Пад сузор’ем сярпа і молата
Барыс Сачанка
Выдавец: Кнігазбор
Памер: 548с.
Мінск 2016
Гэтыя варункі прымусілі беларусаў пры кожнай уладзе шукаць спосабаў дзеля абароны калі ўжо не свае дзяржаўнае ідэі, дык прынамся нацыянальных правоў. 3 гэтага вынікла і рожнароднасьць тактыкі пад рожнымі окупацыямі, рожнароднасьць так званых «орыентацый», што вельмі ж заблутала дзьве асноўныя ідэі нашага адраджэньня: чыста нацыянальную, нязьменную пры ўсялякіх палітычных абставінах, і дзяр-
жаўную, якая вымагае тактыкі, прытарнаванай да мамэнту і акалічнасьцей.
Такая блутаніна не магла не адбіцца на ўсёй беларускай ідэолёгіі, зацямняючы яе асабліва ў вачох тых, хто толькі нядаўна стаў сьвядомым беларусам. Вызваліцца ад яе, разагнаць той туман, якім туманнасыдь і невыразнасьць агульнага палітычнага палажэньня спавівае ідэю нашага ўсеагульнага адраджэньня, вось мэта, якую адноўленая «Наша ніва» ставіць сабе ў гэты мамэнт».
Нумары ўзноўленага выдання «Нашай нівы» цікавыя ў многіх адносінах. У тым ліку і ў літаратурных. На старонках менавіта гэтага выдання надрукаваны ці не першы веріп Наталлі Арсенневай «Мой родны край»:
Паўдзённы край мой родны край, Але яго я і ня знаю.
К далёкім мора берагом
Я толькі ў думках залятаю...
Hi рож здзічэлых Аджыкенту,
Hi гордых, мглой адкрытых гор,
Hi векавечнай песьні мора,
Што вабе ў сіні свой прастор,
Нічога гэтага ня знаю, А палюбіла край другі: Няма там гор, няма там мора, Але я зведала там гора, Там сіла вырасла душы!
У выбраным паэтэсы «Між берагамі», што выйшла ў 1979 г. у Беларускім інстытуце навукі й мастацтва (Нью-Ёрк Таронта) пазначана, што «першы друкаваны верш паэткі «Восень» («Наша думка», Вільня, 8.IX.1921 г.)>. Выходзіць, і сама паэтэса, і каментатары памыліліся. Тая самая «Восень», перш чым з’явіцца на старонках «Нашай думкі», была змешчана на старонках «Нашай нівы» 12 лістапада 1920 г. (№ 3).
Есць на старонках узноўленай «Нашай нівы» і іншыя цікавыя паведамленні і факты. Шкада, што гэтую газету абы-
ходзяць сваёй увагай даследчыкі, не ўспамінаюць яе ў навуковых выданнях.
* * *
«Дела давно мвнувшйх дней»... I ўсё ж згадваць некаторыя з іх зрэдку трэба. Каб не забываліся, каб помнілі, як Масква «дапамагала» беларусам вырашаць свае нацыянальныя пытанні. Вось адзін з прыкладаў. Маленькі, дробязны, але характэрны заключэнне па тэматычных планах выпуску і рэдпадрыхтоўкі Галоўнай рэдакцыі Беларускай Савецкай Энцыклапедыі на 1982 г.
«Представленные в январе 1981 г. планы выпуска й редподготовка энцйклопедйческой лйтературы в Белоруссяй на 1982 г. вмеют серьезные й неоправданные расхожденвя с утвержденнымй Госкомнздатом СССР планамв (прйказы № 296 от 13.07.80 г. й № 458 от 02.09.80 г.).
Обраіцаем внчманйе на то, что Главная редакцня восстановнла в плане йзданве Нсторнн взобразйтельного йскусства Белоруссйй в 6-тй томах, а также включяла в план энцйклопедню «Янка Купала», Свод памятннков нсторйй й культуры Белоруссйй в 7-мй томах, нзданне летопнсей народной славы по ряду районов Белоруссйй.
В связй с этйм выпуск Нсторнй йзобразйтельного йскусства Белоруссйй й энцйклопедйй «Янка Купала» рекомендуем йз плана йсключйть, как не предусмотренные названнымй выше првказамй Госкомвздата СССР. Выпуск Свода памятннков йсторйй й культуры Белоруссйй, в соответствйй с прннятым решенйем, возложен на йздательства академнн наук (в Белоруссйй на яздательство «Наука й технвка). Выпуск отдельных взданйй летогтсей народной славы по Быховскому, Березйнскому, Ляховвчскому й Дубровенскому районам рекомендуем йз плана яздательства йсключйть, как непрофяльные, й передать другому йздательству.
Обрапіаем внйманйе также нато, что резерв 1982 83 гг. по 2 названня по 50 уч.-йзд. лйстов планом не предусматрйвался.
