Па кім звоніць звон
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 477с.
Мінск 1991
А я тады быў упэўнены, што Агусціна агарнуў страх, падумаў ён. Натуральны страх перад боем. А выяўляецца — гэта было і тое. Магчыма, як звычайна, ён зараз выхваляецца. Але страх быў таксама. Я адчуваў яго пад далонню. Ну, досыць, час канчаць гэтыя размовы.
— Ідзі паглядзі, ці прынёс цыган есці,— сказаў ён Ансельма.— Сюды яго не пускай. Ён дурань. Прынясі ўсё сюды сам. I хоць бы колькі ён там ні прынёс, хай ідзе па дабаўку. Я дужа галодны.
РАЗДЗЕЛ ДВАЦЦАЦЬ ЧАЦВЁРТЫ
Цяпер гэта ўжо быў сапраўдны майскі ранак, неба было высокае і чыстае, і Роберт Джордан адчуваў на плячах цёплы павеў ветру. Снег хутка раставаў, а яны сядзелі і снедалі. Кожнаму дасталося па два вялікія сандвічы з мясам і брынзаю, а Роберт Джордан нарэзаў сваім складаным нажом цыбуліну на тоўстыя кружкі і абклаў імі мяса і брынзу паміж дзвюма лустамі хлеба.
— Ад цябе так будзе смярдзець, што фашысты на тым канцы лесу пачуюць,— сказаў Агусцін, напхаўшы поўны рот ежай.
— Дай мне бурдзюк з віном, я прапалашчу рот,— сказаў Роберт Джордан, рот у яго быў поўны мяса, брынзы, цыбулі і перажаванага хлеба.
Ніколі ён яшчэ не быў такі галодны. Ён набраў у рот віна, што мела прысмак дзёгцю ад скуранога бурдзюка, і праглынуў яго. Потым выпіў яшчэ трохі віна, высока падняўшы бурдзюк, каб цурок ліўся яму проста ў горла, пры гэтым бурдзюк дакрануўся да ігліц на сасновых галінках, што маскіравалі кулямёт, і галава Роберта Джордана
легла на сасновае галлё, калі ён яе задраў, каб было зручней піць.
— Хочаш яшчэ?— спытаў Агусцін, працягваючы яму сандвіч над кулямётам.
— He. Дзякуй. Еш сам.
— He магу. У мяне няма звычкі есці так рана.
— Сапраўды не хочаш?
— He хачу. Бяры.
Роберт Джордан узяў сандвіч і паклаў яго на калені, выцягнуў цыбуліну з бакавой кішэні курткі, дзе ляжалі гранаты, і раскрыў нож, каб нарэзаць яе. Ён зняў тонкую верхнюю серабрыстую лушпіну, якая запэцкалася ў кішэні, потым адрэзаў тоўсты кружок, вонкавае колца адпала, і ён падняў яго, сагнуў напалам і сунуў у сандвіч.
— Ты заўсёды ясі цыбулю на сняданак?— спытаў Агусцін.
— Калі ёсць.
— У цябе на радзіме ўсе ядуць цыбулю?
— Не,— адказаў Роберт Джордан.— Там гэта зусім не заведзена.
— Прыемна чуць гэта,— сказаў Агусцін.— Я заўсёды лічыў Амерыку цывілізаванай краінай.
— А чым табе не падабаецца цыбуля?
— Смуродам. Болей нічым. А ва ўсім іншым яна як ружа.
Роберт Джордан усміхнуўся з поўным ротам.
— Як ружа,— сказаў ён.— Зусім як ружа! Ружа — гэта ружа — гэта цыбуля.
— Табе цыбуля ў галаву ўдарыла,— сказаў Агусцін.— Сцеражыся.
— Цыбуля — гэта цыбуля — гэта цыбуля,— весела сказаў Роберт Джордан і ў думках дадаў: «А камень — гэта stein — гэта скала — гэта валун — гэта галька».
— Прапалашчы сабе рот віном,— сказаў Агусцін.— Дзівак ты нейкі, Ingles. Зусім не падобны да таго дынамітчыка, які раней працаваў з намі.
— Я толькі ў адным да яго не падобны.
— У чым жа?
— Я жывы, а ён не,— адказаў Роберт Джордан.
I падумаў: што гэта з табой робіцца? Хіба можна такое казаць? Няўжо гэта цябе так ад ежы размарыла? Ці, можа, ты ад цыбулі п’яны, ці што? Няўжо гэта цяпер для цябе нічога не значыць? Я ніколі не зважаў на гэта, шчыра адказаў ён сабе. Ты стараўся рабіць выгляд, нібыта гэта
для цябе так важна, але стараўся дарэмна. А цяпер засталося так мала часу, што хлусіць не варта.
