Пад страхам смерці
Жорж Сімянон
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 365с.
Мінск 1992
— Напэўна, вы і вашы сёстры знаёмыя з усімі, хто будзе на пахаванні, а я не ведаю нікога...
— Разумею! — усклікнуў Маньен, нібыта гэтая думка прыйшла і яму самому ў галаву адначасна.
Сваім пыхлівым выглядам ён паказваў, што ведае ўсё наперад.
— Я проста папрасіў бы вас паказаць мне на пахаванні незнаёмых людзей, калі такія будуць.
— Вы думаеце, прыйдзе забойца?
— Неабавязкова. Але мой абавязак — нічога не ўпускаць.
— Вы маеце на ўвазе якую-небудзь жанчыну? — спыталася пані Турэ.
I яе твар, і твары сясцёр адразу ж сталі аднолькава злыя.
— Я нічога не маю на ўвазе. Я шукаю забойцу. Калі заўтра на пахаванні вы зробіце мне знак, я зразумею.
— Калі заўважым любога незнаёмага?
Мэгрэ кіўнуў, папрасіў прабачэння за клопаты і выйшаў. Маньен правёў яго да дзвярэй.
— Натрапілі на след? — спытаўся ён тонам, якім гавораць з доктарам пасля агляду хворага.
— He.
— I не маеце ніякіх падазрэнняў?
— Ніякіх. Да пабачэння.
У машыне Мэгрэ ўспомніў, як дваццацігадовым юнаком ён трапіў упершыню ў сталіцу. Тады яго найбольш уразіў няспынны рух натоўпу, калаўрот сотняў тысяч людзей. Ен з міжвольнай трывогаю назіраў за тымі, хто, страціўшы раўнавагу, кідаўся ў паток і плыў па цячэнні. Але асаблівае спачуванне выклікалі ў яго сціпла і чыста апранутыя людзі. Якіх толькі намаганняў яны не прыклалі, каб застацца на паверхні і стварыць ілюзію, што яны жывуць і што гэтае жыццё вартае таго, каб яго пражыць!
Вось і Луі Турэ дваццаць пяць гадоў сядаў кожнае раніцы ў адзін і той самы цягнік, бачыў адны і тыя ж твары, і пад пахаю ў яго быў адзін і той самы загорнуты ў цырату сняданак; увечары нябога вяртаўся ў сваё жытло, якое Мэгрэ называў у думках «домам трох сясцёр». Хоць сёстры і жылі на суседніх вуліцах, яны закрывалі нябожчыку далягляд, як вялізны мур.
— У камісарыят, шэф? — спытаўся шафёр.
— He. Дамоў.
Гэтым вечарам ён пайшоў з жонкаю ў кінатэатр на бульвары Бон-Нувэль, той самы, куды хадзіў і Луі Турэ.
Яны двойчы прайшлі міма таго самага тупіка.
— У цябе кепскі настрой? — спыталася жонка.
— He.
— Ты за ўвесь вечар і слова не сказаў.
— Ты што?.. А я і не заўважыў.
Уранку на горад абрынулася залева. Ліло як з вядра. Вецер вырываў з рук прахожых парасоны.
— Такое надвор’е часта бывае на пахаванне,— заўважыла пані Мэгрэ.— Багата сёння клопату?
— Яшчэ не ведаю.
— Надзень галёшы.
Мэгрэ так і зрабіў, але ўсё роўна паспеў добра прамокнуць, перш чым удалося сесці ў таксоўку. Халодныя кроплі сцякалі з капелюша за каўнер.
— На набярэжную Арфэўр.
Пахаванне адбудзецца ў дзесяць. Мэгрэ з нецярпеннем чакаў, калі прыйдзе Нэвэ. Ен вырашыў узяць яго з сабою: а раптам каго-небудзь пазнае на пахаванні?..
— Есць што новае? — спытаўся камісар у Сантоні.— Не?.. Складзі спіс Жарысавых сяброў, знаёмых, увогуле, усіх, з кім ён сустракаўся апошнія гады.
— Я ўжо пачаў.
— Працягвай.
З’явіўся Нэвэ.
— Надвор’е пахавальнае,— буркнуў інспектар.
У дзесяць яны былі ўжо перад домам Турэ.
У знак жалобы з абодвух бакоў дзвярэй былі нацягнуты чорныя палотнішчы з серабрыстымі махрамі. Ля ганка, на незаасфальтаваным тратуары стаялі людзі пад парасонамі. Усяго іх было чалавек пяцьдзесят. Многія заходзілі ў дом. Віднеліся людзі і ў суседніх дварах.
Спачатку прыбыў катафалк. Потым таропка прайшлі святар і хлопчык, які нёс крыж.
Нішто не спыняла парываў ветру, мокрая адзежа прыставала да цела. Труна адразу ж намокла.
