Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік
Вацлаў Ластоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 853с.
Мінск 1990
КНПЯТМТЬ што. кіпяц/вь, кіп/ць, кіпянее, кіпян^ць, кгпкі, кіпок, кіпгнь, кіпеніца, к/пне, к/пнуць; варыць, вар, влратак, варыва, варыцца, варкі; гатавяць, гатуецца; прагціцца, прагаток. Кіпіць, варыцца, гатуецца. вадаў гаршчку аж клыгчыць. Каб разварылася добра мяса яго трэба доўга, гатаваць, варыць, кіпеніць. Прынясі нам вару. варатку, прагатку, кіпку. Ен згірача так кіпеніцца. Абпарыў руку варам вараткам кіпнём, прагатко.м.
КНРАС, КНРАСЫ фр. нагрудная часьць панцыра, панцыр.
КНРКА ж. адмена матыгі, капагі; матыга сячэ абодвымі канцамі, а кірка зроблена крывой дзюбай ў адну старану; к/рка.
КМРПНЧ м. паленая гліна на штучны камень які ўжываецца да будаваньня; цагла, цэгляны, цэг,ляр, цаглльнік, цагельшчык, цагельня; плінта. Плініай называюць плосмую агнястойкую цэглу, яе ўжываюць да высьціланьня поду ў печы.
КНСЕЛЬ м. кіслая мучністая квашаніна; кісгль, кісялрвы, лісалгўка рягач да мяшаньня ў печы кісялю калі Сн варыцца; жур, журовы (Смаленск. Даль Т. I. 564). Журам кіссль называюць і ў Нявагрудчынс.
КНСЕТ м. капшук, кіха, ксска, кссьцік, кястўх. Кеса і кішэнь аднаго караня словы.
ККСЕЯ ж. ценкая рэдкая тканіна; мусьлін, мусьліновы.
КНСЛЫЙ агульн. слав. к/слы, к/сла, кісгць, к/снуць, кісьля, к/сладзь, к/сласьць, кісьлісты кісьляк, кісьлянка, кісьліня, кісьліць. Кіслае малако, якое кісла, скісла. Цеста пачынае кісець ужо. Хлеб добрай кірьлі. Праразьлівая кісьля гэтых ягад. К і с ь л я, выражае смакавое
пачуцыіё. Яблакі кісьлякі нейкія. Кіслага німа што кісьліць. Кіслань, к і с л а д з ь выражае тое-ж самае, што п" расійску „кнслота“, „кнслоты". Кіслацю выпаліў барадаўку.
КйСЛОРОД м. кіслатвор, кіслатворны.
КЙСЛОСЛАДКІЙ, кісласоладкі.
КйСЛйЦА ж. расьціна Oxalis acetosella; зайча капуста, к/шніца.
КЙСТЬ рукі, пясьць; корсьць, (корх); малярская—пэнзаль, квач, квдчык, квасьцік; ягад— грозьдзь, грозьдзі; ійаблі—р&ўё, цэўка; пры паясе пучок нітак для аздобы—кутас, кутасы, кутасік. Добрага пэнзаля абраз. Квачам беляць сьценн, малююць платы, але квачйкамі называюць і малярскія пэнзлі. Дэлымі грозьдзямі зьаісаюць парэчкі. Кутасы зьвісаюць з чырвоных шнуроў. Паяс без кутасаў, што сабака без хваста.
КйТЕЛЬ м. ням. палатняны летні мужскі надзетак; кулек.
КйТ м. грэцк. морскі млекасытны зьвер, бывае аграмаднага ўзросту; кіт.
КЙЧЙТЬСЯ, пышацца, чваніца, курбгчыцца.
КЙШКА ж, агульн. слав. кішка, кішкаваты кішэчны, кішэчнік. 3 жалудка кішкі пачынаюцца дванадцаціпальцнай кішкой, шкаладой:аалейіауйь тонкія кішкі або шлункі; перахолзярь у тоўстую кішку або кіндзюк і канчаіоцца кезаўкай або выспарожнай кішкой.
