Пад страхам смерці
Жорж Сімянон
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 365с.
Мінск 1992
— Ну як, гаспадыня нікому не званіла?
— He яшчэ.
— А ёй?
— Ей — не. Званілі адной з жанчын, Вользе, наконт прымеркі сукенкі.
Мэгрэ вырашыў паабедаць пазней. Ен выпіў у бары шклянку аперытыву і зноў сеў у машыну.
— На вуліцу Даменіль.
Ехаць прыйшлося доўга. Будынак быў бедны, стары.
— Скажыце, калі ласка, дзе жыве пані Машэр? — спытаўся ён у кансьержкі.
— На пятым паверсе, налева.
Ліфт падымаўся рыўкамі — здавалася, зараз спыніцца між паверхамі.
Вельмі чысты дыванчык перад дзвярыма, зіхоткая медная ручка. Мэгрэ пазваніў. Недзе ў глыбіні кватэры пачуліся крокі.
— Хвілінку! — Жанчына, мабыць, надзявала сукенку.
Напэўна, гаспадыня была не з такіх, што сустракаюць гасцей у халаце.
Адчыніўшы дзверы, яна моўчкі паглядзела на Мэгрэ.
— Камісар Мэгрэ.
— Праходзьце.
Было відаць, што прыход такога госця ўсхваляваў жанчыну.
Яна была такая, якой і ўяўляў яе сабе Мэгрэ: высокая, мажная, спакойная. Акуратна прычасаныя валасы, строгая сукенка, усе гузікі зашпіленыя.
Паркет ззяў.
— Я вам тут напэцкаю...
— Нічога страшнага.
Абсталюнак прыкладна такі ж, што і ў доме Турэ. Амаль такія ж забаўкі на палічках. Фатаграфія паліцэйскага, да рамкі прымацаваны медаль.
— Я прыйшоў пагаварьіць з вамі пра пана Луі.
— Я гэтага чакала.
Яна не заплакала, хоць твар у яе быў маркотны.
— Сядайце, калі ласка.
— Дзякую. Вы былі блізкімі сябрамі, ці ж не так?
— Ен быў вельмі добры да мяне.
— I толькі?
— Магчыма, кахаў мяне. Ен жа ніколі не быў шчаслівы ў сям’і.
— Ваша знаёмства пачалося з таго часу, як вы працавалі ў Капланаў?
— Што вы?.. Тады быў яшчэ жывы мой муж.
— I Турэ нават не спрабаваў зблізіцца з вамі?
— Ен глядзеў на мяне гэтаксама ж, як і на любую іншую жанчыну з нашага аддзела.
— Значыцца, вы сустрэліся зноў пасля закрыцця фірмы?
— Так. Месяцаў праз восем-дзевяць пасля смерці мужа.
— Выпадкова?
— Выпадкова. Мне прыйшлося шукаць працу — вы ж разумееце, на пенсію ўдавы не пражывеш. Суседка пазнаёмі-
ла мяне з дырэктарам кінатэатра, і я ўладкавалася білецёркаю. Пры жыцці мужа я не працавала, хіба што кароткі час у Капланаў... Скажыце, гаэеты не будуць пісаць пра мяне?
— He. Можаце не баяцца.
— Дырэктар такі строгі, я магу страціць месца... Дык вось, у кінатэатры мы з панам Луі і сустрэліся... Неяк на ранішнім сеансе. Ен прыйшоў на фільм «Вакол свету за восемдзесят дзён»... Я яго пазнала, калі паказвала, дзе сесці. Ен таксама пазнаў мяне. Ніякай асаблівай размовы тады паміж намі не было, але з тае пары ён стаў часта прыходзіць да нас і заўсёды на ранішнія сеансы. Аднаго разу прапанаваў мне схадзіць з ім у кавярню. Я згадзілася.
— Ен тады ўжо здымаў пакой на вуліцы Ангулем?
— Думаю, здымаў.
— Ен казаў, што нідзе не працуе?
— He. Сказаў толькі, што ўдзень заўсёды вольны.
— I вы так і не даведаліся, чым ён займаўся?
— He. Я ніколі б не стала ў яго пра гэта пытацца.
— А пра жонку ці дачку ён расказваў?
— Шмат.
— Што менавіта?
— Ведаеце, цяжка перадаць... Калі чалавек няшчасны ў сям’і, ён пра гэта часта загаворвае... Жонка яго праз сясцёр зневажала. У сясцёр мужы добра ўладкаваныя, бясплатны праезд усёй сям’і, пенсія... Яны ўсе папракалі Луі за тое, што ён не імкнецца знайсці што-небудзь лепшае за месца кладаўшчыка...
— Куды ж вы, прабачце, хадзілі ўдваіх?
— Амаль заўсёды ў адно і тое ж кафэ на вуліцы СэнтАнтуан. Мы маглі гаварыць гадзінамі.
