КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Дык ён — студэнт? — Чакайце. Я пацікавіўся, ці даўно працуе ён у кнігарні. Выявілася, трохі больш як год. Спачатку ён працаваў поўны дзень. А месяцы тры назад аб’явіў, што слухае лекцыі на юрыдычным факультэце, і перайшоў на паўдня. — У цябе ёсць яго адрас? — Ен жыве са сваімі бацькамі на вуліцы Шаціён, насупраць царквы Монруж. Але я яшчэ не кончыў. Сёння Жарыс не прыйшоў на працу. За ўвесь час, што ён працуе, гэта здарылася з ім два ці тры разы, і кожны раз ён папярэджваў па тэлефоне. А сёння — не. — А ўчора ён працаваў? — Працаваў. Я падумаў, што вас зацікавіць, дзе ён жыве, 1 паехаў на вуліцу Шаціён. Кватэра дагледжаная. Дома была маці. Вельмі прыстойная кабета. — Ты сказаў ёй, што ты з паліцыі? — Вядома, не. Я сказаў, што я ягоны сябра і што мне трэба тэрмінова яго знайсці. — I яна адаслала цябе ў кнігарню? — Угадалі. Яна ні аб чым не падазрае. Ен выйшаў з дому, як звычайна, у пачатку дзевятай. Яна паняцця не мае ні аб якім юрыдычным факультэце. Бацька працуе ў магазіне тканін. Яны не такія багатыя, каб іх сын вучыўся ва універсітэце. — Што ты зрабіў далей? — Зрабіў выгляд, што памыліўся, што, напэўна, у яе сына тое самае прозвішча, што і ў майго сябра. А пасля папрасіў паказаць яго фатаграфію. Ей нават у галаву не прыйшло ў чымсьці мяне западозрыць. Яна, калі я прыйшоў, якраз прасавала бялізну, дык больш думала пра тое, каб прас не прапёк прасціну. А я ўсё яе загаворваў... Мэгрэ маўчаў, не выяўляючы аніякага захаплення. Па ўсім адчувалася, што Сантоні ў камісаравай брыгадзе — пачатковец. Усё, што ён расказваў, нават тон, усё гэта супярэчыла стылю Мэгрэ. — Адыходзячы, шэф, я непрыкметна... Мэгрэ працягнуў руку. — Дай. Камісар адразу зразумеў, што Сантоні ўкраў фатаграфію. Мяркуючы па здымку, Жарыс быў яшчэ зусім маладзён — худы, нервовы, валасы доўгія, як у дзяўчыны. Напэўна, падабаецца жанчынам і ведае пра гэта. — Гэта ўсё? — Паглядзім, ці вернецца сёння ўвечары галубок дамоў? Мэгрэ ўздыхнуў: — Паглядзім... — Вы незадаволены? Навошта яму нешта тлумачыць?.. Сантоні зрабіў усё так, як зрабіў бы любы пачатковец, чалавек з іншай брыгады. Калі-небудзь ён сам усё зразумее. — He думайце, што я ўпусціў дзяўчыну. Я ведаю, дзе яе знайсці. А палове шостай, сама позна без чвэрці шэсць яна вяртаецца ў кантору і здае выручаныя грошы і акцыі. Мне туды ісці? Мэгрэ ледзь ужо не крыкнуў, каб ён не лез сам, куды не просяць — аднак стрымаўся. Гэта ўсё-такі было б несправядліва: інспектар стараўся як мог. — Правер, ці вернецца яна на працу і ці паедзе на вакзал. — Можа, і сябра з’явіцца? — Можа. Калі ён зазвычай вяртаецца дамоў? — У сем гадзін. На вячэру. Ён заўсёды прыходзіць у гэты час дамоў, нават калі пасля куды-небудзь сыходзіць. — У іх, відаць, няма тэлефона? — Няма. — А ў кансьержкі ёсць? — He думаю. He такі гэта дом, каб да яго правялі тэлефон. Але я праверу. Ен пагартаў даведнік. — Зазірні туды а палове восьмай і папытайся ў кансьержкі, ці вяртаўся ён. А фатаграфію пакінь мне. Раз ужо Сантоні яе прыхапіў, лепш пакінуць яе тут. Можа, прыдасца. — Вы застаяцеся тут? — He ведаю. Але ты сувязь з аддзяленнем падтрымлівай. — Дык чым мне пакуль заняцца? У мяне ёсць яшчэ дзве гадзіны. — Правер спісы мэбліраваных пакояў. Магчыма, якінебудзь запісаны на імя Луі Турэ. — Думаеце, ён здымаў пакой у Парыжы? — А дзе ж, ты думаеш, ён пакідаў свае жоўтые чаравікі і