КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
сваю дурасць, стараючыся ёю прыкрыцца. Так Аарон, як памятаецца, у Кнізе Лічбаў, молячы дараваць грэх сваёй жонцы, кажа: «Гаспадару мой! не палічы нам за грэх, што мы зрабілі неразумна і зграшылі». 1 ак Саул замольвае перад Давідам сваю віну: «Неразумна рабіў я і многа грашыў». Так просіць перад Богам і сам Давід: «Сёння малю Цябе, Госпадзе, даруй грэх рабу Гвайму, бо надта неразумна зрабіў я». Пэўна, ён думаў, што не атрымае даравання, калі не спашлецца на сваю дурасць і неабазнанасць. Але ёсць яшчэ болей яскравы прыклад. Укрыжаваны Хрыстос моліцца за сваіх ворагаў і спасылаецца на неразумнасць як падставу для апраўдання іхняга злачынства: «Войча! даруй ім, бо не ведаюць, што робяць». У тым самым сэнсе Павал пісаў у лісце да Цімафея: «Памілаваны, бо рабіў так ад няведання, у няверстве». А што значыць «рабіў ад няведання»? Толькі адно: рабіў не па злосці, а па дурасці. А чаму «памілаваны»? Вядома, толькі дзякуючы заступніцтву Дурасці. У маю карысць сведчыць і натхнёны псальмоўнік, якога я забылася згадаць у належным месцы: «Грахоў маладосці маёй і злачынстваў невуцтва майго не ўспамінай». Чуеце, ён спасылаецца адразу на дзве акалічнасці, якія змякчаюць віну: на маладосць, з якой я заўсёды сябрую, і на невуцтва. Прычым злачынствы невуцтва ён згадвае ў множным ліку, каб мы лепей адчулі магутную сілу Дурасці. 66. Каб не важдацца доўга з тым, што не мае ні канца, ні краю, скажу каротка: хрысціянская рэлігія, мяркуючы па ўсім, мае пэўнае сваяцтва з дурасцю і практычна несумяшчальная з мудрао цю. Аочаце доказауг1 1 ады, перш за усе, прыгаданце, што царкоўныя абрады і набажэнствы больш за іншых падабаюцца дзецям, старым, кабетам ды юродзівым, якія проста праз покліч сваёй прыроды заўсёды імкнуцца стаць бліжэй да алтара. Ці яшчэ ўспомніце заснавальнікаў хрысціянства: гэта былі на дзіва прастадушныя людзі, і ў сваёй бальшыні — зацятыя ворагі ўсякай вучонасці. Нарэшце, ніводзін дурань не здаецца такім вар’я- там, як тыя шаленцы, якіх апанаваў сверб хрысціянскай пабожнасці. Яны пачынаюць раздаваць маёмасць, не зважаюць на абразы ў свой адрас, моўчкі церпяць падман, свядома не адрозніваюць сяброў ад ворагаў, унікаюць уцех і жывяцца толькі настамі, бяссоннымі пачамі, слязьмі, цяжкаю працай ды самапрыніжэннем. Жыццё выклікае ў іх пагарду, і яны просяць сабе толькі смерці. Словам, здаецца, што ім увогуле не ўласцівыя ўжо ніякія чалавечыя пачуцці, нібы іх душа жыве не ў іх целе, а дзесь у іншым месцы. Ці ж гэта не вар’яцтва? Нічога дзіўнага, што людзі і на апосталаў глядзелі як на абапіўшыхся маладым віном, a Павал падаўся суддзі Фэсту шаленцам. Але калі ўжо я нацягнула на сябе шкуру льва, дык скажу яшчэ вось што: шчасце, якога дамагаюцца хрысціяне цаною столькіх пакутлівых выпрабаванняў, ёсць нішто іншае, як своеасаблівае трызненне і дурасць. He злуйцеся на мяне за гэтыя словы, а паразважайце лепш над рэальнасцю. Па-першае, хрысціяне згодныя з паслядоўнікамі Плятона ў тым, што душа пакутуе ў целе, скаваная яго кайданамі, што яна настолькі абцяжараная ім, што не здольная бачыць рэчы такімі, якімі яны ёсць на праўдзе, і не можа атрымліваць ад іх асалоду. 