• Газеты, часопісы і г.д.
  • Падручны гістарычны слоўнік субстантыўнай лексікі. У 2т. Том 2

    Падручны гістарычны слоўнік субстантыўнай лексікі. У 2т. Том 2


    Выдавец: Беларуская навука
    Памер: 515с.
    Мінск 2013
    220.92 МБ
    Падручны гістарычны слоўнік субстантыўнай лексікі. У 2т. Том 1
    Падручны гістарычны слоўнік субстантыўнай лексікі. У 2т. Том 1
    Полугрошь — тое, што і полгрошь: не казаль больше5 братп... толко no nonS’rpomS’ лнтовьскому wm коніа (Ст. 1588, 57).
    Полугрошье тое, што і полугрошь: ему Мншка на неделю по полугрошью даватн не подннмался (АВК, XVII, 134, 1540).
    Полуденокь паўдзённая гадзіна: сгюлошалнб его іако же пол^денкп дновы (36.262,13).
    Полудень1 1) сярэдзіна дня, поўдзень: на перьвшо5 годлне по полйЭнн ед^чьг намь до пме«(а... мене самого збшін (КВС, 4756, 1552); 2) палавіна дня: планета... всю ві зоден оібьшдеть к п ю днп п полоудне.м (Неба, 63); 3) полудзень (прыём ежыў. на полудень схарчплн асм. двадцать (ЙЮМ, II, 36, 1683).
    Полудень2 поўдзень, напрамак свету, супрацьлеглы поўначы: пророк наверне5шн5 махомею niaw раз на ден молнотсіа бгУ й?бротнвшнсіа адчнма на полудень (Наб. тур., 20).
    Полудне1 тое, што і полудень' у 1 знач.: вь самое полудне пом4шеного Кгарбовского туд'Ьжь... выведено (АЗР, V, 75, 1645).
    Полудне2 — тое, што і полудень2: всход н заход полночь н полуЭне мн'Ь служа/м (Алекс., 436).
    Полуднее тое, што і полудень1 у 3 знач:. на полуднее п на вечерю золот. трн н асмаковь двадцать осемь (НЮМ, II, 35, 1683).
    Полуйца мера абмалочанага збожжа: ІІгнат у него овса купнл копамн, которого намолотнл трн полуйцы (АВК, XXXIX, 411, 1579).
    Полуколодокь -мерамёду, роўная палавіне калоды: украдено з дому его... меду пресного полуколодкн два (АВК, XXI, 321, 1558).
    Полукомяжекь невялікае рачное судна: с кождое головы, колько будеть у комязе або у полукомяжку... вннень будеть датн... обесткн по грошу (Арх. ЮЗР, VII-1, 618, 1552).
    Полукопа палавіна капы: воевод'Ь нашому оть варь нматн гостнньцы, по полукоп'Ь грошей co всяко'Ь вары (АЗР, III, 18, 1547).
    Полукопка памянш. ад полукопа: естлн жь тое полукопкн грошей попрнть, н іа ем^ w/мдамь (КСД, 355, 1516).
    Полукопокь тое, што і полкопокь: Копнад... клась іако же в копн'Ь вь оутроб’Ь понесшіа. Пол^копокь (Бяр., 66).
    Полукопы тое, што і полкопы: га дей безь полукопы не браль вь него тыхь пенязей (КСД, 1411, 1520).
    Полукопье тое, што і полкопье: внжомь пановь воеводь... внжованья по полтннгЬ грошей, а внжомь нам'кстннковь нхь по полукопью (АЗР, III, 8, 1547).
    Полукошекь палукашак: засталн есмо на томь дворе его людей двохь зь возомь н зь полукошкомь, полно сена напханымь (АВК, XVIII, 348, 1646).
    Полумерокь тое, што і полмерокь: зосталь мн есть вннень... мукн пшеннчное доброе веіаное полумерокь (НЮМ, XXXII, 33, 1578).
    Полумерь тое, што і полмеры: онн мають зь сохн даватн по колод’к овса, а колода по девятн полум'Ьровь (РПП, 130, 1518).
    Полумнля адлегласць у палавіну мілі: вчыннль... девнчым манастыр і/верхь рекн Полоты wm города S’ полумнлю (Рач., 301).
    Полумнсокь тое, што і полмнсокь: побрано... цыны мнс велнкнх шесть, полумнсковь шесть, талеровь дванасте (АВК, XXXVI, 75, 1582).
    Полунеделн тое, што і полнеделн: в полунеделн загннеть жертва (Скар. ДП, 286).
    Полуночннца начная царкоўная служба: молнтвь л'Ьннвымн не б^дмо до оутренн, до Bctr часадв5, до вечернн, до повечернн, до пол^ночннцы (Каліст, 1,436).
    Полуночь' тое, што і полночь1: передь полуночью... шлм (АВК, XX, 175, 1601).