КЙШМЙШ м. гатунак дробнага вінагрозьдзя. у якім німа прыкметных костачак; разынкі бяз костачак.
КІОСК м. турэцк, лубянёк, лётамка для дробнай прадажы; летамка.
K1OT м. ківот.
КЛАВйШ м. асьверчык з малаточкам пры фартапіяне—клявіш, клявішы, клявятура: пры гармоніцы—клыпап, клыпажок, пры клярнэце—затамкі, затамні.
КЛАДБШЦЕ, маплкі, магільнік. могільнік, могліцы; жальнік, гробішча. Жальнік, найменьне архаічнае, захавалася ў названьні урочышч дзебылістарыямагільнікі. Гробіілча, эпітэтмагільніка, так сама як у Магілеушчыне гай гаёк кажуць, каб не вымаўляць .нелатрэбнага" слова, гэта таго-ж парадку ,заімак“ як аб чорце кажуць ,той“, ,гэны“, „нячысьцік".
КЛАНЯТЬСЯ, кланяцца, шапкаваць. Вядуць пад рукі шапкуюць, услуговуюць (Сержп.).
КЛАПАН м. нямецк., затамка.
КЛАРЯФНКАЦІЯ ж. ачышчаньне цечыва адстойкай ці працэдкай; кляравйньне. кляраваць, кляроўны.
КЛАРНЕТ м. духовы глузычны інструмант; клярнэт, клярнэц/ста.
КЛАСС, КЛАС м. аддзел, падзел, рад, парадак, круг аднастайнага; кляса, клясовы, клясавггць, класыфікав<гць; парадак
КЛАСТЬ што, класоць, клйсьці, класцца, кла домы, кладка, !<ладзісты, кладовіцца, клядоўся Ужо ў вёсцы кладовілігп' люйзі спаць. Кладоўсь. сыну, спаці! Кладомае не стаіць, вісомае не ляжыць.
КЛАДОВАЯ ж. кіетка якая служыць да складаньня рэчаў; кладоўка, кладушка; клетаўка, сьпіжарня. Занясі хлеб у кленіаўку. Клець служыць да перахову збожжа і будуеццз асобна ад хаты, клеіаўку робяць з другоіі палавіны сяней, да складаньня гаспадарскіх рэчаў. Сьніжарня, ужываецца ў заходняй часьці Беларусі, здаецца што гэта полёнізм.
КЛА.Д м. грошы і багацьце паложаныя ў зямлю, захаванае багацьце; скйрб.
КЛАДЬ, тавар, цягар, што паложана на воз; покладзь, цягар.
КЛЕВАТЬ што, дзюбаць, дз/обае, дзюбацца, дз/обаньне, дзяўбсьійся; зобаць, зобле. Куры.
Клевер— Клнстнр
'260
клюць ячмень. Курачка па зернятку дзюбае. Пеўні дзяўбуцца. Зоблюць пташкі калаплі.
КЛЕВЕР м. нямец. агульнае названьне болый дзесяці адмен травы Trifolium; дзяціліна.
КЛЕВЕТАТЬ на каго, абмаўляць, абмова; чарн/ць, ачарн/ць, лыгвоніць. Ачарнілідзеўку, абмовілі. Ён на усіх 'лігвоніць. брехча.
КЛЕВОК аб рыбе калі яе вудзяць; скубе, Ся гоньня добра скубе рыба: паплазок так і скача
КЛЕВРЕТ м. (лац. collibertus) тавлрыш, тлйнік, паплечнік, падхал/м.
КЛЕГТАТЬ, крычаць як хіжные птахі; клыгтаць, клыгатдць. Арол клыгоча, крыві хоча.
КЛЕЙ м. клей, клейкі, клгіць, клейкасьць, кля/сты, клс-йкаваты, клейкав/на, кл йніца.
КЛЕЕНКА ж. тканіна прасычаня якой кляістай, масай; цырлта, вашчанка.
