Падручны гістарычны слоўнік субстантыўнай лексікі. У 2т. Том 1

Падручны гістарычны слоўнік субстантыўнай лексікі. У 2т. Том 1

Выдавец: Беларуская навука
Памер: 531с.
Мінск 2013
226.49 МБ
Падручны гістарычны слоўнік субстантыўнай лексікі. У 2т. Том 2
Падручны гістарычны слоўнік субстантыўнай лексікі. У 2т. Том 2
Кін. «Кінавіён» (Еўе, 1618).
ККК Кніга караля Казіміра 1482-1491 гг. (рукапіс Цэнтральнага дзяржаўнага архіва старажытных актаў).
ККСС Кніга канцылярыі спраў судовых 1615-1618 гг. (рукапіс Цэнтральнага дзяржаўнага архіва старажытных актаў).
КЛС Кніга канцлера Льва Сапегі 1596-1598 гг. (рукапіс Цэнтральнага дзяржаўнага архіва старажытных актаў).
КМС Кніга маршалкоўскага суда 1510-1517 гг. (рукапіс Цэнтральнага дзяржаўнага архіва старажытных актаў).
Кн. Мак. «Кніга Макавеяў» пачатку XVII ст. (рукапіс Расійскай нацыянальнай бібліятэкі).
КПКннга посольская метрнкн Велнкого Княжества Лнтовского (М., 1843. Т. I—II).
КПД Лнтовская метрнка. Кннгн публнчных дел (Русская нсторнческая бнблнотека. Юрьев, 1514. Т. XXX).
Крас. Летапіс па спісе Красінскіх канца XVI ст. (СПб., 1907. ПСРЛ. Т. XVII).
КСД Лнтовская метрнка. Кннгн судных дел (СПб., 1903. Русская нсторнческая бнблнотека. Т. XX).
КСР Кніга судовых рашэнняў 1506-1522 гг. (рукапіс Цэнтральнага дзяржаўнага архіва старажытных актаў).
Лям. «Лямант» (Вільна, 1620).
Мак. «Бяседы Макарыя» (Вільна, 1627).
Мам. «Сказанне аб Мамаевым пабоішчы» пачатку XVII ст. (СПб., 1906. Сб. ОРЯС. Т. 81).
Мял. «Прамова Івана Мялешкі» канца XVI ст. (Хрэстаматыя па гісторыі беларускай мовы. Мінск, 1961. Ч. I).
Наб. тур. «Аб набажэнстве турэцкім» канца XVI ст. (рукапіс Дзяржаўнага гістарычнага музея).
Навука «Навука аб сямі тайнах» (Вільна, 1620).
Неба «Аб паясах нябесных» канца XVI ст. (рукапіс Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі).
Пак. Хр. «Пакуты Хрыста» канца XV ст. (рукапіс Расійскай нацыянальнай бібліятэкі).
Патр. К Патрыяршы спіс летапісу канца XVI пачатку XVII ст., кароткая рэдакцыя (рукапіс Дзяржаўнага гістарычнага музея).
Патр. П Патрыяршы спіс летапісу канца XVI пачатку XVII ст., пашыраная рэдакцыя (рукапіс Дзяржаўнага гістарычнага музея).
Паўуст. «Паўустаў» (Вільна, 1622).
ПВЛ — Лнтовская метрнка. Перепнсл войска лнтовского (СПб., 1915. Русская нсторнческая бнблнотека. Т. XXXIII).
ПГ Полоцкне грамоты XIII начала XVI в. (М., 1977-1982. Т. I-IV).
Пін. -Пінскія акты XV-XVI стст. (Грушевскнй А. Пннское Полесье. Кнев, 1903).
Плячо «Плячо» канца XVI ст. (рукапіс Нацыянальнай бібліятэкі Беларусі).
Пралог «Пралог» XVII ст. (рукапіс Расійскай дзяржаўнай бібліятэкі).
