Пад страхам смерці
Жорж Сімянон
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 365с.
Мінск 1992
— Пажадана.
— Дзе ёй лепш сустрэцца з намі?
— У маім бюро на набярэжнай Арфэўр. Гэта будзе найбольш аператыўна. Колькі ёй гадоў?
— Дваццаць два.
— А вы не маглі б папярэдзіць яе па тэлефоне?
— Па-першае, у нас няма тэлефона, а па-другое, яна ўжо пайшла з працы і едзе на вакзал. Пачакайце мяне.
Яна паднялася наверх па лесвіцы, якая ўся рыпела пад ёю — дом быў пабудаваны з уцэненых матэрыялаў, і дажыць да старасці яму наўрад ці было наканавана.
Уніз яна спусцілася ў чорным, напарфумленая.
Падышоўшы да машыны, пані Турэ спынілася, усё роўна як сумнявалася, ці памесціцца яна ў такім маленькім аўтамабілі. Нехта назіраў за імі з суседняга акна.
— Сястра жыве за два кварталы адсюль. Няхай шафёр паверне направа, а потым на другую вуліцу налева.
Домікі сясцёр здаваліся блізнятамі. Адрозніваліся яны хіба што колерам шкла ў акенцы на дзвярах: тут яно было жоўтае.
— Я зараз вярнуся,— сказала пані Турэ, выйшаўшы з машыны, аднак затрымалася хвілін на пятнаццаць.
Вярнулася яна разам з сястрою, падобнай на яе як дзве кроплі вады і таксама апранутай у чорнае.
— Сястра паедзе з намі. Я думаю, месца хопіць. Яе муж пойдзе да мяне і дачакаецца Монікі. Сёння ў яго выхадны, Ен кантралёр на чыгунцы.
Мэгрэ сеў побач з шафёрам. Сантоні ледзь уціснуўся на сядзенне побач з мажнымі жанчынамі. Па дарозе сёстры перашэптваліся.
Калі яны прыехалі ў Інстытут судмедэкспертызы, цела Луі Турэ ўжо ляжала на мармуровай пліце. Нябожчыка згодна з загадам Мэгрэ яшчэ не распраналі. Камісар сам адкінуў з твару забітага прасціну.
Мэгрэ назіраў за сёстрамі. У цемнаце ён прыняў іх за блізнят. А цяпер, пры яркім святле, заўважыў, што сястра гады на тры-чатыры маладзейшая.
— Вы яго пазнаяце?
Пані Турэ трымала ў руках насоўку, але не плакала. Сястра трымала яе пад руку.
— Гэта Луі... Нябога...— уздыхнула ўдава.— Ці магла б я падумаць уранку...— Раптам яна заўважыла: — Яму ж ніхто не закрыў вочы...
— Можаце гэта зрабіць.
Сёстры пераглянуліся: а чый гэта абавязак?.. Разважыўшы, пані Турэ з урачыстым выглядам закрыла мужу вочы.
Прашаптаўшы: «Бедны Луі...» — яна звярнула ўвагу на чаравікі нябожчыка, бачныя з-пад прасціны, і адразу ж нахмурыла бровы.
— Што гэта?.. Хто надзеў яму гэтыя чаравікі?
— Яны былі на ім, калі мы яго знайшлі.
— He можа быць. Луі ніколі не насіў жоўтых чаравікаў. Прынамсі, за ўсе дваццаць шэсць гадоў, што мы разам жылі. Ен ведаў: я такога колеру не дапусціла б. Жанна, ты бачыла?
Сястра згодна кіўнула.
— Вы ўсё-такі падумайце,— сказаў Мэгрэ,— ці былі ў яго такія адзежа і абутак... А можа, гэта не ён?
— А хто ж? Але чаравікі не ягоныя. Я ж чышчу іх кожны дзень. Магла я запомніць іх колер?.. Сёння ўранку на ім былі чорныя чаравікі на двайной падэшве, ён надзяваў іх на працу.
Мэгрэ адкінуў прасціну да канца.
— Паліто ягонае?
— Ягонае.
— А касцюм?
— Таксама. А гальштук — не. Ён ніколі не надзеў бы такога яркага гальштука. Гэты ж амаль чырвоны!
— Які лад жыцця быў у вашага мужа?
— Самы мерны. Сястра можа пацвердзіць. Уранку ён ад’язджаў на працу, сядаў у аўтобус, ехаў да вакзала на цягнік у восем семнаццаць. На Ліёнскім вакзале ён спускаўся ў метро і выходзіў на станцыі Сэн-Мартэн.
Супрацоўнік Інстытута зрабіў Мэгрэ знак, і камісар, зразумеўшы яго, падвёў сясцёр да другога стала, на якім былі раскладзены рэчы, знойдзеныя ў кішэнях у забітага.
— Спадзяюся, вы пазнаяце гэтыя рэчы?
