Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік
Вацлаў Ластоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 853с.
Мінск 1990
КОРМЧАЯ КНЙГА, зборнік царкоўныя і часьцю цывільных правіл.
КОРНЕТ м. фр. вайск. харужы.
КОРНЦАГй м. мн. ням. шчыпчыкі ножніцамі; цапап.
КОРН м. ням. зярно, зерн«вы, ядрэц, ядрыца.
КОРМ -я. чым корміцца; кароўі корм—пошыр; когскіаброк; агульна—корм, карм/ць.
Дай каню, дай каню сена аброку, Маладому Ляксейку піва, мё'ду.
(Ш. I. ч. 2. стр. 54).
КОРОБ м. гнутая, а часам і плеценая кашала; гнутыя бываюць з лубу, кары і драніцы; плеценыя з саломы і лазы; кораб, карабок, каробка.
КОРОБЕЙННК м. разносчык тавараў; лахтыр, вэнгер, крамнік.
КОРОБЙТЬ што, карабдціць, карабдты, карабасьцік.
КОРОВА ж. карова, кароўка, каравгнка, каравёшка; кароўнік, хлеў для кароў; кароўніца, служанка яка даглядае кароў.
КОРОВАЙ м. каравсій.
КОРОЛЬ дастойнасьць валадара дзяржавы; ка-
роль, каралеўскі, каралеўства, караляваць; у картах—кароль, вышнік.
КОРОМЫСЛО м. лукаваты перасьвер на плечы насіць ваду; каромесла, суднгк, ад ,суды‘ два вядры вады. У значэньні „рычага* у йас не ўжываецца; для абазначэньня апошнага служаць: асьвер, перасьвгр, касарга, вага (гл. Рычаг).
КОРОНА ж. галаўны убор пануючых асоб; каруна, карунаваць, карунны.
КОРОПУЗ м. карштук, карнюк, карнапуз.
КОРОСТЕЛЬ птушка, дзяргдч.
КОРОТКІЙ агульн. слав. карогкі, каротка, караткаваты, кароткасьць, караціць, карацгць.
КОРОТОТАТЬ час, праводзіць, цгрці. Сьцерл.і гадзінку за чаркай.
КОРПІЯ ж. лац. паскубаная старызна да закладаньня ран; скубянка.
КОРПУС м. лац. цела, склад; сабраньне аднастайных у адно цэлае; корпус.
КОРЕКТОР м. карыгатар, карыгавяць.
КОРСАР м' фр. марскі разбойнік.
КОРСЕТ м. фр. шнуроўка, жаночая вопратка да стану.
Мой-жа ты татулечка, Продай-жа ты каровачку, Купі мне шнуровачку.
(Ром. 8—9 стр. 125).
КОРСАЖ.ж. фр. верхная часьць жаночай вопраткі; агруднік.
КОРТЕЖ м. фр. урочысты поезді паход; провады.
КОРТНК м. кордзік.
КОРЧАГА ж. гліняны гляк. У нас карчагай называюць судзіну да дзбгцю; робіцца з двума днамі, ў верхнім дне невялічкая атворына да маканьня у дзёгаць квача.
КОРЧЕВАТЬ, вырываць карчы, пні; карчаваць, карчаваньне, карчоўка, карчы, карчоўя.
КОРЧНТЬ ійто, корчыць, корчыцца.
КОРЧН, cvTapri.
КОРЫСТЬ ж. карысьць, карысны, карыстаць, карыстацца; зыск.
КОРЫТО ср. карыта, карытца, карытнік.
КОРЬ ж. дзіцячая поійястнзя хвароба; водра.
КСРЮШКА рыба, уклгйка.
КОРАВ’ЬТЬ, скарузнуць, скарузлы; кірпцець.
КОСА ж. доўгая пяскаватая мяліна. мгльстынь; прылада да каюэньня травы, кас«; суплбт жаночых валасоў, каса, коска кас/ца.
КОСАРЙ мн. м. касьб/ты, касьцы.
КОСОТОЧКА ж. брусок на палцы; трапло.
Траплом трэплюць косы, востраць. КОСВЕННЫЙ, сукосны, скосны; субочны. КОСМА ж. клак поўсьці; вахлак, вахлаты.
Мядзьведзю вахлаты, Гаспадару багаты.
(Крачк. стр. 45).
Ня будзь баіатым, а будзь вахлахатым (прыказка). Верадь што ў каго валахатыя грудзі, то гэта шчасьлівы чалавеіо касмыль, касматы; кудло, кудлак, кудлоты.
КОСМЕТЙЧЕСКІЙ ж. фр. які датыча умецтва і спосабаў падтрыманьня сьвежасьці і мяккясьці скуры, штучнай прыгожасьці; касмэтычны, касмэтык, касмзтыка.
КОСМОС м. грэцк. сусьвгт. Памылкова некаторыя ужываюць сусьвет у значэньні ,всемірный“ да гЭтага служыць анднжлоў—ўсесьяет.
