КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
А вось другі дакумент, аўтэнтычнасць якога не выклікае ніякага сумнення: «Совершенно секретно Народному комйссару внутреннйх дел СССР товаршцу Берйя Спецсообгценйе 28 йюня в 22 часа 30 мйнут в гостйнйце «Москва» упал в лестнйчную клетку й разбйлся на смерть поэт Белоруссйй Луцкевйч (на здзіўляйцеся, так напісана ў гэтым спецпаведамленні. Б. С.) Нван Дамйнйковйч, 1882 года рожденйя, лйтературный псевдонйм Янка Купала. Предваршпелыіым выясненйем обстановкй паденйя нйкакйх данных, свйдетельствуюцйх о насйльственной смертй йлй самоубййстве не установлено. Пройсшествйю предшествовалй следуюгцйе обстоятельства: Прймерно в 21 час Луцкевйч был прйглашён в комнату № 1034 (10 этаж той же гостйнйцы) к прожйваюгцему там председателю Союза советскйх пйсателей Белоруссйй Лынькову, где прйсутствовалй там же пйсатель Крапйва, редактор газеты «Красноармейская Правда» Мйронов, сотруднйк этой же газеты Харланов й зав. отделом редакцйй «Нзвестыя» Войтйнская. Луцкевйч прйшёл в нетрезвом eude й с прйсутствуюіцймй ецё выпйл несколько стопок шампанского. Прймерно в 22 часа Войтйнская u Kpanuea йз номера ушлй й мйнут через 10 после нйх вышел Луцкевйч. Момент й обстоятельства паденйя Луцкевйча нйкто не вйдел. Можно предполагать, что упал он с 9-го этажа, так как, начйная с 7 этажа в лестнйчной клетке обнаружены отдельные каплй кровй. Прй осмотре комнаты, занймаемой Луцкевйчем, обнаружены около стола дее бутылкй йз-под шампанского й неубранная co стола посуда с запахом вйна. Другйх данных, связанных с пройсшествйем, не обнаружено. Следствйе ведёт Военный прокурор гор. Москвы. Начальнйк 3 управленйя НКВД СССР Горлйнскйй. 29 йюня 1942 года». Гэтае «спецсообіценне» афіцыйная версія смерці Янкі Купалы. Яна была вядомая і раней і шчога новага не дадае да таго, што мы ўжо ведалі. Але ці можна верыць, асабліва калі пачынаеш уважліва перачытваць гэтае заблытанае (знарок ці незнарок?) «спецсообгценне», якое, мякка кажучы, паведамляе няпраўду. Пачаць хоць бы з таго, што сапраўднае прозвішча Янкі Купалы не «Луцкевнч», а Луцэвіч; Лынькоў, каму ж, як не яму, верыць (Ліст да Л. М. Федчанка), жыў у гасцініцы «Масква» не ў нумары 1034, а ў нумары 1036; у гэтым нумары ў час трагедыі не было ні рэдактара газеты «Красноармейская правда» Міронава, ні супрацоўніка гэтай жа газеты Харланава, ні загадчыцы аддзела газеты «Нзвестня» Вайцінскай, ні Кандрата Крапівы... У нумары ў Лынькова былі тады зусім ініпыя людзі, і яны сцвярджаюць, што ў той дзень Янка Купала не быў «в нетрезвом внде» (чакаў жа гасцей!) і не «выпнл» з «прнсутствуюіцнмн» «еіце несколысо стопок шампанского». Ды і ніякіх «стопок» у нумары, дзе жылі Міхась Лынькоў і Кандрат Крапіва, не было былі звычайныя шклянкі... Як расказваюць сведкі, Янка Купала не сам «ушёл» з нумара, а яго выклікалі па тэлефоне, пра што чамусьці ўмоўчвае Гарлінскі. Няпраўда і тое, што «момент н обстоятельства падення Луцкевнча ніікто не вндел». Бачылі, але трэба было зрабіць выгляд, што не бачылі. He паведамляе Гарлінскі і тое, як і чаму Янка Купала апынуўся на 9-м паверсе 9 і 10 паверхі перагароджаныя наглуха, не маюць лесвічнага праходу. Трапіць з 10-га паверха на 9-ы можна толькі ліфтам... Ці па пажарнай лесвіцы... А калі Янка Купала выклікаў ліфт, то чаму выйшаў на 9-м паверсе, а не на 4-м, дзе ён жыў?.. Зусім не так, як апісвае начальнік Трэцяга ўпраўлення НКУС СССР, выглядаў і пакой, у якім