— Нікога не пазнаеш? — запытаўся Мэгрэ ў Нэвэ, калі працэсія рушыла.
Нэвэ пакруціў галавою.
Жанчына, якой Турэ падараваў парсцёнак, напэўна, не прыйшла. Праўда, на адной кабеце быў лісіны каўнер, але камісар заўважыў яе яшчэ раней, калі яна выходзіла з дома насупраць і замыкала дзверы на ключ. I з прысутных мужчын нікога нельга было ўявіць заўсёднікам лавак на бульварах.
I ўсё ж Мэгрэ застаўся на пахаванні да канца.
Камісар двойчы сустрэў позірк Монікі. I кожны раз адчуваў, як сціскаецца яна ад страху.
На могілках было па калена гразі: магілу выкапалі на новым участку, куды яшчэ не праклалі дарожкі.
Калі пані Турэ сустракалася позіркам з камісарам, яна кожны раз уважліва аглядвала прысутных, паказваючы, што памятае аб ягонай просьбе. Калі ён падышоў да сям’і, якая выстраілася ў рад ля магілы, каб выказаць спачуванне, удава шапнула:
— Я нікогда не заўважыла...
Дождж пазмываў пудру з твараў у жанчын, ва ўсіх пачырванелі насы.
Мэгрэ і Нэвэ пачакалі яшчэ хвілінку на могілках і прайшлі ў шынок насупраць. Камісар заказаў два грогі. А праз некалькі хвілін тут была ўжо добрая палова працэсіі. Каб сагрэцца, людзі пераступалі з нагі на нагу.
Мэгрэ пачуў абрывак размовы:
— А пенсію яна за яго атрымае?
— He. Ен жа быў простым кладаўшчыком у нейкай краме. Такім пенсіі не даюць. Гэта за шваграмі ягонымі жанкі файна жывуць — чыгуначнікі ўсё-такі. А пан Луі быў у іх увогуле кімсьці накшталт сваяка-бедалагі... Вось так вось...
— Дык што ж жонка з дачкою рабіцьмуць?
— Дачка ж працуе... Пакой, можа, здадуць кватаранту...
— Ну што, Нэвэ, хадзем? — прапанаваў Мэгрэ інспектару.
3 машыны сцякала брудная вада. Залева секла і секла.
У камісарыяце было сыра і холадна, на падлозе віднеліся брудныя сляды.
— Нічога новага, Люка?
— Званіў Лапуэпт. 3 бістро на плошчы Рэспублікі. Ен знайшоў пакой.
— Пакой Турэ?
— Ёв так думае. Але гаспадыня не надта гаваркая.
— Выклікалі яе сюды?
— He. Можа, вы самі лепш туды сходзіце?
Мэгрэ і праўда думаў пайсці да Лапуэнта, а не сядзець тут у кабінеце.
Калі Мэгрэ ўвайшоў у бістро, ён адразу ж знайшоў Лапуэнта: той сядзеў ля каміна і піў каву,
— Адзін грог! — заказаў камісар.
— Дзе гэты пакой? — запытаўся ён у Лапуэнта.
— За два крокі адсюль. Знайшоў зусім выпадкова. Дом у спісах не значыцца.
— Ты не памыліўся?
— He. На вуліцы Ангулем я ўбачыў аб’яву: «Здаецца пакой». Трохпавярховы дом, без кансьержкі. Я пазваніў і папрасіў паказаць пакой. Гаспадыня ў гадах, колісь, мусіць, была прыгажуня, але цяпер сівая, аблезлая, тоўстая. Выйшла да мяне ў халаце. Перш чым упусціць мяне, запыталася, ці здымаю я пакой сабе асабіста і ці адзін буду жыць. Пакуль яна са мною перагаворвалася, на другім паверсе прыадчыніліся дзверы, і я заўважыў вельмі вабную дзяўчыну.
— Бардэль?
