Па кім звоніць звон
Эрнэст Хемінгуэй
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 477с.
Мінск 1991
што рухалася па цыферблаце, і яшчэ мацней прыгарнуў да сябе Марыю і правёў кончыкам языка па яе шчацэ і па мочцы вуха і вышэй, па цудоўных звілінах вушной ракавіны да мілага цвёрдага абадка ўверсе, і язык яго трымцеў. Ён адчуваў, як гэтае трымценне працінае змораную спустошанасць цела, бачыў, што мінутная стрэлка падкрадаецца пад вострым вуглом да самага верху цыферблата, дзе была пазначана трэцяя гадзіна. I тады ён павярнуў да сябе галаву соннай Марыі і дакрануўся губамі да яе eyeHay. Ён не цалаваў яе, толькі лёганька вадзіў губамі па яе стуленых вуснах, адчуваючы іх пяшчотны дотык. Ён павярнуўся да яе, і па яе доўгім, лёгкім, пяшчотным целе прабегла трымценне, а потым яна ўздыхнула, усё яшчэ не прачынаючыся, а потым, усё не прачынаючыся, яна таксама абняла яго і прачнулася, і яе губы моцна, прагавіта прыпалі да яго губ, і ён сказаў:
— Балюча ж будзе.
I яна сказала:
— He, не будзе.
— Зайчанятка.
— He. Памаўчы.
— Зайчанятка маё.
— Памаўчы. Памаўчы.
I потым яны былі разам, і хоць стрэлка гадзінніка, на якую ён цяпер ужо не глядзеў, пасоўвалася далей, яны ведалі: тое, што будзе з ім, Робёртам Джорданам, будзе і з ёй, Марыяй, і большага за тое, што ёсць цяпер, не будзе нічога; і што для іх — гэта ўсё, і назаўсёды, і гэта тое, што было, ёсць і будзе. Тое, што магло не прыйсці — прыйшло. Гэта прыйшло, і гэта было і раней, і заўсёды, і цяпер, цяпер, цяпер. Ох, цяпер, цяпер, цяпер, толькі цяпер, над усім цяпер. I няма іншага цяпер, апроч цябе, цяпер, і цяпер прарок твой. Цяпер і навекі цяпер. Хай падоўжыцца гэтае цяпер, цяпер, бо няма іншага, як тое, што ёсць цяпер. Так, цяпер. Благаю цябе, цяпер, толькі цяпер, і нічога іншага, толькі цяпер, і дзе ты, і дзе я, і дзе тыя іншыя, не пытайся, не трэба пытацца, ёсць толькі цяпер, заўсёды цяпер, ужо назаўсёды адно-адзінае цяпер, і цяпер яно рушыла, яно падымаецца, яно ляціць, яно адлятае, яно імчыць, яно ўздымаецца штораз вышэй і далей, яшчэ далей, і ўсё далей і далей; адзін і адзін — гэта адзін, гэта разам, разам, разам, усё разам, і ўніз разам, мякка разам, тужліва разам, пяшчотна разам, радасна разам і песціцца гэтым разам, і любіць гэта разам, і зноў разам на зямлі, і пад локцямі ссечаныя, прымятыя целам сасновыя галінкі, што пахнуць
жывіцай і ноччу, і вось ужо зусім на зямлі, і паперадзе золак гэтага дня. Потым ён сказаў уголас, бо ўсё гэта было толькі ў яго думках і дагэтуль ён маўчаў:
— О Марыя, я кахаю цябе і дзякую табе за гэта.
А Марыя адказала:
— Памаўчы. Лепей памаўчым.
— He, я буду гэта казаць, бо гэта дужа важна.
— He.
— Зайчанятка...
А калі яна шчыльна прыгарнулася да яго і адвярнула галаву, ён ціха запытаўся:
— Балюча, зайчанятка?
— He,— адказала яна.— I я ўдзячна табе за тое, што зноў зазнала la gloria.1
Потым яны ляжалі побач, ціха, дакранаючыся адно аднаго ўсім целам — нагамі, сцёгнамі, грудзьмі, плячыма,— толькі Роберт Джордан павярнуўся так, каб зноў бачыць свой гадзіннік, і Марыя сказала:
— Якія мы з табой шчаслівыя.
— Але,— сказаў ён.— Нам з табой дужа пашчасціла.
— Спаць ужо няма калі?
— Так,— сказаў ён.— Цяпер ужо хутка пачнецца.
— Тады давай устанем і пад’ядзім трохі.
— Добра.
— Слухай, цябе нешта непакоіць.
— He.
— Праўда?
— Цяпер ужо не.
— А раней непакоіла?
— Так. Нядоўга.
— Я нічым не магу дапамагчы табе?
— He,— адказаў ён.— Ты ўжо і так мне дапамагла.