3 гэтай прычыны сам Плятон вызначаў філасофію як роздум аб смерці, бо, як і смерць, філасофія ўздымае душу над цялесным і відавочным. Але ж звычайна мы называем здаровым чалавека тады, калі яго душа нармальна паслугоўваецца органамі яго цела, а вось калі яна, разламаўшы кайданы, спрабуе вырвацца са сваёй вязніцы на волю, тады кажуць, што чалавек душэўна хворы. Калі ж гэта здараецца яшчэ і ў спалучэнні з немаччу ці хваробай фізічнай, дык усе ў адзін голас скажуць, што гэта сапраўднае вар’яцтва. Але ж такія вар’яты, як мы ведаем, могуць прадказваць будучае, ведаць мовы і навукі, якіх раней не вывучалі, і ад іх наогул сыходзіць нешта нібыта боскае. Такое, несумненна, адбываецца таму, што іх душа, у пэўнай ступені вызваліўшыся ад цялесных вярыгаў, пачынае праяўляць сваю прыродную сілу. Гэтай прычынай, я думаю, можна растлумачыць і тое, што перад самаю смерцю людзі часам кажуць прарочыя рэчы, нібы навеяныя ім зверху. Адбываецца такое і з вельмі пабожнымі вернікамі, і хоць пабожнасць — гэта не зусім вар’яцтва, але яна набліжаецца да яго настолькі, што большасць людзей глядзіць на багамолаў як на сапраўдных шаленцаў, асабліва калі ўлічыць, наколькі мізэрная колькасць гэтых нябогаў, чыё жыццё так выразна адрозніваецца. ад жыцця астатніх смяротных. Увогуле, гэта нагадвае сітуацыю з алегорыі Плятона, дзе людзі сядзяць, прыкутыя ланцугамі ў пячоры, і могуць бачыць адны толькі цені рэчаў. Аднак аднаму вязню ўдаецца ўцячы, і, неўзабаве вярнуўшыся, ён расказвае іншым, што бачыў сапраўдныя рэчы, ён даводзіць, што яны сябе ўводзяць у зман, калі вераць у існаванне выключна ценяў. Мудрэц шкадуе неразумных і смуткуе, бачачы глупства, якое трымае іх у аблудзе. А вязні смяюцца з уцекача, думаючы, што ён з’ехаў з глузду, і праганяюць прэч. Гэтак сама і болыпасць людзей зважае выключна на цялесныя рэчы і лічыць, што гэта ці не адзінае, што рэальна існуе. Пабожныя, наадварот, грэбуюць усім, што мае хоць нейкае дачыненне з цялесным, і з імпэтам аддаюцца сузіранню нябачнага. Звычайныя людзі перадусім клапоцяцца пра сваю заможнасць, потым — пра выгоды і патрэбы цела і толькі ў апошнюю чаргу рупяцца аб сваёй душы, хоць многія, зрэшты, увогуле не вераць у яе існаванне, бо яе немагчыма ўбачыць вокам. А багалюбы першым чынам звяртаюцца думкамі да Бога, як да падставовай і самай нязменнай існасці, потым дбаюць пра тое, што іх бліжэй за ўсё з Богам звязвае, то бок — пра сваю душу, а вось выгодамі цела яны зусім не цікавяцца, грашыма грэбуюць і пазбягаюць іх, як каросты. Калі ж часам яны і вымушаныя мець справу з маёмасцю, дык займаюцца ёю з вялікаю неахвотай і нават з агідаю: яны маюць, нібыта не маючы, валодаюць, нібыта не валодаючы. Дый ва ўсім астатнім звычайныя людзі і багамольцы, няхай у рознай ступені, але адрозніваюцца адно ад аднаго. Хоць усе пачуцці ў нас так ці іначай звязаныя з целам, але адны з іх — напрыклад, дотык, слых, зрок, нюх, смак — маюць болын фізічную аснову, а другія — у прыватнасці, памяць, розум, воля — з матэрыяльным суадносяцца ў значнай ступені менш. Пры чым тыя пачуцці, куды ўкладваецца душа, праяўляюцца з большай сілай. Багамолы, скіроўваючы ўсю сваю духоўную сілу на рэчы, вельмі далёкія ад фізічных пачуццяў, даводзяць да таго, што гэтыя пачуцці ў іх урэшце шэрхнуць і ці не знікаюць увогуле. А ў простага чалавека, наадварот, фізічныя пачуцці развітыя болып, а вось у іншым ён вызначаецца слаба. У сувязі з гэтым робіцца ясна, чаму некаторыя пабожныя мужы замест віна могуць знячэўку глынуць алей. Але і сярод душэўных пачуццяў і парыванняў ёсць такія, што ў болывай ступені, чым іншыя, маюць сувязь з фізіялогіяй цела: гэта, напрыклад, панадлівасць, жаданне есці і