КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Няпраўда, абурыліся людзі. Што мы, не напрацаваліся хіба яшчэ? Нашы афіцэры доўга перагаворваліся з англічанамі. Урэшце паведамілі: На працу больш не хадзіце. Рыхтуйцеся да ад’езду дадому, на Радзіму. Калі што не так паведамляйце нам, ведаеце, дзе мы. I паехалі з фермы. Між саюзнікамі па антыгітлераўскай кааліцыі тады ішлі перагаворы, пра якія мы нічога не ведалі. Германія дзялілася на «зоны». I асобныя раёны пераходзілі з рук у рукі. I мы ўзрадаваліся, калі аднойчы, прачнуўпіыся, убачылі на напіай ферме і на шашы не англічан, а зноў амерыканцаў. Слава богу, аж хрысцілася наша маці. Бо з англічанамі... ніякага ладу не было. Кеб пабылі япічэ трохі, усіх бы перасадзілі ў турмы. А так хоць надзея, што дадому, на Радзіму, паедзем. Пачакай, пачакай, цяпер ужо астуджаў маці бацька. 3 тымі, англічанамі, хоць кантакт нейкі савецкія былі ўстанавілі. А з етымі... Можа, зноў усё спачатку давядзецца рабіць... Але рабіць нічога нанова не давялося. Праз які тыдзень да нас прыехалі зноў савецкія афіцэры. Зноў сабралі сход. Зноў, цяпер ужо ў прысутнасці амерыканцаў, усіх нас перапісалі. Прычым, кожнага, нават дзяцей, выклікалі да стала, у кожнага пыталіся, куды ён хоча ехаць. I прасілі распісацца, пацвердзіць, што менавіта такое ў яго жаданве. Нашы аднавяскоўцы ўсе, як адзін, пажадалі вярнуцца на Радзіму, у сваю вёску. Добра, сказаў у канцы сходу савецкі афіцэр мажны, раздабрэлы, з партупеяй і скураной сумкай пры боку. Так мы і перададзім камандаванню. Дні праз тры вы будзеце па другі бок Эльбы. Даставіць туды вас пан. Такое распараджэнне мы перададзім яму сёння ж. Так што рыхтуйцеся. Усе мы ўздыхнулі з палёгкай. Дай бог чутае ўбачыць. I вось зноў тыя самыя трактары з прычэпамі на гумовых колах, на якіх нас прывезлі на панскую ферму... Яны стаяць ля нашага барака і чакаюць, калі мы пагрузімся і... паедзем туды, адкуль прыехалі. Бывай, нявольніцкае жыццё, бывай, ферма, бывай, Нямеччына!.. Настрой ва ўсіх нас прыпадняты, узрушаны. Усё ж не загінулі, выжылі! Кеб толькі дарогаю нічота не здарылася, шэпча, быццам загаворвае ўсіх нас ад напасцяў, маці. Даехаць бы! Толькі б дадому даехаць! Жывымі, здаровымі! Здаецца, і браць асабліва няма чаго з сабою. He зарабілі ж нічога ў пана, не даў ён нам ніякай платы, хоць пра яе і гаварылі амерыканцы. I ўсё ж сякіх-такіх рэчаў назбіралася. To з разбітых эшалонаў сёе-тое прынеслі, то нешта выменялі ў немцаў, калі ім туга стала баяліся ж хоць што з ежы браць з разбітых эшалонаў. А мы бралі. Так што клункаў трохі назбіралася. Апошні раз агледзелі тыя каморкі, у якіх пражылі два гады ці не забыліся тут чаго важнага? I пайшлі садзіцца на прычэп. Галоўны клопат у нас, ва ўсёй нашай сям’і, вядома ж, Валодзька, япгчэ адзін наш брацік, што нарадзіўся ў самыя апошнія дні ў Нямеччыне. Яго мы ўсе аберагаем, каб хаця не прастудзіўся ў дарозе, не захварэў. Бо і Іван, і Грышка, ды і ўсе мы выраслі за два гады. Мы і на ветры пастаяць можам. Каляску з Валодзькам ставім бліжэй да кабіны трактара, расстаўляем свае рэчы, умошчваемся самі. Іншыя нашы аднавяскоўцы, з якімі нражылі на чужыне два гады, таксама займаюць свае месцы. Трактарысты ўключаюць маторы, і паехалі. Праводзіць нас выйшлі са сваіх домікаў немцы. Махаюць рукамі, жадаюць добрай дарогі. Ад радасці, што ад’язджаем, пакідаем панскую ферму, і мы развітваемся з імі, махаем рукамі. Наша маці аж слязу