— He,— сказаў ён цяпер ужо сур’ёзна.— Гэтаму чалавеку наканавана было вынесці цяжкія пакуты.
— А ты? Хіба ты не пакутуеш?
— He,— адказаў Роберт Джордан.— Я належу да тых, хто мала пакутуе.
— I я,— сказаў яму Агусцін.— Ёсць людзі, якія шмат пакутуюць, і ёсць такія, якія пакутуюць мала. Я вельмі мала пакутую.
— Тым лепей.— Роберт Джордан зноў перакуліў бурдзюк.— А вось з гэтым яшчэ лепей.
— Але я дужа перажываю за іншых.
— Як належыць усім добрым людзям.
— А за сябе — не.
— У цябе ёсць жонка?
— He.
— I ў мяне няма.
— Але ў цябе ёсць Марыя.
— Так.
— Дзіўная рэч,— сказаў Агусцін.— Пасля таго як мы падабралі яе падчас узрыву таго цягніка, Пілар нікога з нас блізка да яе не падпускала, пільнавала яе, быццам у манастыры кармелітак. Ты нават уявіць сабе не можаш, як яна яе пільна ахоўвала. I вось прыходзіш ты, і яна аддае яе табе, як падарунак. Што ты на гэта скажаш?
— Зусім не так было на самой справе.
— А як жа было?
— Яна мне даручыла клапаціцца пра Марыю.
— I вось так ты клапоцішся пра яе — кахаешся з ёю цэлую ноч.
— А чаму і не?
— Добры клопат ты сабе прыдбаў!
— А хіба ты не разумееш, што клапаціцца можна і так.
— Магчыма, але так клапаціцца пра яе мог бы кожны з нас.
— He будзем болей гаварыць пра гэта,— сказаў Роберт Джордан.— Я кахаю яе шчыра.
— Шчыра?
— На свеце няма нічога найшчырэйшага.
— А потым? Пасля моста?
— Яна пойдзе са мной.
— Тады,— сказаў Агусцін,— болей пра гэта гаварыць не будзем. Я жадаю ад шчырага сэрца вам абаім шчасця.
Ён падняў бурдзюк і доўга піў з яго, потым перадаў Роберту Джордану.
— Яшчэ адно, Ingles,— сказаў ён.
— Кажы.
— Я таксама кахаў яе.
Роберт Джордан паклаў яму руку на плячо.
— Вельмі кахаў,— сказаў Агусцін.— Вельмі. Так, што і ўявіць нават нельга.
— Я магу ўявіць.
— Яна запала мне ў душу з першага погляду.
— Веру.
— Слухай. Я кажу ўсё гэта табе дужа сур’ёзна.
— Кажы.
— Я да яе ніводнага разу не дакрануўся, нічога паміж намі не было, але я вельмі яе кахаю. Ты з ёй не жартуй, Ingles. Хоць яна і спіць з табой, не думай, што яна шлюха.
— Я буду яе кахаць усё жыццё.
— Я веру табе. I яшчэ адно. Ты не ведаеш, якая была б гэтая дзяўчына, калі б не рэвалюцыя. Ты за яе адказваеш. Яна сапраўды шмат нацярпелася ліха. Яна не такая, як мы.
— Я з ёй ажанюся.
— He. He пра тое кажу. Гэта неабавязкова, калі ў нас рэвалюцыя. А потым...— ён пахітаў галавой,— мабыць, так яно было б лепей.
— Я ажанюся з ёй,— сказаў Роберт Джордан і адчуў, як да горла яму падступае клубок.— Я вельмі яе кахаю.
— Ажаніцца можна потым,— сказаў Агусцін,— калі можна будзе. Галоўнае, што ў цябе сур’ёзныя намеры.
— Так.
— Слухай,— сказаў Агусцін.— Можа, я соваю нос не ў сваю справу, але ці шмат дзяўчат у цябе было тут, у Іспаніі?
— He вельмі многа.
— Хто ж яны былі, шлюхі?
— He толькі.
— Колькі іх у цябе было?
— Некалькі.
— I ты спаў з імі?
— He.
— Вось бачыш!
— Так.
— Я толькі хачу сказаць, што для Марыі гэта не дробязь.
— Як і для мяне.
— Калі б я думаў іначай, то застрэліў бы цябе яшчэ мінулай ноччу, калі ты з ёй ляжаў. У нас часта за гэта забіваюць.
— Слухай, дружа,— сказаў Роберт Джордан,— усё здарылася так толькі таму, што не стае часу. Часу — вось чаго нам бракуе. Заўтра будзе бой. Для мяне аднаго гэта не мае значэння. А для нас з Марыяй гэта азначае, што мы ўсё сваё жыццё павінны пражыць за той час, які нам адпушчаны лёсам.
— А дзень ды ноч — гэта няшмат,— сказаў Агусцін.