— He зусім. Але мне здалося, што гаспадыня з гэтымі справамі знаёмая. Пакуль падымаліся наверх, яна запыталася, як я збіраюся плаціць — штомесяц ці часцей, дзе я працую. Пакой — вокнамі на двор. Абсталюнак неблагі. Праўда, як на мой густ, дык зашмат таннага шоўку і аксаміту. Лялька на канапе. У пакоі пахла яшчэ, так бы мовіць, жанчынаю. Гаспадыня пацікавілася, хто мне даў
адрас. Я ледзь не прагаварыўся, што даведаўся па аб’яве. Шчыра кажучы, мяне ўвесь час бянтэжыла адна з яе цыцак: яна ўсё выслізгвала з халата. Я сказаў, што паведаміў мне пра пакой адзін мой сябра. I што сябра гэты жыве ў яе. Яна запыталася хто. Калі я назваў Турэ, то адразу зразумеў, што яна яго ведае. Яна і з твару змянілася, і голас стаў іншы. «Не ведаю, кажа, такога!» Як адрэзала. А потым пытаецца, ці няма ў мяне звычкі позна вяртацца дамоў. Было ўжо відаць, што вырашыла пазбавіцца ад мяне. Але я прыкінуўся прасцячком. Кажу: «Можа, мой сябра яшчэ тут? Ен удзень не працуе і позна ўстае». Але яна мне: «Дык вы будзеце здымаць пакой ці не?» Буду, кажу. «Плата наперад». Я дастаў кашалёк і, нібыта выпадкова, выняў фота Турэ. ♦ А,— кажу,— вось і фота майго сябра». Яна зірнула і кажа: «Не, мы, відаць, адно аднаму не падыдзем». I пайшла да дзвярэй. Я хацеў затрымаць яе, але яна папрасіла пакінуць яе ў спакоі, у яе, бачыце, абед на пліце можа згарэць. Так і развіталіся... Шэф, ды я проста ўпэўнены, што яна яго ведала! Калі я выйшаў на вуліцу, фіранка зварухнулася: яна назірала за мною.
— Едзем! — сказаў Мэгрэ.
Хаця дом быў за два крокі адсюль, пад’ехалі на машыне. Гаспадыня, якая выйшла адчыніць дзверы, і цяпер была ў халаце.
— Хто там?
— Паліцыя.
— Што вам трэба? — Зірнула коса на Лапуэнта.— Так і ведала, што нажыву сабе бяду з гэтым малакасосам.
— Думаю, нам будзе зручней перагаварыць у доме.
— А я і не збіраюся трымаць вас на ганку. Мне ад вас хаваць няма чаго.
— Чаму вы не прызналіся, што пан Турэ быў вашым жыльцом?
— Таму, што гэта яго не датычыцца,— зноў змерыла яна Лапуэнта нядобрым позіркам.
Яна ўвяла іх у невялікую гасцёўню. Грубка тут была
напалена як след. Усюды ляжалі стракатыя падушкі з вышытымі на іх кошачкамі, сэрцамі і скрыпічнымі ключамі. Вокны былі занавешаны шчыльнымі шторамі, і гаспадыня запаліла святло.
— Дык што вам ад мяне трэба?
Мэгрэ выняў з кішэні фатаграфію Турэ.
— Гэта ён?
— Ен. Вы і без мяне ўсё ведаеце.
— Доўга ён у вас жыў?
— Прыкладна два гады. Можа, трохі болей.
— У вас шмат жыльцоў?
— Вядома. Мне адной дом задужа вялікі. А ў наш час кватэру знайсці нялёгка.
— Колькі ж іх у вас?
— Цяпер — тры.
— Але адзін пакой свабодны?
— Той самы, што я паказвала гэтаму малойчыку. I цяпер шкадую, што не была асцярожлівая.
— Што вы ведаеце пра пана Турэ?
— Ціхі і сціплы чалавек. Нікому не замінаў. Працаваў уначы...
— А вы ведаеце дзе?
— Я яго ні аб чым не распытвала. Ен сыходзіў увечары і вяртаўся ўранку. Спаў вельмі мала. Я яму часта казала, што трэба спаць болей. Але мне здаецца, што ўсе яны так, хто ўначы працуе,— мала спяць.
— Ен шмат зарабляў?
— А што вас, уласна, цікавіць?
— Вы ж чытаеце газеты?..
На століку ляжала разгорнутая ранішняя газета.
— Бачу, куды вы гняце. Але спярша паабяцайце, што ў мяне не будзе непрыемнасцей. Ведаю я паліцыю...
Мэгрэ падумаў, што кабета павінна быць у картатэцы аддзела нораваў.
— Я ж не рэкламую сваіх жыльцоў на кожным кроку.
He рэгістрырую ix. Гэта не злачынства. Але калі вы пачняце выкручваць мне нервы...
— Усё будзе залежаць ад вас.
— Вы абяцаеце?.. Дарэчы, у якім вы чыне?
— Камісар Мэгрэ.
— Ого! Зразумела. Гэта сур’ёзней, чым я думала. Мяне турбуюць вашы калегі з нораваў.— Яна адпусціла ў іхні адрас такое слоўца, што Мэгрэ з Лапуэнтам пераглянуліся.
— Ну, добра. Ведаю я, што яго забілі. Але больш — нічога.
— Як ён назваўся вам?
— Проста — пан Луі.
— Да яго прыходзіла жанчына? Чарнявая, сярздніх гадоў?
— Прыходзіла. Прыгожая, гадоў сорак, умее сябе трымаць.
— Часта прыходзіла?
КНІГІ ОНЛАЙН