пусціла. He, не ад суму, хутчэй ад радасці. Дачакаліся ўсё ж свайго! Трактары выязджаюць на шашу і вось ужо бягуць, уцякаюць ад нас яблыні, грушы, чарэшні, што стаяць наўзбоч дарогі і якія мы не раз бачылі, ведаем... Апошігі раз глядзім на ўсё гэта. I думка ў кожнага дай бог, каб не давялося ніколі ўжо сюды вяртацца, гэта ўсё бачыць... Гронінг невялікі гарадок, у якім амаль кожны з нас паспеў пабываць за два гады няволі мінаем мо нраз паўгадзіны. I зноў бяжыць, бяжыць абсаджаная грушамі, яблынямі, чарэшнямі дарога. Дзень летні, цёплы, свеціць, грэс сонца. Але ветрык, асабліва, калі едзеш, халаднаваты, прадзімае да касцей. Маці накідвае кожнаму з нас нейкія рызманы, загадвае, каб мы вельмі не высоўваліся, сядзелі. А нам хочацца пе сядзець, а стаяць ды глядзець не назад, а наперад. I маці злуецца, крычыць: Во захварэеш, што я рабіць з табою буду ў дарозе?.. Хочаш, кеб у бальніцу цябе паклалі? Мы дадому паедзем, a ты што, на чужыне застанешся, лячыцца будзеш? He, на чужыне заставацца ніхто з нас не хоча. Таму бярэм 3 РУК У маШ тое> nn"0 яна падае, укрываем плечы. I ад ветру адварочваемся, каб не біў у твар. У поўдзень уязджаем у Магдэбург. I аж раты разяўляем, нямеем, бачачы, які ён разбураны. Ніводнага цэлага дома адны руіны. Цэгла, арматура, праўда, ссунуты з праезджай часткі, але далей... Далей суцэльныя завалы. Каб, мусіць, і хацеў прайсці не пройдзеш... Горад бязлюдны, нідзе ніводнага чалавека. Толькі зрэдку праязджаюць па дарозе машыны з амерыканскімі салдатамі ды палонных вязуць таксама на машынах стаяць у нямецкай форме, толькі хіба што без зброі, няйнакш, кудысьці перавозяць. Трактары ідуць проста, потым кудысьці збочваюць. Налева, направа, потым зноў проста. I ўсюды руіны, завалы... Спыняюцца трактары ля шырокай ракі, што, абкладзеная каменем, блішчыць, пераліваецца, быццам луской, хвалямі. Тут ужо ёсць такія, як мы, людзі. 3 клункамі, чамаданамі. Жанчыны, мужчыны, дзеці. Станцыя Беразай, каму трэба вылязай, аб’яўляе хтосьці. I мы пачынаем злазіць, выгружацца з прычэпа. Бацька і Коля саскокваюць на асфальт, мы з Пятром і маці падаем ім з прычэпа свае рэчы. Перш за ўсё каляску, потым Валодзьку. I клункі, вядома. Калі канчаем перадаваць рэчы, саскокваем на зямлю самі. Нейкі дзядзька ў цывільным камандуе нам па-руску, каб мы не стаялі тут, забіралі рэчы і ішлі на мост, што перад намі. Пешкі? пытаем мы. Ну а як жа? быццам здзіўляецца дзядзька. А рэчы як жа? Рэчы? смяецца ён. А навошта вам гэтыя рэчы? Вы ж да сваіх едзеце, там вам усё дадуць. Але дзядзьку ніхто не верыць. Маці і бацька пачынаюць развязваць клункі, пакаваць іх па-новаму, каб кожнаму было што несці. Бяром самае неабходнае, астатняе пакідаем. I кіру- емся, ідзём на мост, які злучае амерыканскую зону акупацыі з савецкай. Ужо на сярэдзіне моста мы ўбачылі сваіх, савецкіх салдат. Яны стаялі наўзбоч маладыя, прыгожыя, у фуражках, на якіх гарэлі чырвоныя зоркі. I не ведаю, як хто, а я з цікавасцю на іх глядзеў, можна сказаць, я іх фактычна і не бачыў: да вайны не ўдалося, а ў вайну хіба адзенне салдацкае на некаторых толькі на вочы трапляла. Адразу ж з моста нас павялі ў вялікія цагляныя дамы, што стаялі пры самай Эльбе. Там у вялізных залах, якія былі засланы спартыўнымі матамі, нам сказалі спыніцца. I не паспелі мы размясціцца, пасесці, як паклікалі бацьку. Вярнуўся ён няхугка. Змрочны, невясёлы. Ну што? паглядзела на бацьку маці. Бацька ў адказ пакруціў