КЛЕЙКІЙ, л/пкі, клейкі.
КЛЕЙМО ср. знак накладаны на рэчы; таўро, таўравлць; штэмпаль, штэмплявяць.
КЛЕКОТАТЬ, клыгтаць, клыгоча; клякатлць.
КЛЕН, дрэва Acer; клён. кляновы.
КЛЕІЦН м. мн. адмена шчыпцаў з доўгімі ручкамі; клюгг, укл/ожыць, склюжыліся.
КЛЕШНЯ ж. кл/ошня. Ракааа клюшня.
КЛНКУША м. апантаная, гістэрычка.
КЛНМАТ м. стан пагоды ў данай мясцовасьці; кл/мат.
КЛННРІКА ж. лазарэт пры мэдычнай школе, лазарэт для навучаньня і досьлеоаў; клгніка.
КЛЙНОК м. ням: сталбвая часьць халоднай зброі, акром штыка; лязо, кл/нга. Лязо шаблі, нажа, корда.
КЛННЧАТЫЙ, клінавдты.
КЛРІР м. сабраньне сьяятароў і слуг царкоў'ных; ўся царкоўная служба; клер.
КЛНСТЙР м. анэма, промытка.
КЛОБУК, накрыцьце галавы, мніха; клабук, капгца, каптур.
КЛОК м. вырваная часьць, пуюк; кудлак, кузлак, кузлач. Вырваў кудлак валасоў. Кузлак сена. саломы. Якое тут кузлаччо валяецца. Ку.злач барады адарваў.
КЛОКОТАТЬ, варынна з глюгатам; глюкчэць. клыкчэць, клёкча, шляхатяць, шляхоча, шлехат; клыктлць, глёкат, глякоча.
КЛОЧОК м.жузлачок, ляпінка, шматок. Кузлачок, лапінка зямліцы.
КЛУБ м. англ. сабраньне, круг асоб якія заўседы зьбіраюнца ў адным мейсцы; клюб, клюбовы.
КЛУБНйКА ж. ягада Fragaria collina; сун/ца. Буйныя поземкі (зямляніка^ часамтакжа назывяюць суніцамі, але ніколі суніц не вазываюць поземкамі.
КЛУМБАж. кнеткік, клсмб.
КЛУША ж. курыца якая квокча, сядзіць на яйкох; квочка, квока, квактуха.
КЛ'БТЧАТЫЙ аб тканіне, крацясты.
КЛЮВ м. птушыны hoc; дз/оба, дзюбло, дзюбка; зоблік, забок, зобля; глюга. Буцян мае глюгу, у курыцы дзюба, а ў сініцы забок.
КЛЮЗ м. кругяая отворына-на насу вадаплава ў які праходзянь гужы ад катвігі; клюз. У нас клюзом называюць унутраную атворыну калёснай трубкі.
КЛЮКА ж. крук, кручок, налка з простым загібам да мяшаньня стравы; ў нечы кісялёўка. Палка да папіраньняся; ляска. Бсларускае „клюкаць' азначае піць, піць праз край нагібаючыся да судзіны, упівацца. Клюкнулі па чарцы. Клюкае ўжо носам—спаць хоча.
КЛЮКВА ж. ягада Vaccinium oxycosus, Охусоsus palustris; журав/нг журавгца, журав/ннік, журав/нны. Журавінны, жупавінааы квас. Журавічны, журавінны кісель называюць журам: ягадны жур. Найлепш зьбіраць журавіцы, журавіны,
калі яны зьмерзнуць, зробяцца як камяшкі цьвёрдымі.