КОСМОГОНІЯ ж. грэцк. навука аб вытварэньнюся сусьвету.
КОСМОГРАФІЯ ж. грэцк. апісаньне ўсесьвету, ўсіх сьветаў.
КОСМОЛОГІЯ ж. грэцк. навука аб закснах кіруючых ва ўсесьвеце.
КОСМОПОЛЙТНЗМ, ўсесьвгтніцтва, ўсесьвгтнік, чалавек які не прызнае бацькаўшчыны, які лі-
чыць сябе грамадзянінам ўсяго сьвету.
КОСННТЬ, марудзіць, маруда, маруджаньне, марудлівы.
КОСН"ЬТЬ, быць у адным і тым самым стане; мадЗ( ць, касьцявгц.
КОСНОЯЗЫЧНЫЙ, за/клівы, картавы.
КОСНУТЬСЯ, ткнуцца, торкнуцца, даткнуцца.
КОСОЙ, косы, кас/ць, касавлты.
КОСОГЛАЗЫЙ, касавокі, зызавоты, касавуры.
КОСОЛАПЫЙ, крывалапы, клышавы.
КОСТЕЛ м. каталіцкая сьвятыня; касьцёл, касьцельны, касьцельнік.
КОСТЕН"ЬТЬ, касьцяв^ць. Аб руках кажуць: рукі скрзплі, акрэплі ад сьцюжы.
КОСТЕР м. дровы зложаныя ў клетку; груд. Паліць груды, расчышчаць лядо спаляньнем на грудох сучча і карчэўя.
КОСТРЮЛЯ ж. рондаль.
КОСТЫЛЬ м. кавяла, кавяліць; кавіляць, хадзіць папіраючыся кавёламі.
КОСТЬ ж. агульн. слав., косьць, косьці, касьцявы, касьц/сты, касьціна, костка, костачка, касьцяны, каставаты, касьцянка, касьцявець, кастырзць, кастыр. Лакцявая косьць—жбіца.
КОСТЮМ м. фр. вопратка; камплект вопраткі; асобная тэатраьная, маскарадная вопратка касьцюм.
КОСЯІЦАТЫЙ, касодзісты.
КОТЕЛ м. кацйі, кацялок, кацгльны, катляр.
КОТЛОВННА ж. катлгна, волміна.
КОТЛЕТА ж. фр. выбітае і пражанае блінцом мяса; сякянец, сяканцы; катлгт.
КОТОМА, КОТОМКА ж. дарожная торба, пляцёнка; зазвычай пляцецца з лык або бяросты і носіцца за плячміі хатолка, тайстра, кабза, кашолка.
КОТОРІЙ заімак, каторы, каторае, каторая. Каторы чалаяек добры, а каторы і благі. Каторая гэта баба. Каторае у цябе дзяцё.
KOT м. самец кошкі; кот, каток. Кату даюць эпітэты: мурчак, катовіч.
КАУРІЙ масьць, буланы.
КОФЕ ср. кава, кавовы, кавярня, каўнік.
КОЧАН м. качан. качанок; качарыжка, ножка пад качаном. Па расійску правільна »внлок*.
КОЧЕВАТЬ, жыць не асела, не на адным мейсцы; качаваць, качавы.
КОЧЕВРАЖНТЬСЯ, настырацца, настырлівы.
КОЧЕГАРя.аягл. качагар, качаргдр.дравасмал.
КОЧЕН"ЬТЬ, калгць, акалглы.
КОЧЕРГА ж. прылада да мяшаньня жару, качарга; кацюба; пожах.
А дзе-ж тая гаспадыня што у шубе.
Ніхай шукае дочцы качубы. („Кацюбы’ ў Нойагрудчыне). Крачк. стр. 35.
КОЧЕТ м. півень.
КОЧКА ж. курган, кушна.
КОШЕННЛЬ ж. фарба: чарвгц, кармазын.
КОШЕРНЫЙ жыд. чысты.
КОШКА ж, самка ката; кошка/кошачка.
КОШЕЛЁК м. торбачка скураная на грошы; кеса, кіска; гамал^йка, магалейка, клбза. ,...і паказаў магалейку з чырвонцамі' (Сержл, стр. 51).
КОШМАР м. сонны прывід, душаньне ў сьне; змора, мара. Мара душыць, ўночы людзей садовячыся на грудзёх.
КОШ.УНСТВО, насьмяханьне над сьвятымі рэчамі, заплюгаўленьне сьвятасьці; кашчуйства, кашчуйнік, кашчуйны, касьціць.
КОЭФНЦІЭНТ м. мат. лічба на якую множыцца другая вялічыня; памножнік.
КРАБ м. круглы морскі рак.
КРАЕВОЙ, кра?вы.
КРАЖА ж. крадзежа, крадзьба, покрадзь. Сягоньняу нас покрадзь здарылася: укралі барана.