— Вы любіце пышкі?
— Адкуль вы ведаеце?
— Я ведаю, што пан Луі купляў іх вам на вуліцы Акацый.
— Гэта было пазней, калі...
— Калі вы сталі хадзіць да яго ў пакой?
— Тады. Ен хацеў, каб я бывала там. Ен называў гэты пакой сваім закуткам... Вельмі ганарыўся ім...
— Ен не казаў вам, чаму ён зняў гэты пакой?
— Яму хацелася мець свой кут, хоць бы на некалькі гадзін у дзень.
— Ен купляў вам каштоўнасці?
— Пярсцёнак, зусім нядаўна.— Жанчына паказала пярсцёнак на руцэ.— Ен быў такі добры, такі чулы! Яму была патрэбная падтрымка. Я ведаю, што вы думаеце пра мяне, але перш за ўсё я была яму сябрам, адзіным сябрам.
— А сюды ён прыходзіў?
— Ніколі. 3-за кансьержкі і суседзяў. Мяне б тады ўвесь дом абгаворваў.
— Вы бачылі яго ў панядзелак?
— Мы прабылі разам прыкладна гадзіну.
— У які час?
— Адразу пасля абеду. Я якраз хадзіла па магазінах.
— А як вы сустрэліся?
— Я назначыла яму спатканне.
— Па тэлефоне?
— He. Я яму ніколі не званіла. Мы, калі развітваліся, заўсёды дамаўляліся аб наступнай сустрэчы.
— Дык дзе ж вы сустрэліся ў панядзелак?
— Як звычайна, у нашым кафэ. Праўда, мы сустракаліся з ім і ў кафэ на рагу Сэн-Мартэн, і ў кафэ на Вялікіх бульварах, але рэдка.
— Ен прыйшоў у час?
— Ен ніколі не спазняўся. У той дзень было холадна, а ў мяне крыху балела горла, і мы вырашылі пайсці ў кіно.
— На бульвары Бон-Нувэль?
— Вы, я бачу, многае ведаеце.
— Калі вы развіталіся?
— Каля чатырох. За паўгадзіны да смерці.
— Ен павінен быў з кім-небудзь еустрэцца?
— Ен мне нічога не сказаў.
— Ен гаварыў з вамі пра людзей, з якімі бачыўся?
Яна пакруціла галавою і падышла да серванта.
— Можна, я прапаную вам шклянку? Праўда, у мяне толькі вермут. Даўно стаіць — я ж не п’ю.
Мэгрэ не змог адмовіць ёй. Вермут купляў, напэўна, яшчэ сяржант, такі быў на дне бутэлькі асадак.
— Калі я прачытала ў газеце, то адразу ледзь не пабегла да вас. Мой муж часта пра вас расказваў. Я і фатаграфію вашу часта бачыла. Так што адразу пазнала вас.
— Ці думаў ён развесціся, каб ажаніцца з вамі?
— Ен дужа баяўся жонкі.
— А дачкі?
— Яе ён вельмі любіў. Дзеля яе ён што хочаце зрабіў бы. Але мне здаецца, яна ў чымсьці расчаравала яго...
— Чаму вы так думаеце?
— Проста мне так здавалася. Ен часта быў сумны пасля сустрэч з ёю.
Але і сама яна была не надта вясёлая: гаварыла нейкім вялым, манатонным голасам. Можа, яна прыходзіла да Турэ больш, каб прыбраць у пакоі?.. Ва ўсякім разе, Мэгрэ ніяк не мог уявіць яе ў ложку з каханкам. Яна больш бачылася яму ў паўзмроку за столікам кафэ, у ціхай, лагоднай размове.
— Ен ашчаджаў грошы?
— He надта. Як на разуменне простага чалавека, дык ён многае сабе дазваляў. Калі б я згадзілася, ён бы мне багата чаго накупіў.
— А вы як-небудзь сустракалі яго выпадкова, калі ён сядзеў на лаўцы?
— На лаўцы?..— збянтэжылася жанчына. Памаўчаўшы, яна згадала: — Адзін раз, неяк уранку, калі ішла ў магазін. Ен размаўляў з нейкім хударлявым чалавекам, дзівачлівым.
— А чым ён вас здзівіў?
— Ен быў падобны на клоуна, толькі без грыму. Праўда, я разгледзець яго не магла, але ўсё ж заўважыла: чаравікі на ім былі стаптаныя і штаны — абтрапаныя.
— Вы спыталіся потым у пана Луі, што гэта за чалавек?
— Канечне. Ен адказаў, што на лаўках якіх толькі тыпаў
не сустрэнеш і што яму цікава пагаманіць з незвычайнымі людзьмі.
— Вам хацелася прыйсці на пахаванне?