    Полуночь2 тое, што і полночь2: до р'Ьчкн Чорное, которая ндеть оть полуночн на полудень (РПП, 32,1559).
    Полуночье тое, што і полночь1: к пол^ночью оустал в±трь велнкь (Чэцця, 91).
    Полуноіцннца — тое, што і полуночнкца: В нашой церквн: об'Ьдня, вечерня, повечерннца, полуноіцннца (Гарм., 213).
    Полуношь1 тое, што і полуночь1: Павель гдаль к5 ннл/ хотд нзынтн на оутрін, н простреть слово до полоуношн (Будны, 426).
    Полуношь2 тое, што і полуночь2: можешь лн соб'Ь езднтн по городох н ты шпочнваж на востоц'Ь нлн на пол^ношн (Арыст., 218).
    Полуолтаря тое, што і пололтара: бЙіе крата ажь до пол^олтарж (Хран., 1046).
    Полуотлась гл. полуатлась.
    Полупанье -разбіванне: которое полупанье дверей... сталое зь дня трндьцать первого мая на день первый нюня (АВК, XVIII, 365, 1648).
    Полуплемя род, які толькі напалавіну належыць каму-н.: даль есть Монсен землю нхь... сыномь Рувнновым5 н Гадовым5 н полуплеменн Манасннну (Скар. ІН, 26).
    Полупляшье — панцыр, які закрываў толькі верхнюю частку тулава: шб.іечетсА вьместо полуплАшьА вь справедлмвость (Скар. ПБ, 9).
    Полупоколенне — тое, што і полуплемя: досталосА есть... вь полупоколеннн Манасннне градовь десеть (Скар. ІН, 396).
    Полуполковннкь тое, што і подполковннкь: для п. полуполковннка куп. рыбы, снтьннць скарбовыхь (ЙЮМ, XVIII, 85, 1710).
    Полупоставець палавіна пастава тканіны: досталосе товарышу моему РІвашку... трн полупоставцы сукна (АВК, XXXIX, 496, 1580).
    Полупуда (полупудь) тое, што і полпуда: хочемь... вФснтн воскь на скалвахь, а вамь чнннтн такожь нь тяжелФй нашего полупуда (РЛА, 54, 1330); наш берьковеськь восковын болшн вашег(о) берьковьска полупудсш (ПГ, I, 36, 1405).
    Полуреферцать гатунак аксаміту: оть штукн аксамнту полуреферцату копа одна н грошей десять (АЗР, IV, 250, 1605).
    Полуселца тое, што і полселца: вь Бережнянскомь стану селцо Юракнно, полуселца Залозна сь Кохановскою вытью (АЗР, IV, 359, 1610).
    Полуснкля тое, што і полснкля: богатьш не прнложнть к5 полуснклю, а вбогнн ннчего же да не ^меншнть (Скар. КВ, 58).
    Полусорочье тое, што і полсорочнны: на полусороче выдал грошей коп тры, на останнне помннкн выдал грошей коп чотырн (ЙЮМ, XXXII, 51, 1578).
    Полусоянь кароткі саян'. Ждань оной прнятелпе своей маеть дать... полусоянь мушнньскнй (АВК, XXXIX, 503, 1579).
    Полуставь Паўустаў (скарочаны варыянт Устава, йаркоўнай кнігі): потребнФйшін црковньш справы... собратн н Поль^ставол/ назватн здалосл (Паўуст., 96).
    Полутарасннца невялікая гармата'. полутарасннць гьроковннць трндцать н трн (КСД, 1173, 1515).
    Полуфляшокь тое, што і полпляпіокь: в томь же свнрне полуфляшковь десеть, фляшь бФлого железа две (АВК, XXII, 156, 1566).
    Получась тое, што і полчасаў 1 знач.: планета... всю ві зоден юбындеть к н £ ю днн н полоуднелг н полоучасо.м (Неба, 63).
    Получнтель атрымальнік'. Тухін: Пол^чнтел (Бяр., 317).
    Полушаль паўшаль: ему же провнзія н... полушаль 54 зол. (РІЮМ, XXV, 28, 1714).
    Полушоры паўшоры: за почннку нашейннка кь полушорамь (ІІЮМ, XXIV, 62, 1713).
    Полуштучокь (полустучокь) тое, што і полштучокь: пану Кмнте Алексаньдровнчу 3 полуштучькн сукна (КЗ. 306, 1488); девять поставовь полустучьковь (АЗР, I, 165, 1496).
    Полушубокь — паўкажушок'. купнлн ему полушубокь (ЙЮМ, VIII, 144, 1691).
    Полфодра палавіна фодра (меры вадкасці)'. чоповое оть всякого пнтья даватн н платнтн мають... оть дрелннка, фодра н полфодра (АЗР, III, 194, 1576).
    Полфунта паўфунта'. мает... л'Ьтра полторы грнвны, а злопгннков ов, грнвна зас полфунта (Бельск., 3266).