Планы выпуска энцйклопедчческой лвтературы в союзных республйках утверждаются прнказамй Госкомвздата
СССР, которые строго контролнруются. Любые нзменення утверждённых планов должны быть предварнтельно согласованы с Госкомнздатом СССР. Прн этом следует нметь в внду, что решенне вопросов об энцнклопеднческнх нзданнях естественно-научной н техннческой тематнкн, а также переводных, опублнкованных центральнымн нздательствамн, находнтся в компетенцнн Госкомнздата СССР. Что касается нзданнй обіцественно-полнтнческой тематнкн, то вопрос об нх выпуске решается по согласованню между республнканскнмн н союзнымн днректнвнымн органамн.
Главное управленне республнканскнх н областных нздательств».
* * *
Адзін дасціпны заходнееўрапейскі пісьменнік, пабываўшы ў Савецкім Саюзе, прычыну масавага даноснііггва бачыў у тым, пгго, як ён гаварыў, навучылі людзей пісаць, а не навучылі пра што.
Вось яны і пішуць адзін на аднаго, што каму ў галаву ўзбрыдзе, смяяўся пісьменнік.
Сёння няма ўжо некаторых арганізацый, якія ахвотна прымалі даносы, рэагавалі на іх. Тыя ж, што засталіся, таксама жывуць іншым жыццём. Але колькасць даносаў і даносчыкаў не зменшылася. Пішуць з не меншым імпэтам і цяпер адзін на аднаго тыя, хто навучыўся пісаць, але не навучыўся пра што. I пасылаюць іх у газеты. I газеты ахвотна гэтыя даносы друкуюць...
А што? Свабода ж, бля!
1993
ЗМЕСТ
Шаноўны чытач! 5
I
Засталіся толькі ўспаміны 7
Гарадок на Палессі 122
3 аўтабіяграфічных
апавяданняў 134
Дзівосы 134
Гаўптвахта 138
Морг 143
Ноч пад шапкаю 152
Чортз Суматры 159
Сустрэча з земляком 165
От жа, халерачка 175
Запісы розных гадоў 178
Бессмяротныя словы 178
Сон 178
«Худая вша» 179
Роднае 180
Гарбуноў і скверык імя Янкі Куналы 181
«У тры молаты...» 181
Па колькасці партрэтаў 182
«Усё ўжо можна...» 182
Лепшая гумарэска 183
Кепства 183
Дажыўся 184
«Грудзі» 184
Даносы 185
Дачка 186
Багушэвіч 186
Лёс даносчыкаў 187
«Ніколі так не рабіце...» 188
Пераканаў 188
Воля 189
Тэлефонныя званкі 189
«Вестачкі» 190
Вясёлы чалавек Джым Дынглі 190
Хацеў ці не хацеў? 192
Знайшоў выйсце 192
Лепшыя творы 193
Прыклад 193
Чарговы міф 193
Адзінокі журавель 194
II
Восень у Парыжы 196
Перад ад’ездам 196
Зборы 198
Дарога 198
«Аркадэ» 201
Начны Парыж 202
ЮНЕСКА 204
Адкрыццё канферэнцыі 206
Даклад Генеральнага дырэктара 207
Дыскусія 208
Знаёмства з горадам 210
Парыж і парыжане 215
Рынкі 218
Кніжныя развалы 219
Магазіны рускай кнігі 221
Рускія ў Парыжы 222
СентЖэнеўеў-дэБуа 226
Беларусы ў Парыжы 229
Вечар Максіма Багдановіча 230
Барыс Забораў 231
Камісіі ЮНЕСКА 233
Палэыбы / 235
Франдўзская кухня 237
Чарнобыльскія клопаты 238
У Барыса Заборава 239
Тэлевізар , 242
Пярэбары 244
III
3 цыкла «ІІостаці» 247
«Вызваляў дух народа» 247
Апопіні з магікан 274
Руплівец 279
«Чорны воран, белы лебедзь» 285
Як рэдка хто 291
«Конь гуляў на волі...» 295
Вакол літаратуры і літаратараў 301
Вельмі дапамагае 301
За такія грошы я і сам пагаўкаў бы 301
3 цябе і пачну. 302
«Совсем на кролнка похож» 302
«Спіноза» 302
Пасярод пакоя стаяў стол 303
Мова машыністкі Цяпкінай 303
«Загадчык птушкафермы» 304
Чытацкія фармуляры 304
Лепш не напіша 304
He хвалюйцеся 305
He трэба смяшыць 305
IV
Баліць, крывавіць 306
Ахвяры і каты 324
3 малавядомага і забытага 341
Наша, беларускае 359
Вярхі і нізы 375
Усё пра тое 392
Янка Купала ў першыя гады савецкай улады 410
3 жыцця беларускай эміграцыі 424
Вяртанне дадому 454
Наталля Арсеннева 457
«Хвалююся, сумую і пішу...» 460
У пошуках непаўторнасці і прыгажосці нашае Бацькаўшчыны 469
Янка Юхнавец 471
Вершы з фашысцкай няволі 472
Даніна павагі і любові 475
He абяляючы і не ачарняючы
Гутарка з карэспандэнтам газеты «Голас Радзі.мы» 479
«Народ беспамылкова разбярэцца, хто ёсць хто»
Гутарка з Алесем Марціновічам (часопіс «Беларуская думка») 485
Мы яшчэ даведаемся, кім былі на самай справе ахвяры двух страшных рэжымаў
Гутарка з карэспандэнтам штотыднёвіка «Свободные новостм» Аленай Ціхановіч 497
Народ, інтэлігенцыя і нацыянальная ідэя
Гутарка з карэспандэнтам газеты «Звязда»
Аленай Ціхановіч 503
Вярнуць народу яго душу і памяць
Гутарка з карэспандэнтам «Народнай газеты» Рэгінай Гамзовіч 511
Дзяржаўная мова чужаніца ў дзяржаўных вуснах? 517
Учарашняе і сённяшняе 526
Сачанка, Б.