— Я пабаялася. Праз дзень-два схаджу да яго на магілу...
Развітаўшыся з пані Машэр, Мэгрэ паехаў адразу дахаты, сказаўшы шафёру, каб той забраў яго праз гадзіну.
За абедам жонка прыглядалася да Мэгрэ пільней як зазвычай.
— Што з табою? — нарэшце спыталася яна.
— Нічога...
— He ведаю... Нешта ты на сябе не падобны...
— А на каго ж тады?
— На каго хочаш, толькі не на Мэгрэ.
Камісар засмяяўся. I праўда, апошнім часам ён столькі думаў пра гэтага нябогу Луі Турэ, што непрыкметна для сябе пачаў нават трымаць сябе так, як мог бы трымаць сябе нябожчык. Нават выраз твару, міміка ў яго змяніліся.
— Змяні касцюм,— прапанавала жонка.
— Навошта? Усё роўна змокну.
I ўсё ж камісар паслухаўся жонку...
Прыехаўшы ў камісарыят, Мэгрэ зайшоў у аддзел нораваў.
— Ты ведаеш такую Марыету, ці Мары Жыбон? — спытаўся ён у інспектара.— Не?.. Будзь ласкавы, правер па картатэцы.
— Маладая?
— Гадоў пяцьдзесят.
Інспектар узяў скрыначку з пажаўцелымі і запыленымі карткамі. Доўга шукаць не прыйшлося.
— Нарадзілася ў Сэн-Мало, у картатэцы ўжо адзінаццаць гадоў. Тры арышты. Усе да вайны'. Два — за абкраданне кліента.
— Сядзела?
— Адпусцілі. За адсутнасцю доказаў.
1 Аповесць напісана ў 1952 годзе.
— Што яшчэ?
— Чакайце. Пагляджу ў другой скрыні...
Імя яе траплялася яшчэ на некалькіх картках, але ўсе яны былі даваенныя.
— Да вайны была масажысткаю ў салоне на вуліцы Марцір. Жыла з нейкім Наталі, асуджаным за забойства. Я згадваю гэтую справу. Іх было трое. Яны забілі хлопца з іншай банды каля тытунёвай будкі на вуліцы Фантэн. Так і не ўдалося разабрацца, хто парнуў нажом. Вось і далі ўсім траім па дзесяць гадоў.
— Гэты Наталі цяпер на волі?
— Памёр.
Гэтыя факты нічога не давалі Мэгрэ, адно пацвярджалі ягоныя здагадкі адносна мінулага пані Жыбон.
— А чым яна цяпер займаецца? — спытаўся камісар.
— He ведаю. Можа, памерла.
— He, жывая яшчэ.
— Значыцца, завязала. Вярнулася, можа, на радзіму і прыкінулася там самавітай дамаю.
— He, яна ўсё яшчэ ў Парыжы. I здае мэбліраваныя пакоі на вуліцы Ангулем. Неафіцыйна. I, заўважце, у доме амаль што адны дзеўкі.
Інспектар зацікавіўся.
— Аднак я не думаю, што яны прымаюць у гэтых нумарах.
— Мы б ведалі,— запэўніў інспектар.
— Паназірайце, галубкі, за гэтым домам. Можа, суседзі што-небудзь падкажуць. Mae хлопцы могуць не пазнаць вашых добрых знаёмых.
— Зробім усё як след.
Прыйшоўшы ў свой кабінет, Мэгрэ не паспеў і сесці, як увайшоў Люка.
— Што новага?
— Па тэлефоне яна не званіла нікому. Але сёння ўранку да нас звярнулася адна старая, якая жыве са сваім пляменнікам на вуліцы Гэй-Люсака. Яна выходзіла з дому, а калі
вярнулася, дык выявіла, што з буфета знікла каўбаса, якая дзве гадзіны назад была яшчэ на месцы. Тады яна ўзяла стары рэвальвер мужа, з якім той ваяваў яшчэ ў першую сусветную, і абшукала кватэру. I знайшла пад пляменнікавым ложкам хлебныя крошкі і насоўку. Чужую, не пляменніка!
— Чым гэты пляменнік займаецца?
— Студэнт. Працуе рассыльным у кнігарні на бульвары Сэн-Мішэль.
— Цікава... Дык, значыцца, цётка выклікала паліцыю?
— Яна патэлефанавала нам, і я адразу паслаў Леруа ў кнігарню распытаць гэтага хлопца. Ён затросся, а потым дык нават заплакаў.
— Жарыс — ягоны сябра?
— Так. Жарыс папрасіў у яго прытулку.
— 3 якой прычыны?
— Ен нібыта пасварыўся з бацькамі, а бацька ў яго такі жорсткі, што нават забіць можа.
— I колькі гэта ён пражыў пад ложкам?
КНІГІ ОНЛАЙН