Прыв. «Прывілей каронны» 1569 г. (рукапіс Львоўскага філіяла Бібліятэкі Акадэміі навук Украіны).
Пс. XVI «Псалтыр» XVI ст. (рукапіс Расійскай дзяржаўнай бібліятэкі).
Пс. XVII «Псалтыр» XVII ст. (рукапіс Расійскай дзяржаўнай бібліятэкі).
Пыт. «Пытанні і адказы праваслаўнаму з папежнікам» 1603 г. (СПб., 1882. Русская лсторнческая бнблнотека. Т. VII).
Рач. Летапіс па спісе Рачынскіх каля 1580 г. (рукапіс Бібліятэкі імя Э. Рачынскага ў Познані).
РЛА Русско-Лнвонскне акты (СПб., 1868).
РПП Ревнзня пуш н переходов звернных в бывшем Велнком Княжестве Лнтовском (Внльна, 1867).
Рым. «Рымскі летапісец» пачатку XVII ст. (рукапіс Расійскай нацыянальнай бібліятэкі).
Сакр. «Аб сакраментах або тайнах» (Куцеін, 1653).
Самсон «Аб Самсоне» канца XVI ст. (рукапіс Дзяржаўнага гістарычнага музея).
СДГВ Собранне древннх грамот н актов городов Внльны, Ковна, Трок (Внльна, 1843). СДГМ Собранне древннх грамот н актов городов Мннской губерннн (Мінск, 1848). Сівіла «Сказанне аб Сівіле» канца XVI ст. (Варшавскне уннверснтетскне йзвестня. 1898. № 2).
Скар. «Біблія» выдання Ф. Скарыны (Прага, 1517-1519): ДЗ Другазаконне; ДП Кніга Данііла прарока; ДЦ Другая Кніга Царстваў; ЕК Кніга Еклезіяст; ІН Кніга Ісуса Навіна; ІС Кніга Ісуса Сірахава; КБ Кніга Быцця; КВ Кніга Выхад; КЕ Кніга Есфір; КІ Кніга Іёва; КЛ Кніга Левіт; КР Кніга Руф; КС Кніга Суддзяў; КЮ Кніга Юдзіф; ЛК Кніга Лічбаў; ПБ Кніга Прамудрасці Божай; ПЕ Плач Ераміі; ПП Песні песням; ПС Прытчы Саламонавы; ПЦ Першая Кніга Царстваў; ТЦ Трэцяя Кніга Царстваў; ЧЦ Чацвёртая Кніга Царстваў.
Сматр. «Казанне пахавальнае» М. Сматрыцкага (Вільна, 1620).
Сматр. Гр. «Граматыка» М. Сматрыцкага (Еўе, 1619).
СПЛ Сплсанне протнв люторов 1580 г. (СПб., 1903. Русская нсторнческая бнблнотека. Т. XIX).
Ст. 1529 Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 г. (Временнйк нмператорского обіцества любнтелей древностей росснйскнх. М., 1854).
Ст. 1529-Ф Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 г., фірлееўскі спіс (Первый лнтовскйй Статут. Внльнюс, 1985. Т. I, ч. 2).
Ст. 1566 Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 г. (рукапіс Расійскай нацыянальнай бібліятэкі).
Ст. 1566 I Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 г. (рукапіс Львоўскага філіяла Бібліятэкі Акадэміі навук Украіны).
Ст. 1588 Статут Вялікага Княства Літоўскага (Вільна, 1588).
Ст. бр. — «Статут полацкага брацтва» 1651 г. (рукапіс Бібліятэкі Акадэміі навук Украіны).
Стрыйк. «Хроніка» М. Стрыйкоўскага пачатку XVII ст. (рукапіс Расійскай нацыянальнай бібліятэкі).
Судз. Каз. «Судзебнік Казіміра» 1468 г. (рукапіс Расійскай дзяржаўнай бібліятэкі).
