Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік
Вацлаў Ластоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 853с.
Мінск 1990
КНУР м не кладзены сьвінны самец; кнур, кнораз, лях (сьвіньпю паросную называюць лёха).
КНУТ м. тат. швурок ці рэмень для сьцябаньня, навязяны на пруток пугаўе', пуга, пужка. А дзе мая раменнаа пуга! Пастуская ухватка сьцябаць сабак пугай. Бязь пугі конь не туровіцца. Падганяй каня ня пугай, а аўсом.
Кнутов—Коврыга
264
КНУТОВШЦЕ, пугаўе, пугав/шча.
КНЯВДЕГЕТ м. вздарэз на самым перадзе кодабу вадаплава; лыч.
КНЯЗЬ, князь, князеўскі, князяваць, князгўна, князіца, княгжя, князю, князсгва. Славянская і расійская форма „княжьГ, „княжство", але ў нас пісалі князеўскі і князеўства, або „князьство".
КОАЛНЦІЯ ж. фр. змова, угода, сувязь; коал/ція.
КОБЕЛЬ м. іабачы самец-расплоднік, гавораць такжа аб воўках і лісіцах; кяжук, кежчык.
КОБЕННТЬ што, корчыць, выгібаць, ввікрыўляць; стабурчыць, чачэніць, чач.эніцца, карабаціць.
КОБЗА ж. укр., бандура, бандурка, бандурыста,
КОБУРА ж. похва з цьвёрдай скуры ўжываная да агнястрэльнай зброі; бісаг, похва.
КОБЫЛА ж. кабыла, кабылка, кабылячы, кабыльны.
КОБЬ ж. арх. варажбл, чараўн/нтва.
КОВАРНЫЙ, хто куе каўгу: сваркі, кавадню; подстуны; крывадушны, кпведны, клведнікніца. Качедны чалавек: лісіцаіі глашчыцца. а аоўкам падкапуецца.
КОВАТЬ (коеы м:нпам), кавлць, кавяньне. куе, кузьня, майстэрня дзе куюць; коў усё што коўкае, паддаецца каваныію, металь; кав«ць, кавлч. майсгар які выковуе з коваў розныя надаббі,
КОВЕРКАТЬ ламаць, згібаць, комкаць, кумясіць, клычіць, Чытаючы ён комкае і кумясіць кнігу. Яго падучка клычыць.
КОВЕР м. пэрск. ' каберац, каверац, кіл/м, Кабёрац мае ворсу як у аксаміце, гладкая тканіна тканая узорамі як каберац называенца кілім.
КОВРЫГА ж. цэлая булка хлеба; бохан, баханец, каравай; луста праз усю булку: ськ/ба. flyera; доўгі караваіічыккулгбка.
КОВРРІЖКН, пернікі з рысункамі; пернікі. Пернік, ад перны па рас.: „пряный*.
КОВЧЕГ м. ад „каваць", каваная скрыня; корст, корсьцік, кораб, караб. Нояў караб.
КОВШ м. аднаручны чарпак, коўш, коўшык; чарпло, чарпак, чарплчка; чатырохкантовая скрыня сулейкай у млынох адкуль цячэ збожжа ў жорны, кораб, кош; пад рукаў коша падвсійана лага дрэўляная міса ч вырэзаным берагам, збоку дароблены лапацень.
КОВЫЛЬ м. стэповая трава Stipa; тырса.
ковылять, хадзіць ў перавалку, прыпадаць на нагу; кл/япаць, клыпаногі; кандыбаць, кандь/ба, шкандмбаць, шкандыбае, шкандыба.
КОВЫРЯТЬ што, калыпаць, калыпок, калыішйла, калыпепь, калуплівы, калыпацца, калыпаўка; капь/рсаць; пыркаць.