На стале ляжалі срэбраны гадзіннік з ланцужком, насоўка без меткі, пачаты пачак цыгарэт, запальнічка, ключ і, побач з кашальком, два сінія білеты.
— Квіткі ў кіно,— адзначыла пані Турэ.
Мэгрэ дадаў, зірнуўшы на іх:
— Кінатэатр «Навіны дня», бульвар Бон-Нувэль. Калі я не памыляюся, квіткі сённяшнія,
— He можа быць. Ты чуеш, Жанна?
— Цікава,— адказала сястра.
— Будзьце ласкавы, гляньце, што там у кашальку.
Праверыўшы кашалёк, пані Турэ зноў нахмурыла бровы.
— У Луі не было столькі грошай уранку.
— Вы ўпэўнены?
— Я ж кожную раніцу правяраю, ці ёсць у яго грошы. Ен ніколі не бярэ з сабою больш як тысячу дзвесце, тысячу трыста.
— Можа, ён сёння атрымаў грошы?
— Ды не, цяпер жа канец месяца.
— Калі ён вяртаўся ўвечары, у яго заўсёды заставаліся грошы?
— За вылікам тых, што ён плаціў за метро і цыгарэты. А на цягнік у яго праязны.
Яна не рашалася пакласці кашалёк сабе ў сумку.
— Напэўна, ён вам яшчэ патрэбны?
— Пакуль што патрэбны.
— Я ніяк не магу зразумець, чаму ў яго гэтыя гальштук і чаравікі. I чаму, калі ўсё гэта здарылася, ён не быў у сябе ў магазіне?..
Нічога не адказаўшы, Мэгрэ папрасіў яе распісацца на бланках.
— Вы паедзеце дамоў?
— Калі мы зможам забраць цела?
— Напэўна, праз дзень ці два.
— Яго будуць ускрываць?
— Магчыма. Але не абавязкова.
Пані Турэ паглядзела на гадзіннік.
— Праз дваццаць хвілін адыходзіць наш цягнік,— сказала яна сястры і звярнулася да Мэгрэ: — Ці не маглі б вы давезці нас да вакзала?
— Ты не будзеш чакаць Моніку? — запыталася ў пані Турэ сястра.
— Яна можа вярнуцца сама.
Вяртаючыся з Ліёнскага вакзала ў паліцыю, Мэгрэ і Сантоні яшчэ раз зірнулі з машыны сёстрам услед.
— Ведзьма! — прабурчаў Сантоні па дарозе з вакзала на набярэжную Арфэўр.— Нябозе, відаць, было не надта весела.
— Ва ўсякім разе, з ёю.
— Што вы думаеце пра гэтыя чаравікі? Калі б яны былі новыя, можна было б падумаць, што ён купіў іх сёння...
— Наўрад ці. Ен не пасмеў бы. А цікава, ці падобная на маці дачка?
Заехалі ў піўную перакусіць. Мэгрэ патэлефанаваў жонцы і сказаў, што не ведае, калі вернецца.
Калі яны пад’ехалі да камісарыята, вартавы-паліцэйскі паведаміў Мэгрэ:
— Вас пыталася нейкая дзяўчына. Кажа, што вы яе выклікалі. Я адправіў яе ў вашае бюро.
— Даўно?
— Хвілін дваццаць назад.
Туман зноў змяніўся дажджом, і пыльныя прыступкі лесвіцы стракацелі мокрымі слядамі. Большасць пакояў ужо апусцела. Але ў некаторых яшчэ гарэла святло.
— Мне застацца з вамі? — спытаўся Сантоні.
Мэгрэ кіўнуў. Раз ужо пачаў расследаванне з ім — будзе з ім і працягваць.
У чакальні сядзела дзяўчына ў блакітным капялюшыку. Твар з-за слабага святла разгледзець было цяжка. Дзяжуряы, які чытаў вячэрнюю газету, далажыў:
— Гэта да вас, шэф.
— Я ведаю.
Звяртаючыся да дзяўчыны, Мэгрэ запытаўся:
— Панна Моніка? Хадземце, калі ласка, у мой кабінет.
Мэгрэ запаліў настольную лямпу. Святло ўпала на крэсла, і, калі камісар прапанаваў дзяўчыне сесці, то адразу заўважыў сляды слёз на яе твары.
— Дзядзька ўсё мне сказаў.
Мэгрэ загаварыў не адразу, прыгледзеўся да дзяўчыны. Яна, як і маці, трымала ў руцэ насоўку, але сціскала яе неяк па-дзіцячы, усё роўна як мяла камяк пластыліну.
— Я думала, што заспею маму ў вас.
— Яна паехала дадому.
— Як яна?..
Ен не ведаў, што адказаць.
— Ваша маці — мужная жанчына.
Моніка здалася камісару абаяльнай: непадобная да маці, праўда, таксама ў целе. На ёй быў велымі элегантны касцюм, што здзівіла Мэгрэ: пакупка, відавочна, была зроблена ў дарагім магазіне.