Супр. Супрасльскі спіс летапісу 1519 г. (СПб., 1907. ПСРЛ. Т. XVII).
Тр. гіст. «Траянская гісторыя» пачатку XVII ст. (рукапіс Расійскай нацыянальнай бібліятэкі).
Троя — «Аповесць аб Троі» пачатку XVI ст. (рукапіс Бібліятэкі Акадэміі навук Украіны).
Трыб. «Трыбунал» (Вільна, 1586).
Трыст. «Аповесць аб Трыстане» каля 1580 г. (рукапіс Бібліятэкі імя Э. Рачынскага ў Познані).
Увар. Увараўскі спіс летапісу канца XV ст. (СПб., 1907. ПСРЛ. Т. XVII).
Унія «Унія» (Вільна, 1595).
Хран. «Хранограф» сярэдзіны XVII ст. (рукапіс Расійскай дзяржаўнай бібліятэкі).
Хр. польск. «Кароткае апісанне хронікі польскай» пачатку XVII ст. (рукапіс Расійскай нацыянальнай бібліятэкі).
Царств. «Аб царствах, краінах і розных землях» канца XVI ст. (рукапіс Дзяржаўнага гістарычнага музея).
Цяп. «Евангелле» ў перакладзе В. Цяпінскага (Цяпіна, каля 1580 г.).
Чэцця «Чэцця» 1489 г. (рукапіс Бібліятэкі Акадэміі навук Украіны).
Абабокь абабак: грнбовь абабковь вл'Ьте велмн много было зроднло нжь кожды5 члкь подвакрогп S' грнбы на день ходнль (Барк., 1686).
Абаранокь (обаранокь, обваранокь, оборанокь) абаранак'. абаранковь взялн за асмак. шесть (ЙЮМ, I, 224, 1682); купнлн... пнроговь н обваранковь (ЙЮМ, II, 137, 1684); обаранковь купнлн зь кмяномь (ЙЮМ, VIII, 138, 1691); оборанковь... за осм. 6 (ЙЮМ, XIII, 41, 1699).
Абатнса (аббатнсса) абатыса: вь той справФ велебное ее мнлостн панны аббатнссы (АВК, IX, 33, 1633); вь справФ... абатнсы Вяленское (АВК, XV, 178, 1666).
Абдыкацыя (абднкацыя, обднкацпя) адрачэнне ад прастола. по обднкацін Его Кор. Мнл.... ннструкцлю ку актнкованю подал (ЙЮМ, XXVIII, 239, 1593); передь намн судьямн по абднкацьш его королевской мнлостн... прнпала справа (АВК, I, 336, 1666); подь теперешный час ннтерекгнн по абдыкацьш... прнпала справа (АВК, XXXI, 397,1666).
Абецадло (обецадло) алфавіт: ES’KBa: a36S’ica, алфабеть, албо абецадло (Бяр., 9); першнн лнтерн вФршовь того фалм^... напнсаны ctfm поріадкомь шбецадла (Выкл., 116).
Абнекгацыя (обнекгацня) адмаўленне ад асабістых інтарэсаўу імярэлігійныхмэт: теЛ/ньдаменть абьнекгацьш... так выкладаюю (36. 261, 68); ге.8’ньдаменть чубьнекгацнн або запреміа заложыл (там жа, 686).
Абсолюцня адпушчэнне грахоў: оть нась епнскопа абсолюцін не одержать (АЗР, V, 77, 1647).
Абтекарь гл. аптекарь.
Абшлягь (обшлягь) — абшлаг: чепець чорныхь тканокь с обыплягомь (АВК, XXII, 150, 1565); чепець ншпанскій злотый зь сребромь н зь абшлягомь (АЗР, IV, 229, 1602).
Абыората уступка якой-н. рэчы: атестацыю абьюраты... презентоваль... до кннгь кгродскнхь (ЙЮМ, XXII, 493, 1690).