— Няшмат. Але ў нас былі яшчэ ўчарашні дзень,і ўчарашняя ноч, і гэтая.
— Слухай,— сказаў Агусцін.— Калі я магу ў чым-небудзь дапамагчы табе...
— He. Нам нічога не трэба.
— Калі я магу нешта зрабіць для цябе ці для твайго стрыгунка...
— He.
— Праўда, чалавек чалавеку мала што можа зрабіць.
— He. Вельмі многа.
— Што ж?
— Як бы ні абярнуліся справы сёння ці заўтра, абяцай цалкам давяраць мне і выконваць усе мае загады падчас бою, нават калі яны табе будуць здавацца няправільнымі.
— Я табе давяраю. Асабліва пасля сустрэчы з кавалерыйскім патрулём і пасля таго, як ты адаслаў каня.
— Гэта ўсё пустое. Разумееш, у нас адзіная мэта. Выйграць вайну. Калі мы яе выйграем, то ўсё астатняе не мае ніякага значэння. Заўтра мы павінны зрабіць вельмі важную справу. Сапраўды важную. Будзе бой. У баі патрэбна дысцыпліна, бо падчас бою шмат што здаецца не такім, якім з’яўляецца на самой справе. Дысцыпліна павінна грунтавацца на даверы і ўпэўненасці.
Агусцін сплюнуў.
— Гэта ўсё не мае ніякага дачынення да Марыі,— сказаў ён.— Часу засталося нямнога, дык хоць выкарыстайце яго па-людску. Калі я ў чым магу табе дапамагчы — кажы. А ў той заўтрашняй справе можаш цалкам пакласціся на мяне. Калі трэба будзе загінуць дзеля поспеху заўтрашняй аперацыі — што ж, я сустрэну смерць з лёгкім сэрцам.
— Я адчуваю тое самае,— сказаў Роберт Джордан.— Але прыемна чуць ад цябе такія словы...
— I яшчэ адно,— сказаў Агусцін.— Вунь той, наверсе,— ён паказаў туды, дзе сядзеў Прымітыва,— чалавек, на
якога можна пакласціся. Пра Пілар наогул няма чаго гаварыць, ты нават не ведаеш, чаго яна варта на самай справе. Стары Ансельма таксама. I Андрэс. I Эладзіо. Ён чалавек ціхі, але надзейны. I Фернанда. He ведаю, што ты пра яго думаеш. Гэта праўда, пра яго не скажаш, што ён жвавы, як ртуць. У ім рухавасці не болей, чым у вала, што цягне поўны воз. Але ваяваць і выконваць загады ён умее. Es muy hombre! 1 Пабачыш сам.
— Ну, што ж, значыць, усё добра.
— He. Ёсць двое ненадзейных. Цыган і Пабла. Але людзі Эль Сорда лепшыя за нас настолькі, наколькі мы лепшыя за казінае дзярмо.
— Тым лепей.
— Так,— сказаў Агусцін.— Але я хацеў бы, каб усё было сёння.
— I я таксама. Каб хутчэй пакончыць з гэтым.
— Ты думаеш, што нам будзе цяжка?
— Магчыма.
— Але на сэрцы ў цябе добра, Ingles?
— Так.
— I ў мяне таксама. Шкада, што не выйшла з Марыяй і наогул.
— А ведаеш чаму?
— He.
— I я не ведаю. Можа, з-за надвор’я. Надвор’е надта добрае.
— Хто ведае. А можа, таму, што наперадзе нас чакае бой.
— Пэўна, што так,— сказаў Роберт Джордан.— Але не сёння. Самае галоўнае, самае важнае — каб сёння нічога не здарылася.
I ў гэтую хвіліну скрозь шапаценне цёплага ветру ў вершалінах дрэў данёсся здалёк нейкі гоман. Роберт Джордан яшчэ не быў упэўнены, ці не памыляецца. Разявіўшы рот, ён пачаў прыслухоўвацца, кідаючы позіркі ўгору, на Прымітыва. На імгненне ён нібыта зноў пачуў нейкі гук, але толькі на імгненне. Вецер шапацеў у соснах, і Роберт Джордан увесь напружыўся, прыслухоўваючыся. Потым зноў пачуў тое ціхае водгулле, што далятала разам з ветрам.
— Я не бачу ніякай трагедыі для сябе,— пачуў ён голас Агусціна.— He будзе Марыя маёй — ну і хай сабе! Пераб’юся з шлюхамі, як і дагэтуль.
1 Ён умее як сапраўдны мужчына! (ісп.)
— Ціха!— сказаў Роберт Джордан, не слухаючы яго. Яны ляжалі побач, але ён глядзеў у іншы бок. Агусцін кінуў на яго хуткі позірк.
КНІГІ ОНЛАЙН