— Каму ж спатрэбілася ягонае жыццё? — Слёзы зноў з’явіліся ў яе на вачах.
Камісару чамусьці здавалася, што яна не зусім шчырая. Маці таксама трымалася насцярожана, аднак калі ўлічыць характар, у якім Мэгрэ паспеў сёе-тое ўгледзець, то яе можна было зразумець. Пані Турэ здавалася ганебным, што яе мужа зарэзалі ў нейкім цёмным тупіку. Яна заціснула жыццё, і сваё, і сваёй сям’і, у строгія рамкі, і гэтая смерць выходзіла з іх. Ды яшчэ гэтыя жоўтыя чаравікі і амаль што чьірвоны гальштук!
А дачка нібыта баялася пытанняў.
— Вы добра ведалі бацьку?
— Ну... вядома...
— Вы, пэўна, ведалі яго так, як дзеці ведаюць сваіх бацькоў. А я пытаюся ў вас, ці давяраўся ён вам, ці гаварыў з вамі пра сваё асабістае жыццё...
— Ен быў добры бацька.
— Ен быў шчаслівы?
— Напэўна.
— Вы калі-небудзь сустракаліся ў Парыжы?
— He разумею. Вы маеце на ўвазе на вуліцы?
— Я ведаю, што вы вярталіся дамоў рознымі цягнікамі. Але вы маглі калі-нікалі разам абедаць.
— Задаралася.
— Часта?
— He. Рэдка.
— Вы заходзілі да яго ў магазін?
Дзяўчына вагалася.
— Мы сустракаліся ў рэстаране.
— Вы званілі яму?
— Ніколі.
— Калі вы абедалі з ім апошні раз?
— Некалькі месяцаў назад. Да адпачынку.
— Дзе?
— У «Эльзасе». Гэта рэстаранчык на Севастопальскім бульвары.
— Ваша маці ведала пра гэта?
— He памятаю. Думаю, я ёй казала.
— Ваш бацька быў вясёлы чалавек?
— Вясёлы. Ва ўсякім разе, на маю думку.
— А здароўе ў яго было добрае?
— Ён ніколі не хварэў.
— Сябры ў яго былі?
— Мы бывалі пераважна ў маіх цётак і дзядзькоў.
— Яны жывуць у Жувізі?
— Так, непадалёк ад нас. Дзядзька Альбэр, муж цёткі Жанны, і сказаў мне, што бацьку забілі.
— I шмат іх у вас?
— Дзве цёткі і два дзядзькі. Цётка Сэліна з дзядзькам Жульенам жывуць трохі далей. Дзядзькі абодва чыгуначнікі.
— Панна Моніка, а ці сустракаецеся вы з якім-небудзь маладым чалавекам?
Дзяўчына сумелася.
— He будзем зараз пра гэта. Мне трэба паглядзець на бацьку?
— Вы што маеце на ўвазе?
— Як я зразумела з дзядзькавых слоў, мне трэба будзе апазнаць цела.
— Ваша маці і цётка зрабілі ўжо гэта. Але, калі вы хочаце...
— He. Я ўбачу яго дома.
— Пачакайце яшчэ трохі, панна Моніка. Вам прыходзілася сустракаць вашага бацьку ў Парыжы ў жоўтых чаравіках?
— У жоўтых чаравіках? — паўтарыла яна задуменна.
— He зусім жоўтых, хутчэй бэжавых. У мой час, даруйце за выраз, такі колер называлі «дзіцячым паносам».
— Нешта не памятаю.
— А чырвонага гальштука на ім не заўважылі?
— He.
— Вы даўно хадзілі ў кіно?
— Учора пасля абеду.
— У Парыжы?
— У Жувізі.
— He буду вас больш затрымліваць. Думаю, вы зможаце сесці на цягнік...
— Праз трыццаць пяць хвілін.
Яна паглядзела на гадзіннік, узнялася, але не пайшла адразу, а затрымалася на імгненне.
— Да пабачэння,— сказала яна нарэшце.
— Да пабачэння, панна. Дзякую вам.
Мэгрэ праводзіў дзяўчыну і зачыніў за ёю дзверы.
2. ПАННА «ІЛЬВІЦА»
Мэгрэ, сам не ведаючы чаму, заўсёды вылучаў участак Вялікіх бульвараў паміж плошчаю Рэспублікі і Манмартрам. Уласна кажучы, гэта быў ягоны квартал. Сюды, у кінатэатр на бульвары Бон-Нувэль, непадалёк ад тупічка, дзе забілі Луі Турэ, ён пешшу, пад руку са сваёй жонкаю, заходзіў амаль кожны тыдзень. Побач, якраз насупраць кінатэатра, была піўная, дзе ён любіў перакусіць сасіскамі з капустаю.
КНІГІ ОНЛАЙН