КЛЮЧ м. лрыізда да замыканьня і адмыканьня замка; ключ, ключы, ключны, ключыць (зіключыць і адключыць замок), ключнік-ніца, ключдр урадовец які пераховуе ключы; ключавжа, дзірачка ў замку да ўтыканьня ключа; архаічн. ключ адміністратыўны падзел зямлі, воласьць, павет: „Заповеда Олег damn восем на корабль u no 12 грйвень на ключь'. Відаць вайсковая сіла Алега дзялілася на ключы паводле кругаколіц з якіх паходзілі ваяры. Да апоіпніх часаў у нас называлі ключом вялікі двор, які дзяліУся на фальваркі пі засьценкі. Есьць сьляды самаўрлдаваньня такіх ключоў, прыкл. ў Радзівілаўскіх дварох. Выбарны прадстаўнік ал жыхароў ўсяго ключа, называўся ключвойт.
кпюч м. крын/ца, кпышчны. Крынічная Buda. У крыніцу бяжы па вадзіцу. Арх. крынь, крыніе.
КЛЮЧЕВННА ж. мейсца мокрае ад крынічнай вады; мачдрына.
КЛЮША, КЛЮШКА ж. кіёк з крывой камлявінай да трыманьня; яасло, каслук, каспь/ль. Ходзіць каспылямі пап'раючыся (мабынь рас. „костыль', паходзіць ад названьня крывога дрэва касапля, касоплі, каслпе.пна, згэтуль і найменьне ракі Касапля рас. .Каспля"). Каслук мой зламаўся. У нашага бацюшкі ракітавае касло з сярэбранай галоўкай, ходзіць папіраючыся ім.
КЛЯНЧМТЬ чаго у каго, югнкаць, княгаць.
КЛЯТВА ж. бажба, прысяга, шлюбавяньне, зарок, праклен, кляношаньне, кляцьбл. Бажнцца кляношыцца тто ён гэтага не казпў. Я не пабажуся што гэтага ня былэ. Суд патрэбаваў каб сьведкі прысягнулі. Да прыняцьця прысягі не солдат. Жапа мужу ш л юбуе вернасьць і паслухмянлсьць Даў зарок болый ня іі’ць гарзлкі. Налажыў на сябе з арок болый не хадзіць ба іх. Кляне сьмяротным праклёнам. Бацькаўскі пр а к лё н пазбаў-
ляе шчасьця ў жыцьці. Брыдкай кляцьбой кляне яго. Німа горшай як маскальская кляцьба: ад яе кожды раз зямля здрыгаецца Кляты чорт.
КЛЯТВОНАРУШЕНІЕ ср. крывапрысяжніцтва, крывапрысяжнік, крывапрысяжна.
КЛЯУЗА ж. нямецк. прыдзірка, прычэпка, нлёткі; каверза, каверзуе, каверзьнік-зніца. „Вярзьці", „вярзе”—гаварынь нісянеціцу і „казіць* псаваць, выкрьіўляць.
КЛЯЧА ж. кояская самка, благая каняжка; набыла, кабылка, кабіліца; кабылюк. Які-ж гэта конь, кабылюк дый толькі.
КНЙГА ж. кнгга, кнокка, кніжыца, кн/жачка; кн/жнік, хто спанатруе кнігі, ачытаны,' ведны чалавек ў кнігах; кшжня, кнгжніца, бібліатэка, бібліатэчка: кніганос, хто прапае ў разнос кніжкі.
КНЙГОПЕЧАТАНІЕ ср. друкярства.
КНЙГОПЕЧАТНЯ ж. друкярня, КНЙГОПЕЧАТНЙК м. друкар. КНЙГОПРОДАВЕЦ м. кнігар.
КНЙГОПРОДАЖА, крама дзе прадаюць кнігі; кнігарня.
КНЙГОХРАНЙЛШЦЕ, кпігахоўня, кнігахоўніца.
КНЙЗУ прысл. ўніз, да нгзу. Зьверху ўніз. А д верху да нізу
КНЙПЕЛЬ м. ням. зялезнае верацяно ў такарскім пасгаўку; верацяно.
КНОП м. ням. глухі кругаваты вузел на каццы вяроўкі; пятля.
КНОПКА ж. ням. цьвячэк з шырокай галоўкай; прысыіібка.
КНІГІ ОНЛАЙН