галавою. Потым сказаў: Палохалі нас Сібірам. I, відаць, недарэмна. Ну? падняла вочы на бацьку маці. Чаму? Я тое самае пытанне задаваў таму чалавеку, які мяне дапытваў. I што ён? Ён мае права не адказваць на мае пытанні. А я такога права не маю павінен адказваць на ўсё, піто ён пытае. А што ён пытаў? Бачыш, памяўся бацька. Пачаў ён з таго, як я дома, у сяле, апынуўся. Ну, значыцца, калі ваяваў, то дзе. Як у палон трапіў? Сам здаўся ці... Ды і з палону як уцёк? Потым у сяле як жыў, ці не служыў немцам? Як у Германіі апынуўся, ці не сам сюды паехаў? Ды і ў Германіі што я рабіў? Як пры амерыканцах, калі тыя вызвалілі, жыў? Словам, усю маю біяграфію па костачках разабраў... Ці хоць паверыў ён табе? Кеб жа! A то ж ва ўсім, ва ўсім сумняваўся... і задаваў такія пытанні, што хацелася па мордзе яму пляснуць. I што ён у канцы сказаў? Правяраць будуць, праўду ці няпраўду я сказаў. А тады і вырашаць, што рабіць са мной і ўсёй нашай сям’ёй. Калі ўсё праўда, што я сказаў дамоў паедзем. Калі не у Сібір накіруюць. Дык жа ты, трэба думаць, праўду сказаў, не маніў. Праўду то праўду, а наспрабуй дакажы. Ну, тое, што ў сяле было, людзі ведаюць. А тое, што на фронце?.. Чым, чым я дакажу?.. Дзе сведак знайду, кеб пацвердзілі? Ды і амерыканцы етыя... Пры чым тут амерыканцы? Як ета прычым? Ён жа, той начальнік, дапытваўся ў мяне, ці не завербавалі амерыканцы, не далі якога шпіёнскага задання? Што ён, з глузду з’ехаў? Ды не, не з’ехаў... Ён быццам высветліць усё хацеў. Запісвалі слова ў слова, што я гаварыў. I далей што? пытала маці. Далей пасылаць на праверку тое, што я сказаў, будуць. Куды? Ну, што ў сяло, што япічэ куды. А мы... чакаць будзем, пакуль тая праверка скончыцца? Мусіць жа... I нас што, далей нікуды не павязуць, во тут, абвяла вачыма залу маці, сядзець будзем? He ведаю. I бацька цяжка апусціўся, сеў на клункі. У той дзень бацьку яшчэ некуды выклікалі. Вярнуўся ён зусім апанураны. Няйнакш, тыдні два давядзецца быць, сказаў ён стомлена. Пакуль паперы да сяла дойдуць, пакуль вернуцца... Дык сяло ж наша спалена, быццам падказала бацьку, успомніла маці. Я тое самае казаў... I што яны? Іншыя сёлы цэлыя. I Хойнікі таксама. Так што е каму адказаць на паперы, пацвердзіць, жылі ў Вялікім Боры ці не. А як нам тут? спытала зноў маці. Галодныя ж мы не ўседзім. Яны ета ведаюць. Сказалі, карміць будуць. Тры разы на дзень. I папярэдзілі, кеб адсюль, з етага дома, нікуды не хадзілі. Дык тут і няма куды хадзіць, сказаў Коля, які паспеў ужо сёе-тое на новым месцы агледзець. Навокал жа калючы дрот і вартавыя са зброяй усюды стаяць. Што? вырачыў вочы, перапытаў у Колі бацька. Дык ета... Лагер... Турма? He ведаю, адказаў Коля. Хутчэй за ўсё лагер. A калі дакладней казаць ізалятар. Так ва ўсякім выпадку мне сказалі. Хто сказаў? дапытваўся бацька. Людзі, што тут жывуць. А што яшчэ тыя людзі казалі? зацікавіўся бацька. Яшчэ казалі, што дарэмна не паслухаліся амерыканцаў, не засталіся па той бок Эльбы. Шкадуюць многія. Чаго шкадуюць? Ну, што дадому паехалі, а не ў Амерыку. Бо, кажуць яны, дамоўкі свае не ўбачыць нам як сваіх вушэй. Можа, і е такія, разважыў бацька. Розныя ж былі ў Германіі. I самі добраахвотна ехалі, ды і паліцаі, старасты... Нам няма чаго баяцца, у нас віны ніякай ні перад кім няма, цвёрда сказала, каб, мабыць, спыніць непатрэбныя размовы, супакоіць усіх нас, маці. А значыцца, і ў Сібір ніхто не пашле. Невінаватага чалавека не караюць.