КОГДА прысл. кал/, кады. Калі хочаш тады зроблю. Гэта было калі француз ваяваў. Гэта было калі чорт лыкі лутаў. Кады колечы адгаджуся. Кады ён ліхі чалавек. Кады ёсьць, a кады німа. Кады, гавораць у заходн. Віленшчыне і Вытабшчыне.
КОГОТЬ лг, кіпцюр, кіпцюры, к/пець, к/пці. Кашачыя кіпці мыійам і ў сьне мярзсьцяцца. / .ў ката кіпці ў акса.чіце. Што яму ў кіпці трАіііла ня высклізьне.
КОДЕКС м. лац. зборнік нрава, судоўнік; зборнік.
КОЕТД'Б, дзе-колечы.
КОЕ-КОГДА, дзе-калі,
КОЕ-КАК, як-колечы.
КОЕ-ЧТО, дзе-што.
КОЖА ж. всрхняя павалока цела жывелаў; cxvpка, скураны, сіу/ряы. Скура на руках пашчапалася Купіў скуры на боты. Скураная шапка. Скурная, наскурная хвароба, Выкручываецца як с ку р а т на агні. С ку р а в і с т ы я яблыкі, заскуравелі ад непагадзі.
Кожевннк—Коклюш 2Ь6
КОЖЕВННК м. майстар які выраблне скуры; гарбар, гарб/7рскі, гарблрства, гарбаваць; скураль, скуряласкі, скурольнік, што вырабляе цьвердую скуру; кажар, кажянік, што вырабляе касматыі .'г.урь' Аддяў гарбару у гарбарню выгарбалаць :куру на боты, а ён мне скураль з яе зрабіў. Кажарнік наш псуе толькі аўчыны.
КОЖУРА >г. расьцінная скурка на пладах; скажурка; шалуп/ньне, шалупка, шалупа; лузгл Наскрабалі нэлае вядро шалупіньня з бульбы, цыбулі Скупы шалупінкі шкадуг. Палузгай zapox, а лузгу сгып у памыйніцу. Боб мае цьвбрдую скажурку Арэхі лузгаюць і лузгу палюць.
КОЗА ж агульн слав. казд, каз/ца, козка, казгл. козьлік, каз/ны, казуля; дзікая каза, сарна; козьліцца, упірацца. не паддавацца, злавацца; казыт'Ліь, шчакатаць, курцікяаь разстаўленымі пальцамі, казлы драць, ванітаваць, рыгаць, варацачь.
КОЗНЬ, КОЗНН хітрасьці, злойэтныя подступы; подступы, няпасьці.
КОЗЫРЬ it v каптах: козырь, казырны, казыр.дць
КОЗЫРЕк м стрэшка пры шапцы, ад сонца; ка зырпк
КОЙкА ж ложка, ложа. Ложка, ня лыжка -служыць да сяаньня, а не да ежы.
КОКОРА ж. бервяно з каранішчам загнутым каіенам да будав.іньня вадаплаваў; кнгца, вакорына, вакора, касапрліна.
КОКАРДА ж. фр стужка зложаная петлямі і зборкамі: кумрда, кукардка
КОКЕТКА ж. фр жанка якая баламуціць мужчын, крэпка старецца падабацца, баламутніца, баламуі ка
КОКЛЮХА ж драўляны пабавень да разьбіваньня камоў зямлі; кука,' кокайь, кокнуць.
КОКЛЮШ м. фр. дзяцінная хвароба. кашаль з удушшам; коклюш, кыхтар (Шарашэва).
кокон м. фр. кзжушок шаўкавічнага чарвяка; вопрадзень. Ў нас некатарыя чэрві на зіму завіваюцца ў вопрадні.
КОКОТАТЬ, падобна курыцы какатацы ко-ко-ко> Курачка какоча, знаць насьціся хоча.
КОКОШННК м. галаўны убор расійскіх жанок; какошнік, каптур.
КОКС м. англ. прапалены ў закрытай печы камянны вугаль; кокс.
КОЛА ж. ням. маленькі перагоннь; дутнічок кольба, глясьцік.