жыў Янка Купала і які быў адчынены пасля яго смерці... Няўжо тыя дзве бутэлькі шампанскага, што стаялі на стале ў нумары, былі кімсьці выпіты, каб мець дадатковыя доказы таго, што Янка Купала «прншёл в нетрезвом ввде» ў нумар да Міхася Лынькова?.. Насцярожвае і паведамленне ўжо ў самым пачатку гэтага «зусім сакрэтнага» дакумента «предварнтельным выясненнем обстановкн падення ннкакнх данных, свндетельствуюіцнх о наснльственной смертн нлн самоубнйстве не установлено». Што гэта? Каб адразу супакоіць «народнага камісара ўнутраных спраў СССР таварыша Берыю», што тыя, каму даручалася знішчыць нашага народнага паэта, спрацавалі чыста, ніякіх «данных, свндетельствуюіцнх о наснльственной смертн нлн самоубнйстве» не пакінулі? Ды і колькі разоў і кім перадавалася гэтае «спецсообіценне», каб у ім усё гэтак пераблытаць, каб давесці «поэт Белорусснн Луцкевнч Нван Дамнннковнч, 1882 года рождення, лнтературный псевдоннм Янка Купала» быў п’яны і таму маўляў, не дзіўна, што з ім здарыўся няшчасны выпадак?.. Яно ж, гэтае «спецсообіценне», прызначалася не толькі народнаму камісару ўнутраных спраў СССР таварышу Берыю, а і таварышам Сталіну і Молатаву, пра што ёсць на ім у самым пачатку паметка: «Разослать: т. Сталяну, т. Молотову...» Заданне было выканана, і трэба было пахваліцца перад тымі, хто яго даваў... Відаць, паведамленне пра смерць Янкі Купалы чакалася, яно было не менш важнае для Сталіна і Молатава, чым зводкі з франтоў вайны, бо яно разам з імі легла на стол кіраўнікоў дзяржавы. Ужо на наступны дзень пасля трагедыі 29 чэрвеня 1942 года... * * * Бытуе, настырна распаўсюджваецца думка, быццам беларусы самі добраахвотна выракліся сваёй мовы. Вось толькі некалькі фактаў такой «добраахвотнасці». Праваслаўнае духавенства ў часы Вялікага Княства Літоўскага працавала ў Беларусі на блізкай і зразумелай пераважнай большасці народу мове. Каб паланізаваць і каталізаваць край, польскі сойм у 1657 г. вызваліў ад вайсковых абавязкаў каталіцкае і ўніяцкае духавенства (яно працавала па-польску), праваслаўнае ж духавенства як ніжэйшае павінна было плаціць падаткі. He задаволіўшыся гэтым, на наступны год сойм пастанавіў караць за пераход з каталіцтва або ўніяцтва ў іншую веру выгнаннем з краю. Але і гэтага здалося мала у 1676 г. быў выдадзены закон, паводле якога пад па- грозай кары смерцю праваслаўным забаранялася выязджаць за межы свайго краю або прыязджаць у край каму б там ні было з-за мяжы... Урэшце, у 1697 г. польскі сойм прыняў пастанову, якая забараняла ўжываць беларускую мову ва ўсіх урадавых установах, судах, справаводстве і друку... Як вядома, у канцы XVIII стагоддзя Вялікае Княства Літоўскае было далучана да Расіі (1772, 1793 і 1795 гг.). Пазбаўленую ўсякіх правоў польскімі паланізатарамі беларускую мову шхто і не думаў аднаўляць. Наадварот, было зроблена ўсё магчымае, каб жыхары крахо забылі, што яны беларусы, ведалі сваю мову. Кацярына II разам з сваімі памочнікамі распрацавала цэлы план русіфікацыі нярускіх народаў. Вось што, напрыклад, пісала яна князю Вяземскаму: «Малая Россня, Лнфляндня н Фннляндня суть провннцнн, которые правятся конфнрмованнымн нм прнвнлегнямн: нарушать оныя отрешеннем всех вдруг весьма непрнстойно было б, однако же называть йх чужестраннымн н обходнться с ннмн на таковом же основаннн есть большее, нежелн ошнбка, a можно назвать с достоверностню глупостшо. Снн провннцнн, так же Смоленскую, надлежнт легчайпшмн способамн прнвестн к