— Ты пра што гэта? Гэта было для мяне.
— Гэта было для нас абаіх,— сказаў ён.— У гэтым ніхто не бывае адзін. Уставай, зайчаня, трэба апранацца.
Але яго разум — найлепшы яго сябра — вяртаўся да la gloria. Гэта зусім не тое, што glory2, і не тое, што La Gloire 3, пра якую пішуць і гавораць французы. Гэта акурат тое, што ёсць у андалузскіх народных песнях. Гэта было, пэўна, у Грэка,і ў Сан-Хуана дэ ла Круса, і ў іншых. Я не містык, але аспрэчваць гэта таксама неразумна, бязглузда,
1 Узвышанае шчасце, асалода (ісп.).
2 Слава, трыумф, прыгажосць (англ.).
3 Глорыя — каталіцкая малітва (фр.).
як аспрэчваць існаванне тэлефона, ці тое, што Зямля круціцца вакол Сонца, ці тое, што ў Сусвеце існуюць іншыя планеты, акрамя нашай.
Як мала мы ведаем з таго, што нам трэба ведаць! Я б хацеў, каб наперадзе ў мяне было доўгае жыццё, а не смерць, якая чакае мяне сёння, бо я шмат чаго даведаўся пра жыццё за гэтыя чатыры дні — куды болей, чым за ўвесь час дагэтуль. Я б хацеў дажыць да глыбокай старасці і мудрасці. Цікава, ці можна вучыцца да бясконцасці, ці для кожнага чалавека існуе мяжа пазнання таго, што яму наканавана зведаць? Мне здавалася, што я ведаю шмат такога, пра што я папраўдзе зусім нічога не ведаў. Я б хацеў, каб наперадзе ў мяне было болей часу.
— Ты мяне шмат чаму навучыла, guapa,— сказаў ён па-англійску.
— Што ты там гаворыш?
— Што я шмат чаму ад цябе навучыўся.
— Que va,— сказала яна.— Бо ты ж адукаваны, а я не.
Адукаваны, падумаў ён. Я валодаю толькі часцінкай навукі. Самай малюпасенькай часцінкай ведаў. Шкада, што я памру сёння, бо цяпер я ўжо сёе-тое ведаю. Цікава, чаму ты навучыўся гэтаму сяму-таму толькі цяпер? Бо з-за нястачы часу так абвастрылася твая ўспрымальнасць? Нястача часу — бязглуздзіца. Табе трэба было б ужо ведаць такое. Я пражыў ужо цэлае жыццё ў гэтых гарах з таго часу, як прыйшоў сюды. Ансельма — мой самы старадаўні сябра. Я ведаю яго лепей, чым ведаю Чаба, лепей, чым Чарльза, лепей, чым Гая, лепей, чым Майка, а іх я ведаў добра. Брыдкаслоў Агусцін — гэта мой брат, а брата ў мяне ніколі не было, Марыя — маё сапраўднае каханне, мая жонка. А ў мяне ніколі раней не было сапраўднага кахання. Ніколі не было жонкі. Яна і за сястру мне, а ў мяне ніколі не было сястры, і за дачку, а ў мяне ніколі не было дачкі. Як жа не хочацца пакідаць усё гэтае — такое добрае і прыгожае.
Ён скончыў шнураваць сандалі на вераўчанай падэшве.
— Па-мойму, жыццё — дужа цікавая рэч,— сказаў ён Марыі.
Яна сядзела побач з ім, на спальным мяшку, абхапіўшы рукамі ногі ніжэй каленяў. Нехта адхіліў гуньку, што вісела над уваходам у пячору, і яны абое ўбачылі святло. Было яшчэ цёмна, і нішто яшчэ не прадвызначала прыходу ранку, хіба толькі зоркі: калі ён глядзеў праз сосны на неба. то бачыў, як нізка яны апускаліся. Але ў гэтым месяцы ранак надыходзіў хутка.
— Раберта,— сказала Марыя.
— Што, guapa?
— Сёння падчас бою мы будзем разам, праўда?
— Пасля таго, як ён пачнецца.
— А з самага пачатку?
— He. Ты будзеш каля коней.
— Мне нельга быць разам з табой?
— He. Сваю справу я магу зрабіць толькі сам, а я трывожыўся б за цябе.
— Але ты вернешся адразу, калі скончыш?
— Адразу,— сказаў ён і ўсміхнуўся ў цемрадзі.— Уставай, guapa, пойдзем паснедаем.
— А мяшок?
— Згарні яго, калі табе так хочацца.
— Мне дужа хочацца,— сказала яна.
— Давай я табе дапамагу.
— He трэба. Я сама.
