Пад страхам смерці
Жорж Сімянон
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 365с.
Мінск 1992
— Ен заўсёды, калі быў упэўнены, што маці не бачыць, пераглядваўся са мною. 3 таго часу ён пачаў падкладваць мне ў сумку грошы. Уранку, калі-нікалі.
— Каб заплаціць за вашае маўчанне?
— He, чаму? Проста яму падабалася дапамагаць мне. — Вы казалі, час ад часу ён запрашаў вас абедаць.
— Запрашаў. Шэптам назначаў спатканне і частаваў у рэстаране самымі дарагімі стравамі. Ен мяне і ў кіно запрашаў.
— I ўвесь гэты час вы сустракалі яго ў Парыжы ў жоўтых чаравіках?
— Заўсёды. Я спыталася ў яго, дзе ён пераабуваецца, і ён сказаў, што здымае для сваіх спраў пакой у Парыжы.
— Ен вам даў адрас?
— He адразу. Прайшло яшчэ багата часу.
— У вас ужо быў які-небудзь сябра?
— He.
— А калі вы пазнаёміліся з Альбэрам Жарысам?
Яна не запнулася, не пачырванела. Відаць, яна і да гэтага пытання падрыхтавалася.
— Месяцаў пяць назад.
— Вы яго, прабачце, кахаеце?
— Мы павінны разам з’ехаць.
— Каб ажаніцца?
— Тады, калі можна будзе. Пакуль яму яшчэ толькі дзевятнаццаць і ён не можа ажаніцца без згоды бацькоў.
— А бацькі яе не даюць?
— I не дадуць.
— Чаму?
— Дык у яго ж яшчэ нічога няма: ні працы нармальнай,
ні адукацыі. Бацькі ж толькі пра гэта і думаюць. Як мая маці.
— I куды ж вы збіраецеся ехаць?
— У Паўднёвую Амерыку. Я ўжо падала заяву на візу.
— У вас ёсць грошы?
— Трохі. Маці пакідае мне частку майго заробку.
— Калі вы першы раз папрасілі грошай у бацькі?
На нейкі момант яна пільна ўгледзелася ў Мэгрэ, потым уздыхнула.
— Дык вы і гэта ведаеце?
Але адразу ж перастала вагацца.
— Я так і думала, што ведаеце. Таму і кажу праўду. Я не думаю, што вы сподлічаеце і перакажаце ўсё маці. Хіба толькі калі вы такі ж, як і яна.
— Я нічога не збіраюся расказваць вашай маці.
— Зрэшты, гэта нічога б і не змяніла.
— Вы хочаце сказаць, што з’едзеце нягледзячы ні на што?
— I вельмі хутка.
— Дык як вы ўведалі бацькаў парыжскі адрас?
Цяпер яна ўжо відавочна завагалася, але ўсё-такі сказала праўду:
— Альбэр знайшоў ягоны пакой.
— Высачыў?
— Высачыў. Мы ўсё гадалі, як гэта бацька так добра зарабляе. I вырашылі дазнацца. Альбэр меркаваў, што бацька займаецца нелегальнымі фінансавымі аперацыямі.
— А чаму гэта так вас цікавіла?
— Ен павінен быў шмат зарабляць.
— Вы разлічвалі, што ён дасць вам грошай?
— Толькі на аплату парахода ў Амерыку.
— А вы разумееце, як гэта называецца?.. Вымаганне.
— Я лічу, што гэта натуральна, калі бацька...
— Карацей, дружок ваш, Альбэр, пачаў сачыць за бацькам...
— Толькі тры дні.
— I што ён выявіў?
— А вы што-небудзь таксама выявілі?
— Я ў вас пытаюся.
— Па-першае, ён выявіў, што бацька здымае пакой у доме на вуліцы Ангулем, па-другое, што бацька не займаўся ніякім страхаваннем, а бавіў час пераважна на лаўках у скверах Вялікіх бульвараў. Па-трэцяе...
— Што — па-трэцяе?..
— Што бацька мае каханку.
— I як вы да гэтага паставіліся, да трэцяга?
— Я думала, што яна прыгожая і маладая. А яна была зусім не лепшая за маці, нават падобная на яе.
— Вы яе бачылі?
— Альбэр паказаў мне, дзе яны зазвычай сустракаліся.
— На вуліцы Сэнт-Антуан?
— Ага. У кафэ. Я прайшла міма нібыта выпадкова і толькі зірнула. Я не мела часу разгледзець яе, але пэўнае ўяўленне склала. 3 ёю, мабыць, не весялей, чым з маці.
— А потым вы пайшлі на вуліцу Ангулем?
— Потым туды.
— I бацька даў вам грошы?
Даў.
— Вы пагражалі яму, што выдадзіце маці?