чырвоны гальштук перад тым, як вярнуцца дамоў? — А сапраўды?.. Дзве гадзіны назад пачалі прадаваць вячэрнія газеты, у іх быў змешчаны маленькі фотаздымак Луі Турэ з кароткім, подпісам: «Луі Турэ, забіты ўчора пасля абеду ў тупіку ля бульвара Сэн-Мартэн. Паліцыя ідзе па магчымым следзе». Па магчымым следзе... Гэта была няпраўда. Але газеты заўсёды дадаюць што-небудзь ад сябе. Цікава, зрэшты, што дагэтуль ніхто не патэлефанаваў камісару, каб атрымаць дадатковыя звесткі. Мэгрэ ўвесь час чакаў такога званка. Амаль заўеёды ў такіх выпадках нехта заяўляе, што ведаў забітага або бачыў яго незадоўга да смерці, ці паведамляе, што заўважыў на месцы злачынетва якога-небудзь падазронага чалавека. Звычайна большасць сведчанняў праверкаю не пацвярджаецца. Аднак іншым разам яны дапамагаюць натрапіць на след. Тры гады Луі Турэ ад’язджаў з Жувізі адным і тым самым цягніком і вяртаўся дадому ў адзін і той самы час. Тры гады ён нязменна браў з сабою свой загорнуты ў кавалачак Цыраты абед, як рабіў гэта ўсё сваё жыццё. Але куды ж ён дзяваўся, прыехаўшы на Ліёнскі вакзал? Вось у чым была тайна. Першыя месяцы ён хутчэй за ўсё шукаў новае месца. Стаяў, як і многія іншыя, у чарзе перад рэдакцыямі, каб потым імкліва кінуцца па ўказаным у свежым вьшуску газеты адрасе. А можа, спрабаваў хадзіць па кватэрах, прадаючы што-небудзь накшталт пыласосаў?.. Але раз яму прыйшлося ўрэшце пазычыць грошы ў панны Леон і старога бухгалтара, то, відаць, нічога ён не знайшоў. Потым ягоныя сляды губляюцца на многія месяцы. А яму ж трэба было не толькі штомесяц прыносіць дамоў сваю ранейшую зарплату, а яшчэ і аддаць пазыку. А ён кожнага разу вяртаўся дамоў, як ні ў чым не бывала, з выглядам чалавека, які адпрацаваў увесь дзень. Hi жонка ягоная нічога не падазравала, ні дачка, ні сёстры, ні швагры-чыгуначнікі. Але вось аднаго разу ён раптам з’яўляецца на вуліцы Клін’янкур у панны Леон, вяртае пазыку і прыносіць маці цукеркі. А на нагах у яго новыя і — чамусьці — жоўтыя чаравікі. Можа, менавіта ў гэтых жоўтых чаравіках і была адна з прычын, з якой Мэгрэ адчуваў сімпатыю да забітага?.. Ен сам у свой час марыў аб жоўтых чаравіках. У дні ягонай маладосці яны лічыліся апошнім крыкам моды. Аднойчы, неяк неўзабаве пасля жаніцьбы, ён купіў сабе такія. Дарэчы, ён купляў іх якраз на бульвары Сэн-Мартэн, у краме насупраць тэатра Амбігю. Калі ён іх набыў, то не рашыўся надзець адразу ж. А калі дома разгарнуў скрутак, жонка засмяялася: — Ты што, збіраешся іх насіць? Так ён ніколі іх і не абуў. Жонка сама аднесла іх назад у краму, зманіўшы, што яны малыя. Луі Турэ таксама купіў сабе незвычайныя чаравікі — і Мэгрэ надаваў гэтай акалічнасці асаблівы сэнс. Напэўна, гэтая пакупка была для Турэ сімвалам ягонага вызвалення ад хатніх акоў. У жоўтых чаравіках ён адчуваў сябе вольным. Пакуль ён у іх, пакуль не абувае зноў чорных — ніхто, ні жонка, ні дачка, ні радня, не мае над ім ніякае ўлады. I яшчэ. Таго дня, калі Мэгрэ купіў іх, яму аб’явілі аб надбаўцы — дзесяць франкаў у месяц. Тады франкі яшчэ былі франкамі, і ён адразу ж адчуў сябе багатым. Мабыць, тое ж самае здарылася і з Турэ. Ен вярнуў пазыкі, зрабіў падарункі сваім былым саслужыўцам... Пасля таго пачаў наведваць панну Леон і кансьержку... Але чаму ён ніколі не казаў нікому, чым займаецца?.. Кансьержка выпадкова ўбачыла яго ў адзінаццаць гадзін раніцы на лаўцы на бульвары Сэн-Мартэн. Яна нават не