КОЛБАСА ж. кішка накрыпаная сечаным мясам; каўбяса, каўбасьнік, каўбасісты.
КОЛДОВАТЬ, чаравяць, вядзьмачыць
КОЛДУН м. чараўн/к, ведзьмак, ведзьмар, знахар.
КОЛЕБАТЬ што, зыбаць. хітяць, хістаць, хібаць, вітляць; вагаць, влгнуць, вагацца.
Зыбнула мора зыбнула, Там наша Агатка ўтанула.
(Ш. 1. ч. 2; 70).
КОЛЕБНМОСТЬ, зыбкасьць, х/сткасьць, хлкасьць
КОЛЕВЙНА ж. выежджая коламі рытвіна; калявгна, каловіна.
КОЛЕГІЯ ж. лац. рдда.
КОЛЕКЦІЯ ж. лац. сабраньне рэчаў чым калеіы важпых; калекція, сабраньне.
КОЛЕНКОРЬ м. фр. тканіна; мдміс.
КОЛЕСО ср. плосмы круг; кола.
КОЛЕСННК м. майстар што робіць колы; кала дзей.
КОЛЕСННЦА ж павозка, каляска.
КОЛЕЯ ж. каляжа, каляв/на, калав/на
КОЛНРОВКА ж прышчзпка, прышчэп.
КОЛНЧЕСТВО, мера чаго колечы лікам, вагой; ноліснасьць, колісны, сколькасьць, сколітны,
Колнк Колопія
26«
сколітнік; колькасьць, лічэбнасьць, лічэбны, ліч.эбнік. Сколькасьць рэчаў, грошы, вёрсіп, ііудоў. У Лідчыне і каля Вілейкі (Насілава) мне прыходзілася чуць яшчэ поўнагалосную, бадай самую правілыіую, форму: сколіка. Сколіка ён суліў табе за кароау. Сколікп разоў мы ўжо гэіпа чувалі.
КОЛНКРАТНО, сколькакротна.
КОЛНКА ж. рэзь у кішкох, боль у жываце; колька, колькі, мн.: коле, калоцьце.
КОЛНРОВАТЬ дрэвы, шчашць, прышчапляць, прышчзл.
КОЛКІЙ, колкі, кал/очы, калоць.
КОЛКОСТЙ, прытыкі, дацшкі. Г.н дацінкамі скаімі мяне са сьвеіпу зводзіць. На ўсе прытыкі так еіі дацяў сваім сказам, што змоўкла.
КОЛК л. касьцявы камель пад рогам быка ці каровы; карвыль. Зьбіла карова рог і з акрываўленым карвылём ходзіць.
КОЛОВ, КОЛБУХ м. ком, гамолка.
КОЛОДА м'. калода, калодка, калодачка, каладзьня.
КОЛОДКА шавецкая. капыл, капылок, капылы.
КОЛОДЕЗЬ, КОЛОДЕЦ м. студня, каладзец. Каладцамі назынаюці. студні пры якіх маецца калаўр'п да 'іэрііаньня вады, калі замест калаўрота ёсын. асьнер, ці толькі крук. то называюнь тады просга civ nni. Хоць першапачатковае паходжаньпе слова „каладзец' выводзіцца ад калабзьня, калода з падоўжнаіі шуплавінай, якую ўстаўлялі ў крыніцы замесг зруба, згэтуль у нас мяйсцамі мяшаюць— каладзец і крыніца.
КОЛОБРбДНТЬ, каламесіць, каломеса.
КОЛОКОЛ м. звон, званок, званочак, зван/ць, зьвін/ць, звонкі, званн/ца, званлр.
КОЛОННА м\ лац. стоўб, калюмна, калюмндда.
КОЛОНІЯ ж. лац. пасёлак чужаземцаў, перасяленцаў; выселак, выселкі, высяленец, калёнія.
КОЛОНІАЛЬНЫЙ, гаворыцца аб таварах прывожаных з гарачых краёў, прыкл.: кава, какао, інбір, перац і інш.; каланіяльны.