— He. Я проста сказала, што згубіла канверт з укладамі кліентаў і што, калі я іх не знайду, мяне выганяць з працы і нават аддадуць пад суд.
— Як ён павёў сябе з вамі?
— Ен саромеўся. Я заўважыла на століку фатаграфію, узяла яе і спытала, хто гэта. Ен адказаў, што гэта сяброўка дзяцінства, якую ён выпадкова сустрэў.
— Вам не здаецца, што вы...— абурана пачаў Мэгрэ.
— He. He здаецца. Я змагаюся,— перапыніла яна.
— 3 кім?
— 3 усім светам. Я не хачу скончыць, як маці, у затхлым жабрацкім доме.
— Альбэр таксама заходзіў да вашага бацькі?
— Я пра гэта нічога не ведаю.
— Вы, мілая мая, маніце.
Яна ўгледзелася ў камісара, потым апусціла галаву ў знак згоды.
— Чаму вы, калі гаворка заходзіць пра Альбэра, хлусіце?
— Таму, што з тае пары, як забілі бацьку, я адчуваю, што Альбэру будуць чыніць непрыемнасці.
— А вы ведаеце, што ён паспеў знікнуць?
— Ен мне званіў.
— Калі?
— Перад тым, як знік. Два дні назад.
— Ен сказаў вам, куды ён дзенецца?
— He. Ен быў вельмі ўсхваляваны. Ен перакананы, што яго абвінавацяць у забойстве.
— Чаму?
— Таму што ён заходзіў на вуліцу Ангулем.
— Калі вы зразумелі, што мы напалі на ягоны след?
— Калі ваш інспектар сустрэўся з гэтай пляткаркаю, Блянш. Яна мяне ненавідзіць. Потым выхвалялася ў аддзеле, што нагаварыла дастаткова, каб збіць з мяне, як яна сказала, пыху. Я хацела падбадзёрыць Альбэра. Сказала яму, што не трэба хавацца: гэтым адно навядзеш на сябе падазрэнне.
— Але ён не паслухаўся?
— He. Ен быў такі напалоханы, што нават слова па тэлефоне сказаць не мог.
— А якія ў вас ёсць доказы, што ён сапраўды не забіў вашага бацьку?
— А навошта яму было яго забіваць?
Гэтым разам яна і праўда была зусім спакойная.
— Мы ж з Альбэрам пры жаданні маглі атрымаць ад яго любыя грошы.
— А калі б бацька адмовіўся?
•— Ен не змог бы. Альбэру трэба было адно: сказаць, што ён раскажа ўсё маёй маці. Я ведаю, кім вы мяне лічыце. Але калі б вы пражылі лепшыя гады ў Жувізі, ды яшчэ ў такім доме, як наш...
— Вы бачылі бацьку ў дзень смерці?
— He.
— Альбэр таксама не?
— Я амаль упэўнена. Мы ў той дзень, як звычайна, разам абедалі і пра бацьку нават не загаварылі.
— Вы ведалі, куды звычайна бацька хаваў свае грошы? Наколькі я зразумеў, вашая маці мела звычку правяраць увечары ягоны кашалёк.
— Яна заўсёды гэта рабіла.
— Чаму?
— Таму што аднойчы, гадоў дзесяць назад, маці знайшла на ягонай насоўцы сляды губной памады. Я добра запомніла гэты выпадак. Бацькі тады яшчэ не надта зважалі на мяне. А яна вусны не фарбуе. Бацька кляўся, што адной жанчыне ў яго на працы стала блага і ён змачыў насоўку шкіпінарам і правёў ёй па вуснах, таму і сляды.
— Напэўна, ён казаў праўду.
— Але маці не паверыла.
— Выходзіць, ваш бацька не мог вярнуцца дамоў маючы ў кішэні грошай больш, чым магло быць, калі ён працаваў у Капланаў?
— Грошы ён хаваў у сваім пакоі на вуліцы Ангулем.
— На версе шафы?
— А вы адкуль гэта ведаеце?
— А вы?
— Аднаго разу, калі я прыйшла да яго папрасіць грошай, ён залез на крэсла і дастаў з шафы жоўты канверт. У ім былі тысячафранкавыя білеты.
— I шмат?
— Вялікі пачак.
— Альбэр пра гэта ведаў?
— Ведаў. Але я ўпэўнена, што не ён забіў бацьку. Ды ён бы нажом і ўдарыць не мог.
— Адкуль такая ўпэўненасць?
— Неяк ён парэзаў сабе сцізорыкам палец, дык ледзь не самлеў, як кроў убачыў.
— Вы, прабачце, жывяце з ім?
Яна паціснула плячыма.
— Няўжо вы думаеце, што ў наш час...
— Дзе вы сустракаецеся?
— А дзе прыйдзецца. У Парыжы хапае месцаў для гэтага. Вы, можа, скажаце, што паліцыя пра гэта нічога не ведае?