C12 Пад сузор’ем сярпа і молата : аповесці, апавяданні, запісы розных гадоў / Барыс Сачанка ; укл., прадм. Г. Багданавай. Мінск: Кнігазбор, 2016. 548 с. (Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка» ; вып. 77).
ISBN 978-985-7144-33-4.
У кнігу вядомага беларускага пісьменніка, лаўрэата Дзяржаўнай прэміі Беларусі Барыса Сачанкі (1936 1995) увайшлі аповесці, апавяданні, запісы розньгх гадоў, напісаныя і складзеныя аўтарам у кнігу ў 90-х гадах мінулага стагоддзя. На жаль, пры жыцці Б. Сачанкі гэтая кніга не выйшла...
УДК 821.161.1-3
ББК 84(4Бен)-44
Літаратурпа-мастацкае выданне
Бібліятэка Саюза беларускіх пісьменнікаў «Кнігарня пісьменніка»
Выпуск 77
Сачанка Барыс Іванавіч
Пад сузор’ем сярпа і молата
Аповесці, апавяданні, запісы розных гадоў
Адказны за выпуск Генадзь Вінярскі
Рэдактары Алесь Пашкевіч, Барыс Пятровіч Вёрстка Ларысы Гарадзецкай Карэктура Лідзіі Карамазавай
Падпісана да друку 11.04.2016. Фармат 84x108 1/32.
Рызаграфія. Папера афсетная. Ум. друк. арк. 28,77. Ул.-выд. арк. 23,45. Наклад 250 ас. Зак. 137.
ПУП «Кнігазбор».
Пасведчанне аб дзяржаўнай рэгістрадыі выдаўца, вытворцы, распаўсюдніка друкаваных выданняў № \/ЗП ад 27.06.2014. Вул. Я. Лучыны, 38-93, 220112, Мінск.
Тэл./факс (617) 207-62-33, тэл. (029) 772-19-14, 682-83-86.
E-mail: bkniha@tut.by
Надрукавана з арыгінала-макета заказчыка ў ЗАТ «Аргбуд». IІасведчанне аб дзяржаўнай рэгістрацыі выдаўца, вытворцы, распаўсюдніка друкаваных выданняў № 2/182 ад 15.02.2016.
Вул. Берасцянская, 16, 220034, Мінск.
ISBN ЧТЙ-ЧЙЗ-ТІЧЧ-ЗЗ-Ч
Нарадзіўся ў 1936 годзе ў вёсцы Вялікі Бор Хойніцкага раёна Гомельскай вобласці.
Памёр у 1995 годзе. Пахаваны ў Мінску на Усходніх могілках.
Празаік, публіцыст, перакладчык. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа, Літаратурнай прэміі СП Беларусі імя I. Мележа. Аўтар кніг прозы «Дарога ішла праз лес», «Барвы ранняй восені», «Зямля маіх продкаў», «Пакуль не развіднела», «Апошнія і першыя», «Дарогі», «Аксана», «Памяць», «Тры аповесці», «Ваўчыца з Чортавай Ямы», «Горкая радасць вяртання», «Вечны кругазварот», «Родны кут», рамана «Чужое неба», трылогіі «Вялікі Лес», кніг гумару і сатыры «Вол-фігурыст», «Халасцяк», кніг крытыкі і эсэістыкі «Жывое жыццё», «Сняцца сны аб Беларусі...», кніг для дзяцей «Кошык малін» і «Бабка Адарка».
КНІГІ ОНЛАЙН