КОЛОРНТ адценак, тон колеру; калярыт.
КОЛОС м. агульн. слав, колас, каласы, калосьсі, каласок, калосны, калас/сты, каласаваты, каласьш'к; каласав/к смалірнак прыгажуп; калас/ца, гаворынца аб расьцінах „злачных".
КОЛОСС м. грэцк. рэч аграмадных памсраў; аграмадзіна, аграмлдны; колУс, калясальны.
КОЛОТМТЬ што ці каго, чым або па чым; таўчы, б/ць, коксаць, кокаць. Убій цьвек у сьцяну. Гэткаму толькі морду ігатаўчы. Hama слова калаціць азначае трасьці: Накалаці яблыкаў. Трасца яго калоціць. Ўзяў хлапца за грудзі ы як калатнуў... Калоціцца са страху.
КОЛОТУШКА эк. драўляны малаток; пабавгшка, кука, таўкачок.
КОЛОТОВКА ж. судзіна да зьбіваньня масла; бойка.
колоть што, каго: поркаць, пырыць нечым вострым; калоць, коле, колецца, калоцьце, кальнуць, калючы, колкі, колкасьць, калючка, калючнік, калюка; бадаць, басьці, будыль, бадыга, будавгль, бадла.
КОЛОТЬ ійто, разьбіваць на двое; шчаплць, шчапацца, шчапаньне, шчлпка; шчапак, шчапага, сякера клінаватая цяжкая. Дровы ш’іаппюць, a сьвіньней колюць. Пашчапалася дашкя; рукі пашчапаліся, патрэскаліся. Нічапаньне Ороў цяжкая работа.
КОЛОША ж. ногаўка штаноў; калоша, ногаўка.
КОЛПАК м. татар. каптур, каптурок.
КОЛЧА, КОЛЧЕНОГІЙ, у каго вывернуты ступні; клыш, клышавы, клышаваты.
КОЛЧАН м. татар. похва для стрэл; туля, сайдак, калчан.
КОЛ м. кол, калок, калочак, кольля; друк, дручок, друкі.
Колыб—Командовать
270
КОЛЫБЕЛЬ ж калыска, калыбка, зыбка, люлька. Люлька, агульна—пасьцелька для дзіцяці. Зыбкай называюць калыску павешаную на канцы гібкай жэрдзі, якая ,зыбаючыся“ калыша. Калыбкай называюць дзіцячае ложачка пастаўленае на палазох, якое ківаючы у адну і другую старану калышуць. Калыска, назоў дзіцячай люлькі павешанай толькі на вяроўках, бяз зыбкі, у якой калышуць хібаючы у староны.
КОЛЫМАГА ж. рыдван. А разбойшк па dapose затрымаў рыдчан.
КОЛЫХАТЬ што, калыхаць, гойдаць, зыбаць калыбаць. Калытацца ўсё што нрымацаванае зьверху хібаецца са стараны у старану. Гойдаецца зьверху ўніз і знізу ў верх. Зыбаецца кождая рэчь якая мае прымацаваны адзін канец, а другі вольны знаходзіцца пад націскам піжару якому працівіцца пругкасьць рэчы.
КОЛЬЦО ср. мэталічны кружоь на пзлец; пярсь ц^нак. п^рсьцень, пярсьцвнік; персьцень з пя чаткай сыгнзт; персьцень з блігкучым камяшкоы v аправе. кляйнодзік. Кружок з пустаюй у сяредзіне ла зм.шавакьня чаго, абручок, баныса. Прыкладам касу црцмацовукшь да каслвіла банькай.
Есьць ў маей Агаткі пярсьцёнкі Будуць для канікаў пабкоўкі,
(Ш. I ч 2, 82).
КОЛЬЧАСТЫЙ м. персьцяв/сты, пярсьцгсты
КНІГІ ОНЛАЙН