    Полфутра палавіна футра: купнлн... два полфутра брушковыхь (НЮМ, VIII, 94, 1691).
    Полцарства паўйарства: юбецалсіа es... н до полца/?ства своего датн (36. 82, 413).
    Полцеляця палавіна тушы цялягр: гусь купнлн далн золот. одннь н асм. семь, полцеляця... далн зол. одннь (РІЮМ, I, 35, 1679).
    Полцерквн палавіна і/арквы: то все батьг зл^пнешн казал порохн nod верхь цсрквн поОточнтн, которй’ю теды розметалн в полцерквн по самые шкна (Стрыйк., 4956).
    Полчамарокь (полчомарокь) — кароткая сярмяга: детемь Прокоповымь одпнсала... полчамарокь (АВК, XX, 288, 1625); полчомарокь, доломань адамашковый... дароваломь зятю (ЙЮМ, XXVI, 108, 1641).
    Полчаса (полчась) 1) палавіна гадзіны: лоуна... а кроуг еп дннн, н полднн, н полчаса (Неба, 436); 2) адрэзак часу, удвая меншы за пэўны тэрмін: выразне5 вспомннають албо чась часы н польчасі/ то есть полчетверта лета (Унія, 37).
    Полчастн палавіна часткі: ему с полчастн добычы своей оный Бахмат обецал быль сто гршей за працу (АВК, XXXIX, 433, 1579).
    Полчварткн пюе, што і полчверткіі: олею полчварткн (ІІЮМ, XII, 80, 1698).
    Полчвертн паўчвэрці: отнеслн цукру голову фунты два н поль н полчвертн (ЙЮМ, II, 89, 1684).
    Полчвертка пасудзіна аб’ёмаму паўчвэрці: мерокь медяныхь робнлн до подолнего двора, чверткн н полчверткн (ЙЮМ, II, 26, 1683).
    Полчверткн памянш. ад полчвертн: купнлн... нмберу полчверткп (ЙЮМ, I, 55,1679).
    Полчвертннкь мера збожжа: овса далн зь цекавзу полчвертннка (ІІЮМ, III, 164, 1685).
    Полчеловека (полчоловека) 1) напалову чалавек: днвовнско которое бы было ползв4ра а польчлка (Навука, 22); 2) паясны відарыс чалавека: даемь тому йвану... гербь... на верхь шыта гелмь округлый, на немь полчеловека збройного (Пін., 55, 1540); 3) паўасобы: хто бы кого охромнль... маеть заплатптн яко за полчолов’кка (АЗР, III, 35, 1551).
    Полчетвертн тое, што і полчвертн: сложеніе легкое пожпватн... іадро с'кменн дынного н каждого по полчетвертн (Арыст., 213).
    Полчетверткн памянш. ад полчетвертн: упроваднлн... солн камень, пшона полчетверткн, маку чашу (АВК, XVIII, 398,1660).
    Полчетвертпляць участак у палавіну чвэрці (восьмую частку) пляца: пляцы, полпляцы н четвертпляцы н полчетвертнпляцы мають компутовать (АСД, I, 308, 1638).
    Полчловека тое, шпю і полчеловекаў 1 знач:. Іппокентаврь: польчловека н полькона (Бяр., 282).
    Полчомарокь гл. полчамарокь.
    Полшанка палавіна шанка (меры сыпкіхрэчываў): овса полшанка (ЙЮМ, IX, 187,1692).
    Полшнура палавіна шнура (меры зямліў. кгрунту полволокп н полшнура сеножатн... в держане его подаю (АВК, XXXII, 142, 1596).
    Полшорлать сукно ніжэйшага гатунку ў параўнанні з шарлатам: полыпоріата черьленого шсм ь локоть (КВС, 4546, 1552).
    Полшорокь тое, што і полушоры: полшорокь купнлн французскій (ЙЮМ, I, 74, 1679).
    Полштабы палавіна металічнага бруса: купнлн... одь того жь пана йгнатовнча еіце полштабы (ЙЮМ, I, 65, 1679).
    Полштучокь (полштучекь) палавіна штукі: купллн сукна полштучекь (ЙЮМ, III, 73, 1685); сукно перемернлн на локоть, вышло зь обудвухь полштучковь локтей трндцать (ЙЮМ, IV, 102, 1686).
    Поль' пол (біялагічны): всЬх поспол^ малых н велнкнхь мужескш/ пол н женскн5 розмапте казал мордоватм н мучыяг (36. 81, 251).
    Поль2 1) падлога: ем8” церков в цар’кгород'к w/пворена была, до которон колп его еретнцн з честю велнкою проваднлн, wee.? nod ньш пол, н hops’ ем8" зламал (Бельск., 3156); 2) палок: надь Штавкою лазня новая... окна два... полы два (АВК, VIII, 417, 1586).
    Польнменля палавіна маёмасці: Закх'Ьл... польлменлА раздаль оубоглмь (Чэцця, 3216).