай беллю, адчуваючы, як калоціцца сэрца ў гэтыя хвіліны чакання.
Ноч была ясная, і думкі ў яго былі ясныя і халодныя, як начное паветра. Ён удыхаў духмянасць яловага галля, хвойны водар прымятай ігліцы і востры пах жывіцы, што сачылася з адсечаных галінак. Пілар, падумаў ён. Пілар і смурод смерці! А я люблю такія пахі, як зараз. Такія пахі і яшчэ духмянасць скошанай канюшыны і прымятага палыну, калі ідзеш па статак, і пах дыму, калі гарыць дрэва ці асенняе лісце. Так пахне, мабыць, туга па бацькаўшчыне — пах дыму над кучамі лісця, якія паляць увосень на вуліцах у Місулі. Які пах ты абраў бы зараз? Салодкай травы, з якой індзейцы плятуць свае кошыкі? Правэнджанай скуры? Пах зямлі пасля веснавога дажджу? Водар мора, калі ідзеш скрозь прыбярэжныя зараснікі дроку ў Галісіі? Ці ветру, што павявае з берага, калі ноччу падплываеш да Кубы? Ён пахне кветкамі кактусаў, мімозаю і дзікім вінаградам. А можа, ты аддасі перавагу ранішняму паху падсмажанай грудзінкі, калі так хочацца есці? Ці ранішняй кавы? Ці чырвонага яблыка, калі яго надкусіш? Ці сідру ў давільні, ці хлеба, толькі што з печы? Ты, пэўна, прагаладаўся, падумаў ён, лёг на бок і зноў пачаў глядзець на ўваход у пячору пры святле зорак.
Нехта вылез з-пад гунькі, і ён бачыў, як гэты чалавек стаў каля расколіны ў скале, дзе быў уваход у пячору. Потым ён пачуў, як рыпнуў снег пад нагамі, і чалавек нахіліўся над гунькай і зноў знік у пячоры.
Яна, мабыць, не прыйдзе, пакуль усе не паснуць, падумаў ён. Колькі часу будзе змарнавана. Паўночы ўжо мінула. Ох, Марыя! Прыходзь хутчэй, Марыя, бо часу засталося вельмі мала.
Ён пачуў мяккі шоргат снегу, што асыпаўся з галінкі на пакрытую снегам зямлю. Павеяў лёгкі ветрык. Ён адчуў яго на сваім твары. Раптам яго агарнуў страх, што Марыя не прыйдзе. Вецер, што ўзняўся, нагадаў яму — неўзабаве пачне світаць. 3 галін зноў пасыпаўся снег, і ён пачуў, як вецер гойдае верхавінамі сосен.
Ну ж, Марыя! Прыходзь хутчэй, падумаў ён. Прыйдзі зараз. He чакай там. Цяпер ужо не варта чакаць, пакуль усе заснуць.
I тады ён убачыў, як яна выслізнула з-пад гунькі, што закрывала ўваход у пячору. Яна спынілася на хвілінку, і ён ведаў, што гэта яна, але не мог разгледзець, што яна робіць. Ён ціха свіснуў, а яна ўжо стаяла каля ўвахода ў пячору і нечага там корпалася ў густым цяні ад скалы. Потым яна пабегла да яго, трымаючы нешта ў руках, і ён убачыў, як яна, даўганогая, бяжыць па снезе. Потым яна прысела побач з ім на кукішкі і, прыціснуўшыся тварам да пляча Роберта Джордана, стрэсла снег з босых ног. I пацалавала яго, і падала яму нейкі клунак.
— Пакладзі гэта каля падушкі,— сказала яна.— Я зняла ўсё там, каб не марнаваць часу.
— Басанож — па снезе?
— Так,— сказала яна,— і ў адной шлюбнай сарочцы.
Ён моцна прыгарнуў яе да сябе, і яна пацерлася галавою аб яго падбароддзе.
— He дакранайся да маіх ног,— сказала яна.— Яны дужа халодныя, Раберта.
— Давай іх сюды, грэйся.
— He,— сказала яна,— яны зараз сагрэюцца. А ты скажы хуценька, што ты кахаеш мяне.
— Я кахаю цябе.
— Вось так. Так. Так.
— Я кахаю цябе, зайчаня.
— А мая шлюбная сарочка табе падабаецца?
— Гэта тая самая, што і ўчора?
— Так. Тая самая, што і ўчора. Гэта мая шлюбная сарочка.
— Дай сюды ногі.
— He. Табе будзе непрыемна. Яны самі сагрэюцца. Яны цёплыя. Толькі зверху халодныя ад снегу. Скажы яшчэ раз.
— Я кахаю цябе, зайчаня.
— I я цябе кахаю, і я твая жонка.
— Там ужо ўсе паснулі?
— Не,— адказала яна.— Але я болей не магла вытрымаць. Дый, зрэшты, якое гэта мае значэнне?
— Ніякага,— сказаў ён, адчуваючы яе ўсім сваім целам, тоненькую, доўгую, цудоўна цёплую.— Зараз нішто не мае значэння.
— Пакладзі мне руку на галаву,— папрасіла яна,— a я паспрабую цябе пацалаваць. Так добра?— спытала яна.
— Вельмі,— сказаў ён.— Скінь сваю шлюбную сарочку.
— Трэба скінуць?
— Так, калі толькі табе не холадна.
— Que va, холадна! Я ўся быццам у агні.
— I я. А потым табе не будзе холадна?
— He. Потым мы будзем, як лясное звераня, адзінае звераня, так блізка адно ад аднаго, што і не адрозніш, дзе ты, а дзе я. Ты адчуваеш? Маё сэрца — гэта тваё сэрца.