тому, чтоб онн обруселн н пересталн глядеть как волкн нз лесу». Мураўёў-вешальнік і яго паслядоўнікі план гэты ўдасканалілі, пра што неаднойчы пісалася ўжо ў нашым друку. Беларуская мова неўзабаве і зусім была забаронена, і забарона гэтая трывала аж да 1905 года. Час росквіту беларускага слова пасля рэвалюцыйных падзей 1905 1907 гг., і пасля 1917 г. трываў нядоўга. Спярша у Заходняй Беларусі, потым у Савецкай пачаўся новы ўціск беларускага слова, што прывяло ледзь не да нематы цэлага народа... * * * Межы Беларусі... Бадай што ні ў адной дзяржавы няма такіх адвольных, далёкіх ад праўды межаў, як у нашай. Праводзіліся ж яны не самімі беларусамі, а тымі, хто на пра- цягу стагоддзяў вяршыў наш лёс. Таму зноў і зноў даводзіцца звяртацца да самых розных крыніц, дакументаў, каб высветліць сапраўдныя межы беларускай зямлі, тыя мясціны, дзе спрадвеку жылі і жывуць беларусы. Немалаважнае значэнне ў гэтым маюць працы вучоных, бо гэта ж не хто іншы, а яны на падставе вывучэння народнай творчасці, мовы, культуры, быту вызначалі гэтак званыя этнаграфічныя межы. Першая Вялікая Савецкая Энцыклапедыя (М. 1927 г., т. 5, с. 352) пісала: «Этнографнческая Белорусская область охватывает, кроме Белорусской Советской Соцналнстнческой Республмжн, также некоторые частн РСФСР, как то частн Брянской, Смоленской н Псковской губ. Вне пределов Советского Союза лежнт т.н. Западная Б., состояіцая нз отошедшнх по Рнжскому договору 1921 г. к Польше террнторнн с белорусскнм населеннем. Сюда относятся воеводства: Внленское, Новогрудское, Полесское н большая часть Белостокского. Наконец, сев.-зап. угол этнографнческой белорусской террнторнн (в бывншх уездах Двннском, Люцннском н Режнцком прннадлежнт в наст. время Латвнн. Указанные этнографнческне граннцы Б., как областн, в которой преобладает белорусское населенне, определены научнымн трудамн академнка Карского н А. Смолнча. Граннцы этн не вполне совпадают с граннцамн распространення белорусского языка. Согласно карте восточнославянскнх дналектов, составленной Московской дналектнческой комнссней, белорусскне по основе дналекты распространены н далее на Велнкороссню, а нменно почтн во всей Смоленской губ. (за нсключеннем Гжатского уезда) н в большей (юго-зап.) частн Калужской губ. Белорусскне влняння на велнкорусскне дналекты отмечены на этой карте гючтн во всей Псковской губ. (за нсключеннем Порховского уезда), в юго-зап. частн Тверской н даже в юж. прнгранмчной полосе Ленннградской губ. С другой стороны, юго-зап. угол Б., а нменно почтн все Полесское воеводство н юж. часть Мозырского округа БССР отмечены там, как районы преобладання сев.-украннскнх дналектов. Однако, поскольку населенне Калужской н Псковской губ. в большннстве случаев отлнчается велнкорусскнмн бытовымн особенностямн, н жнтелн нх счнтают себя велнкороссамн, - эта районы не включаются в состав этнографлческой Б. Точно так же, поскольку населенле Полесья связано с белорусамл обшлмл бытовымл отллчлямл, едлнством культуры л лсторлл л офлцлально прлзнает себя белорусамл, постольку этот район обычно относлтся к Б. В этлх гранлцах Б. занлмает террлторлю в 317 тыс. км2 л насчлтывает около 12 млн. населенля. До революцлл Белоруссля входлла в состав Сев.-Зап. края, прлчём западная её часть часто оплсывалась вместе с террлторлей современной Ллтовской республлкл под лменем Ллтвы ллл Ллговсклх губ. (Гродненская, Влленская), хотя ллтовцев там только незначнтельное меныплнство».