загаварыла з ім, зрабіла выгляд, што не заўважыла яго. Ведама ж, такі чалавек, як пан Турэ, у ягоным узросце, у гэтакі час, калі ўсе, як мурашкі, завіхаюцца на працы, нібыта апошні абібок, разваліўся на лаўцы! I Сэмброн таксама ўбачыў яго нядаўна на лаўцы. Праўда, гэтым разам у іншым месцы, на бульвары Бон-Нувэль, але ўсё ж — за два крокі ад бульвара Сэн-Мартэн. Бухгалтар не быў такі далікатны, як кансьержка. А можа, Турэ яго сам першы прыкмеціў? Ці меў ён з кім-небудзь на гэтай лаўцы спатканне? I хто быў гэты чалавек, які хадзіў каля лаўкі, нібыта чакаў нейкага знака? Сэмброн пра яго амаль нічога не сказаў. Але адно ягонае меркаванне было вельмі істотнае: «Ен быў падобны на чалавека, які прызвычаіўся сядзець на лаўках». Мабыць, гэта быў чалавек без пэўнага занятку, які бавіў час на лаўках, разглядаючы ад няма чаго рабіць прахожых. У кожным парыжскім квартале — свой тып разяватых праціральнікаў штаноў. Можа, гэта быў пенсіянер? Але на бульвары Сэн-Мартэн пенсіянеры — нячастыя госці. Дзве несумяшчальныя рэчы: з аднаго боку — жоўтыя чаравікі франта, з другога — баўленне часу на лаўцы, занятак чалавека старога або апушчанага. А нарэшце прыйшоў дзень, калі нехта нячутна пракраўся ўслед за ім у тупічок і за дзесяць крокаў ад натоўпу на бульвары ўсадзіў яму ў спіну нож. I што, што магло спатрэбіцца Турэ ў гэтым тупіку?.. За акном цямнела, прыйшлося запаліць лямпу. Мэгрэ ўстаў і зняў паліто з вешалкі, Выходзячы, ён сказаў інспектарам з суседняга пакоя: — Я буду праз гадзіну-дзве. Ен не паехаў на службовай машыне, а сеў у канцы вуліцы на аўтобус і, даехаўшы за некалькі хвілін да Севастопальскага бульвара, сышоў. На вуліцах было людна. Яшчэ зусім нядаўна ў гэты час хадзіў па іх і Луі Турэ, не ведаючы, магчыма, чым заняцца, перш чым змяніць свае жоўтыя чаравікі на чорныя і адправіцца на Ліёнскі вакзал. На другім баку бульвара Бон-Нувэль Мэгрэ прыкмеціў лаўку. «Напэўна, гэтая»,— падумаў ён. На лаўцы ніхто не сядзеў. На рагу Сэн-Мартэн чакалі кліентаў прастытуткі. Іншыя сядзелі ў маленькім бары, мужчыны побач гулялі ў карты. I тут камісар убачыў інспектара Нэве і зрабіў яму знак. Адна прастытутка вырашыла, што Мэгрэ кліча яе, і ўстала, камісар спыніў яе маўклівым жэстам. Раз ужо Нэвэ апынуўся тут, дык, пэўна, паспеў распытаць усіх: такіх кабетак у сваім квартале ён ведаў добра. — Як жыццё? — спытаўся Мэгрэ ў Нэвэ. — Прыйшлі зірнуць? — Ды так, на хвілінку. — А я ўжо з васьмі раніцы. Апытаў ужо чалавек пяцьсот. — Даведаўся, дзе ён абедаў? — Даведаўся. — Я так і думаў. — Чаму? — Турэ быў чалавек звычкі, наўрад ці ён стаў бы кожнага дня хадзіць у іншае месца. — Вось там,— паказаў Нэвэ рукою на сціплы рэстаранчык.— Там дагэтуль ляжыць ягоная сурвэтка з нумарам. — I што табе там расказалі? — Ен заўсёды сядаў за адзін і той самы столік у глыбіні залы, непадалёк ад стойкі. Яго зазвычай абслугоўвала адна афіцыянтка. Здаравенная такая кабыла, рыжая. Ведаеце, як яна яго называла?.. «Мой дружок...» Яна сама мне пра гэта сказала. Так і пыталася ў яго: «Ну што, мой дружок, будзем сёння есці?» Сцвярджае, што яму гэта падабалася. Яна часта загаворвала з ім, але ён ніколі да яе не заляцаўся. Яна не раз бачыла яго на бульвары на лаўцы, і кожны раз ён вітаў яе рукою. I заўсёды гэта было каля трох гадзін дня, у час яе перапынку. Аднойчы яна сказала яму: «Здаецца, мой дружок, вы працаю не струджаны!» А ён адказаў, што працуе ўначы.