— Так,— сказаў ён.— He адрозніш.
— Ну, бачыш. Я — гэта ты, і ты — гэта я, і кожны з нас — мы абое. I я кахаю цябе. Ох, як я цябе кахаю! Праўда ж — мы з табою адно цэлае? Ты адчуваеш?
— Так,— сказаў ён.— Адчуваю.
— А цяпер адчуваеш? У цябе няма свайго сэрца. Яно — маё.
— I сваіх ног няма, і рук няма, і цела няма.
— Але мы ўсё-такі розныя,— сказала яна.— А я хачу, каб мы былі зусім аднолькавыя.
— Няўжо сапраўды ты гэтага хочаш?
— Так. Хачу. Хачу. I я хацела табе сказаць пра гэта.
— He, ты не можаш хацець гэтага на самой справе.
— Можа, і не,— ціха сказала яна, дакрануўшыся губамі да яго пляча,— Але мне хацелася так сказаць. Калі мы ўжо з табою розныя, то я радая, што ты Раберта, a я Марыя. Але калі табе захочацца памяняцца, я з радасцю памяняюся. Я буду табой, бо я цябе кахаю.
— Я не хачу мяняцца. Лепей быць як адно цэлае і каб кожны заставаўся тым, хто ёсць.
— I мы зараз будзем як адно цэлае і ніколі болей не разлучымся.— Потым яна сказала:— Я буду табой, калі цябе тут не будзе. Як я цябе кахаю і як мне хочацца дагаджаць табе!
— Марыя!
— Так.
— Марыя.
— Так.
— Марыя.
— О так, так.
— Табе холадна?
— He. Нацягні мяшок на плечы.
— Марыя.
— Я не магу гаварыць.
— О Марыя, Марыя, Марыя.
Потым, моцна прыгарнуўшыся да яго ў доўгім цёплым мяшку, куды не дасягаў начны холад, яна ляжала моўчкі, прыціснуўшыся галавой да яго шчакі, а потым спытала:
— Як табе?
— Como tu — адказаў ён.
— Так,— мовіла яна.— Але ўдзень было іначай.
— Так.
— А мне так нават лепей. Можна і не паміраць.
— Ojala no,— сказаў ён.— Спадзяюся, што можна.
— Я не пра тое.
— Ведаю. Я ведаю, пра што ты думаеш. Мы думаем пра адно і тое самае.
— Дык навошта было гаварыць не пра тое, пра што я думала.
— Мы, мужчыны, думаем па-свойму.
— Тады я радая, што мы з табою розныя.
— I я рады,— сказаў ён.— Але я разумею, пра якое паміранне ты нагадала. Гэта я проста так сказаў, як мужчына, за звычкдю. А адчуваю я тое самае, што і ты.
— Што б ты ні рабіў, што б ты там ні казаў, гэта так і мае быць.
— Я кахаю цябе, і я люблю тваё імя, Марыя.
— Яно звычайнае.
— He,— сказаў ён.— Яно незвычайнае.
— А цяпер давай спаць,— мовіла яна.— Я засну адразу.
— Давай спаць,— сказаў ён, адчуваючы побач доўгае лёгкае цела, адчуваючы, як яно сагравае яго сваім цяплом, заспакойвае, нейкім чарадзейным спосабам развейвае яго самоту адным толькі дотыкам сцёгнаў, плячэй і ног, разам з ім паўстае супраць смерці, і ён сказаў:
— Спі спакойна, даўганогае зайчанятка.
Яна сказала:
— Я ўжо сплю.
1 Як і табе (ісп.).
— I я зараз засну,— сказаў ён.— Спі спакойна, мая каханая.
Потым ён заснуў і ў сне быў шчаслівы.
Але сярод ночы ён прачнуўся і моцна прыгарнуў яе да сябе, быццам яна была ўсё яго жыццё і быццам яе адбіралі ў яго. Ён абдымаў яе, адчуваючы, што ўсё яго жыццё — у ёй, і гэта сапрады было так. Але яна спала моцна і салодка і не прачнулася. Тады ён лёг на бок, нацягнуў ёй на галаву край мяшка і пацалаваў яе ў шыю, а потым падцягнуў за шнур пісталет і паклаў яго так, каб ён быў пад рукой. I так ён ляжаў і думаў у начной цемрадзі.
РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ПЕРШЫ
На золку павеяў цёплы вецер, і Роберт Джордан пачуў, як снег, растаючы на дрэвах, цяжка ападае долу. Быў вясенні ранак. Глыбока ўдыхнуўшы паветра, ён зразумеў, што мінулая мяцеліца была толькі звычайным капрызам горнага клімату і што да паўдня снег знікне. Потым ён пачуў стук конскіх капытоў: аблепленыя мокрым снегам, яны глуха тупалі трушком. Ён пачуў таксама, як ляскае аб сядло футарал карабіна і рыпіць скура сядла.
— Марыя,— шапнуў ён і патрос дзяўчыну за плячо, каб пабудзіць яе,— схавайся ў мяшок.
Адной рукой ён зашпіліў каўнер кашулі, а ў другую схапіў пісталет, спусціўшы адным пальцам засцерагальнік. Стрыжаная галава дзяўчыны хутка знікла ў мяшку, і ў тое самае імгненне ён убачыў конніка, які выехаў з-за дрэў. Роберт Джордан увесь сцяўся ў мяшку, прыцэліўся ў чалавека, што набліжаўся да іх. Ніколі раней ён не бачыў гэтага чалавека.
КНІГІ ОНЛАЙН