Авва служка культу: реклн до мене... то лн ест Авва ^ewaop (36. 82, 216).
Августннь аўгусйінер: повстал адднн мнюс закон^ авгЙітннов (Бельск., 4026).
Августь (авкгусть, аугусть) жнівень: мы рокь положнлн... wtb авьг^ста піатого дніа за чотырн неделн (КВЗС, 226, 1533); мФсяца аугуста 5 дня (ПВЛ, 360, 1565); авькг^ста адсмьнадьцатого дніа (КАР, 34, 1646).
Авднторство (авдыторство) пасада члена царкоўнага суда'. нноші moi Vt' бытн постановленнымн wzw Епспа вь оуржды авднторства (36. вып., 726); оурждь авдыторства есть бытн прн ЕпсггЬ н сй’д'Ьтн справы (там жа).
Авднторь член царкоўнага суда: авднторь маеть прн Епсп'Ь нлп безь Епспа постановленныхь вь іерейство е^аменоватн (36. вып., 726).
Авдыенцыя (авденцыя) — аўдыенцыя: секретарю Его Кор. Млстн за авдыенцыю до Его Кор. млстн прн поклоне дано футро (НЮМ, I, 249, 1682); слузе... пана подскарбего за авденцыю талярь (ЙЮМ, IV, 95, 1686).
Авнзыя паведаліленне: за перепнсь авнзьш Мякншннскому далн (ЙЮМ, XIV, 29, 1700).
Авкцыя павелічэнне падатку: збералн сесыю для стверженя однятыхь уволокь... або поднесть авкцыю на нпхь цынш'ь осовнтый (ЙЮМ, XIII, 110, 1699).
Автентнкь (автентыкь) арыгінал: прн чыненю лнчьбы автеньтыкамн пробоватн н довестн хочеть (ККСС, 36, 1615); автентнкь намь служачый показаль (АВК, XXXIV, 193, 1660).
Авторь (ауторь) аўтар, тварэц'. йшнрь авторь тон тро’ской пов'Ьстн (Тр. гіст., 72); найвышн5збавеніа нашего а^тор даваль eMS’ моць нхь заклнна/л (Пралог, 641).
Автушка тасьма: автушкн локоть чтырн (ЙЮМ, XIV, 27, 1700).
Агарнконь драўняны грыб як лячэбны сродак: выдал eMS’ пропжшеніе, агарнкйш... что оувлднтсА whomS" лекарю (Арыст., 208).
Аггель гл. ангель.
Агнтованьесе-разгляд на судзе'. часу агнтованьясе справы нхь мнлостн... тое угоды н контракту не вспомнналь (АВК, XV, 30, 1645).	•
Агнязма вада, асвячоная царквой: не агіязмою, але самымь т4ломь н кровію Хрнстовою прнчаіцены былн (АЗР, IV, 526, 1631).
Аглобля гл. оглобля.
Агнець 1) ягня: река днвнаА мелка, по ней же агнець брестн можеть (Скар. ПБ, 26); 2) ахвяра паводле Старога Запавету: агнець тот есть, штож заколоть за наше спснне (Чэцця, 134); 3) частка прасфоры: антнмнсь зь олтаря н агнець взяль (АЮЗР, II, 11, 1601); 4) пакорлівая міласэрная іспюта (аб бязгрэшным чалавеку, аб Ісусе Хрысце); се агнець божнм был насл'Ьдннкомь гсдннмь (36. 82, 2006).
Агннца авечксг. ^богый пакь ннчто же нного не нмел5 токмо агннцу (Скар. ДЦ, 86).
Агресть віно, настоенае на агрэсгіе: не можеть са зась йтеправоватн сл8’жба бжаА... на внн’і піолй’нковымь, декоктгЬ. arpecrfc (36. вып., 19).
Адаманть алмаз: адамандг есть таковон твердостн, нж анн wm жел’Ьза, анн wm каменіа не може быт noKpS’inoH (Алекс., 226).