Яна апусцілася на калені, каб расправіць і згарнуць спальны мяшок, потым перадумала, паднялася з зямлі і страсянула мяшок так моцна, што ён ажно ляснуў у паветры. Потым зноў апусцілася на калені, разгладзіла мяшок і згарнула. Роберт Джордан падняў абодва рукзакі, трымаючы іх так, каб нічога не выпала з прарэзаў, і пайшоў паміж соснамі да ўвахода ў пячору, завешанаму задымленай гунькай. Калі ён адкінуў гуньку локцем і ўвайшоў у пячору, на яго гадзінніку было без дзесяці мінут тры.
РАЗДЗЕЛ ТРЫЦЦАЦЬ ВОСЬМЫ
Усе сабраліся ў пячоры. Мужчыны стаялі перад вогнішчам, якое раздзьмухвала Марыя. Пілар ужо заварыла каву ў саганку. Яна не клалася з таго часу, як разбудзіла Роберта Джордана, і цяпер, седзячы на табурэтцы ў задымленай пячоры, зашывала прарэз у другім рукзаку. Першы быў ужо зашыты. Вогнішча загарэлася і асвятліла яе твар.
— Пакладзі сабе яшчэ мяса,— звярнулася яна да Фернанда.— Набівай бруха, саромецца няма чаго. Усё адно доктара ў нас няма: ніхто тваё чэрава разразаць не будзе, калі што і здарыцца.
— Навошта ты такое плявузгаеш, жанчына? — сказаў Агусцін.— Язык у цябе, як у самай брыдкай шлюхі.
Ён стаяў, абапёршыся на ручны кулямёт са складзеным і прыціснутым да ствала трыножкам, кішэні яго адцягвалі гранаты, на адным плячы вісела торба з дыскамі, на другім — поўны патранташ. Ён курыў цыгарку і, падносячы конаўку з кавай да рота, дзьмухаў на каву дымам.
— Ты быццам хадзячая скабяная крама,— сказала яму Пілар.— I сотні крокаў ты з гэтым не зробіш.
— Que va, жанчына,— адказаў Агусцін.— Ісці давядзецца з гары.
— А верхні пост? Туды трэба падымацца,— сказаў Фернанда.— А ўжо потым з гары.
— Узбяруся, як горны казёл,— сказаў Агусцін.— А дзе твой брат?— запытаў ён у Эладзіо.— Твой любы брат змыўся?
Эладзіо стаяў каля сцяны.
— Заткні ляпу,— сказаў ён.
Эладзіо нерваваўся і адчуваў, што ўсім гэта відно. Ён заўсёды нерваваўся і злаваў перад боем. Падышоўшы да стала, ён пачаў набіваць кішэні гранатамі, дастаючы іх з абцягнутага скураю кошыка, што стаяў каля ножкі стала.
Роберт Джордан прысеў побач з ім на кукішкі і выцягнуў з кошыка чатыры гранаты. Тры з іх былі гранатамі Мілса — авальныя, з насечкаю, з масіўнага чыгуну.
— Адкуль яны ў вас?— спытаўся ён у Эладзіо.
— Гэтыя? 3 Рэспублікі. Іх стары прынёс.
— Ну, як яны?
— Valen mas que pesan — сказаў Эладзіо.— Золата, а не гранаты.
— Гэта я іх прынёс,— сказаў Ансельма.— Шэсцьдзесят штук у адной торбе. Дзевяноста фунтаў, Ingles.
— Вы ўжо карысталіся імі? — запытаў Роберт Джордан у Пілар.
— Que va, карысталіся,— адказала жанчына.— 3 гэтымі самымі гранатамі Пабла захапіў пост каля Арэра.
Пачуўшы імя Пабла, Агусцін пачаў лаяцца. Роберт Джордан убачыў у святле вогнішча, як змяніўся твар у Пілар.
— Годзе,— рэзка абарвала яна Агусціна.— Хопіць ужо пра гэта гаварыць.
— Яны заўсёды ўзрываліся?— Роберт Джордан трымаў у руцэ пафарбаваную ў шэры колер гранату, спрабуючы пазногцем спуск.
— Заўсёды,— адказаў Эладзіо.— Такога яшчэ не было, каб якая не ўзарвалася.
1 Яны больш каштуюць, чым важаць (ісп.).
— А як хутка?
— Як упадзе, так і выбухне. Хутка. Даволі хутка.
— А гэтыя?
Ён падняў гранату, падобную на бляшанку з-пад кансерваў, з драцяной пятлёй, абматаную тасёмкай.
— Гэта дрэнь,— адказаў яму Эладзіо.— Яны хоць і ўзрываюцца, і агню шмат, але асколкаў зусім няма.
— Але ўзрываюцца заўсёды?
— Que va, заўсёды!— сказала Пілар.— Hi з іх рыштункам, ні з нашым нічога не бывае пэўнага.
КНІГІ ОНЛАЙН