— Ну што ж. Падсумуем гутарку. Па-першае, зусім відавочна, што вы шантажыравалі бацьку. Згодны?
Яна змаўчала.
— Па-другое, колькі за ім ні сачылі, так і не ўведалі, як жа ён зарабляе грошы.
— А мы і не надта стараліся ўведаць.
— Разумею. Вас цікавіў вынік.
Моніка неяк спачувальна ўсміхнулася. Яна, канечне, лічыла Мэгрэ прасцяком.
— Цяпер вы ведаеце ўсё,— сказала яна, збіраючыся ўстаць.— Заўважце, я не разыгрывала з сябе святую. А што вы думаеце пра мяне, дык мне гэта ўсё роўна.
Але нешта ўсё-такі ўтрымлівала яе.
— Вы нічога не раскажаце маці?
— Вам жа ўсё роўна, вы ж вырашылі з’ехаць.
— Па-першае, я ж не заўтра паеду, па-другое, я б не хацела сцэн.
— Разумею.
— Альбэр — непаўналетні, і бацькі могуць...
— Я хацеў бы пагаварыць з ім.
— Калі б гэта залежала ад мяне, то ён прыйшоў бы сюды сёння ж. Але ён дурань. Сядзіць цяпер у якой-небудзь бярлозе і калоціцца.
— Нешта вы не дужа захоплена пра яго гаворыце.
— А я нічым асабліва не захапляюся. Вы папярэдзілі маё начальства, што выклікалі мяне?
— Я патэлефанаваў да вас і сказаў, што трэба выканаць розныя фармальнасці.
— Калі яны мяне чакаюць?
— Я часу не ўдакладняў.
— Мне можна ісці?
— Я вас не затрымліваю.
— Але загадаеце якому-небудзь інспектару, каб ён пайшоў следам за мною?
Мэгрэ ледзь не засмяяўся, аднак сказаў сур’ёзна:
— Магчыма.
— Марная праца.
— Дзякую за папярэджанне.
Але, калі яна выйшла, Мэгрэ сапраўды аддаў Жанв’е на ўсякі выпадак загад прасачыць за ёю.
Неўзабаве Мэгрэ ўспомніў, што забыўся задаць Моніцы адно важнае пытанне: хто, ён ці яна, захоўваў у сябе грошы на параход у Амерыку? Калі Альбэр, дык у яго цяпер ёсць грошы і, адпаведна, больш магчымасцей знікнуць. Калі грошы ў Монікі, тады яму, можа, і паесці няма на што.
Мэгрэ пачакаў яшчэ нейкі час, потым патэлефанаваў Моніцы на працу:
— Я хацеў бы пагаварыць з паннай Монікай Турэ.
— Хвілінку. Яна толькі што вярнулася.
— Алё! — адгукнулася Моніка.
— He радуйцеся. Гэта не Альбэр. Камісар Мэгрэ. Я забыўся задаць вам адно пытанне. Грошы ў вас ці ў яго?
Яна зразумела адразу.
— У мяне.
— Дзе?
— Тут. Адна шуфляда ў маім етале замыкаецца на ключ.
— У Альбэра ёсць з сабою грошы?
— Наўрад ці багата.
— Дзякую.
He паспеў камісар пакласці трубку, як яму патэлефанаваў Лапуэнт.
— Ты з вуліцы Ангулем? — здзівіўся Мэгрэ.
— He з дому, а з бістро на рагу.
— Ну што там?
— Уяўляеце, шэф, у пакоі Турэ дужа дбайна прыбралі:
падлогу і ўсю мэблю так нацёрлі, што ажно зіхацяць, пыл усюды выцерты.
— А верх шафы?
— Таксама. Я так і чытаў у гаспадыніных вачах: «Што, з’елі?» Яна сказала, што ўчора прыходзіла прыбіральшчыца, а вы не аддалі ніякіх загадаў, так што яна вырашыла падрыхтаваць пакой да засялення новага жыльца.
Гэта быў добры шчаўчок па носе. Трэба было раней пра гэта падумаць.
— А дзе Моэрс?
— Ен яшчэ там. Шукае сляды, але нічога не можа знайсці. Прыбіральшчыца добра папрацавала. Мне вяртацца ў аддзяленне?
— Чакай. Высветлі імя і адрас прыбіральшчыцы і распытай яе, якія і ад каго яна атрымала ўказанні і хто быў у пакоі, калі яна прыбірала.
— Будзе зроблена.
— Моэрс можа вяртацца. А, яшчэ: хто дзяжурыць з нораваў?
— Дзюмансэль.
— Няхай папросіць, каб узмацнілі пост і прасачылі за тымі, хто выходзіць з дому.
КНІГІ ОНЛАЙН