спаць, гнеў, пыха, зайздрасць. Праведнікі вядуць з імі зацятую вайну, а просты люд не ўяўляе нават, як без іх можна жыць. Есць яшчэ і пачуцці болып памяркоўныя і натуральныя — такія, як любоў да радзімы, дзяцей, бацькоў ці сяброў. Для звычайнага чалавека яны маюць немалое значэнне. А вось праведнікі стараюцца выкараніць іх са свайго сэрца альбо ўзняць на самых высокіх духоўных вяршыняў: свайго бацьку, скажам, яны любяць ужо не як бацьку,— бо ён спарадзіў усяго толькі іх цела, дый тым яны абавязаныя Богу,— яны любяць яго проста як добрага чалавека, які адлюстроўвае ў сабе вобраз вышэйшага розуму — адзінага, што ў іх лічыцца найвышэйшым дабром і па-за чым, на іх думку, увогуле няма нічога, вартага чалавечай любові й памкненняў. Такім самым аршынам святыя ўгоднікі мераюць і ўсе астатнія жыццёвыя справы: няхай яны і не цалкам адварочваюцца ад усіх відочных рэчаў, але цэняць іх нашмат ніжэй, чым тое, што недаступна зроку. Зрэшты, як яны самі сцвярджаюць, нават у таемствах і іншых у рэлігійных адправах заўсёды прысутнічае як цялеснае, так і духоўнае. У адрозненне ад іншых людзей яны, напрыклад, лічаць, што пры пасце недастаткова проста ўстрымлівацца ад мяса ці якой іншай ежы, яны мяркуюць, што пост мусіць быць і духоўным, пры якім будуць утаймаваныя і ўсе гарачыя душэўная пачуцці: чалавек павінен болып стрымліваць у сабе злосць, фанабэрыю, каб яго душа, у меншай ступені абцяжараная цялесным бярэмем, магла лягчэй узнесціся да нябёсаў і цешыцца іх дарамі. Тое ж тычыцца і эўхарыстыі: хоць абрадавымі дзеяннямі, звязанымі з прычасцю, грэбаваць і не варта, але самі па сабе яны, на іх думку, нясуць мала карысці і могуць нават быць шкоднымі, калі не ўкладаць духоўнага напаўнення ў тое, што рэпрэзентуюць сабой бачныя сімвалы. Сімвалы ж гэтыя рэпрэзентуюць пакутніцкую смерць Хрыста, і хрысціяне павінны ўвасобіць яе праз саве паводзіны, утаймаваўшы, усыпіўшы і амаль змярцвіўшы свае цялесныя жаданні, каб уваскрэснуць у новым жыцці і паяднацца з Хрыстом і паміж сабою. Так разважае і так робіць праведнік. А для простага люду таемства прычасці азначае толькі магчымасць падыйсці бліжэй да алтара, паслухаць гуд галасоў ды пазырыцца на ўсю гэтую цырымонію. He толькі ў згаданых тут прыкладах, але і ўвогуле ва ўсіх іншых жыццёвых абставінах праведнік цураецца ўсяго, што мае хоць нейкае дачыненне да цела, і імкнецца толькі да вечнага, нябачнага і духоўнага. У сувязі з гэтым паміж ім і астатнімі ўвесь час узнікаюць вялікія непаразуменні, і абодва бакі лічаць адно аднаго шаленцамі. Але як на маю думку, дык слова «шаленец» больш падыходзіць усё-ткі да праведнікаў, чым да прасталюдзінаў. 67. I вы пераканаецеся ў гэтым, калі, выконваючы абяцанае, я давяду, што найвялікшая ўзнагарода, пра якую мараць багамолы, ёсць урэшце нічым іншым, як яшчэ адным вар’яцтвам. Прыгадайце дзеля пачатку, што і Плятон у свой час выказваў падобную думку, калі пісаў, што шаленства закаханых ёсць найшчаслівейшым з усіх відаў шаленства. I так ёсць, бо той, хто апантана кахае, жыве ўжо не ў сабе, а ў аб’екце свайго кахання, і чым больш ён зліваецца з ім у адно, аддаляючыся ад сваёй асобы, тым вастрэйшую атрымлівае асалоду. Але ж калі душа хоча аддзяліцца ад цела і ўжо не можа зладзіць са сваімі цялеснымі органамі, такі стан трэба называць шаленствам. Нездарма ў народзе гавораць: «Сам не ў сабе», «Выйшаў з сябе», «Прыйшоў у сябе». I чым каханне палымянейшае, тым больш у ім шчаслівага шаленства.