КРАЙ м. ракі, мора — бграг, наўзьбярэжжа; зямля, старана і народ; край, краіна, кра^вы,
краёвец; пачатак і канец чаго—бераг; руб, скрай, скрайны, наўскрай; акрай, акрайны; акраец абрэзак хлеба; ускрай, ускрайны, украйны; край тканіны—пруг, а калі абйіыты, абкіданы ніткай руб, руб ец.
КРАЙНЕ прысл. скрайна, л/шне, кан^чна. КРАЙНОСТЬ ж, скрайнасьць, кан^чнасьць.
КРАЮХА ж. абрэзак хлеба ці чаго іншага; акраец, акрайчык, акройчык.
КРАЕГРАННЫЙ, наўскрайны, скрайны.
КРАЕСТ11ШІЕ ср. гранаверш.
КРАМОЛА ж. бунт, рскаш, ракошны, ракошнік; замутня, мутар, муц/ць; нерадзіца; зряда.
КРАМПОВАТЬ ням. аб сукне; надаваць яму полыск; грымпляваць, грымплгўка, грымпаль
КРАНЮЛОГІЯ ж. грэцк. навука аб будове чэрапа, галавы; канелі’Тія.
КРАНЦ м. ням. зьвітыя ў падушку старыя вяроўкі якія зьвешываюць паўскрай вадаплава каб ён не ўдараўся голым бокам; пехтыр, п^хтыры.
КРАН м. ням. трубка з папярэчнай затычкай да спусканьня цекляцяў; крант, кранец, крднцік. Крант у самавары заскаруз.
КРАН ПОД’ЕМНЫЙ, асьв^р, асьвгрыць, сьвгрыць, сьв/ран.
КРАПНВА ж. расьціна Urtica; краійва. Крапіва бывае простая і жыгучка.
КРАПЧАТЫЙ, пярэсты, пярэсьціць. Аб масьці курэй кажуць: канаплястая курыца.
КРАСОТА ж. прыгожасьць, прыгожы-жая, прыгожства, прыгажэць, прыгажун, прыгажуля, прыгажуха, прыгожліва, прыгожлівасьць;
Дайце мне харошага, Дайце мне прыгожага! (Р. 8-9 124). гожасьць, гожы-жая; гозкасьць, гозкі. Гэты апошнія словы маюць адценак гладкасьці, прыгожасьці і буйнасьці ўзросту; гладкасьць, глддкі-кая; Гладкая деўка; гладкі хлапец: зн. поўны-ная прыго-
I
Краснть—Краткій 284
жая; красл, красаваць, красавлцца, красуля, красуня аднянае паняцьце поўнасыіі росквііу, чыйколечь. росквіт, бліскучасьць прыгожасьйі) хараство, харошы, харашэць, харашмйца, прыхарашывацца, азначае стройнасьць і паўппту формаў; пекната, пекнасьць, пекнянькі, пекны-ная, пякнець, палкая, палючая прыгожасьць, хараство; аздобнасыіь, аздоблівасьць, што маг ў сабе аздобу, пакрасу. Ладны, гожы не малы.
КРАСЙТЬ што, пакрывань фарбай; фарбаваць, малявлць. Фарбуюць фарбай разьведзенайувадзе, малуюць флрблй разьведзенай ў пакосьце, намазуючы фарбу памазком ці квачам.
Коні гатуюць,
Вазкі малююць. (Віт. Ш. 1. ч. 2. 31).
КРАСйЛЫЦЙК м. фэрбяр, фарбярства, фарбаваць. фарба; маляваць, маляваньне, маляр, малярства, маляв/ла. Купі фарбы на малявіла. Маляр заўсёды папэцканы малявілам.
КРАСНЫЙ па колеру, чы ,воны, чырвангць чырванявы.
КРАСКА ж. барвісты парашок, соль ці зельле; фарба, фарбаваць, афарбоўка.
КРАСНОР'ЬЧІЕ ср. красамоўства.
КРАСН'ЬТЬ, чырван^ць, пунсавець, спалыпаць. Увесь спалынуў з сораму.
КРАСОЧНЫЙ, барв/сты, барв/стасць; мал^ўны, маляўн/чы. Малёўные аколіцы. Б.ірвістая малятура. Ён апавядае барвіста і красамоўна. Барвііты аысказ.
КРАСТЬ што, крясьць, красцца, крадзгжа, крадзьба, покрадзь, крад>н, крадзец, крадзьмак, крадком, покрадкі, скрадацца, крадзьма.
КРАТА ж. раз, крота. Сколькі крот разоў я казлў табе. Трыкротна болыйы. Стокрот няпраўда.
КРАТЕР м. рыгво, горла агнепыхлівай гары; рыгво.
КРАТКІЙ, кароткі, каротлівы, карацець, караійць, сукарот.
КРАТКОВРЕМЕННЫЙ. малачасны.
КРАТКОСРОЧНЫЙ кароткатэрміновы.
KPAXMAJI м. чыста мучыстая часьць зярнят> асаб'ііва збожавых; скорблік, крахмол. Скорблікпаходзіць аб ласьцівасьці гэтай мучыцы бьшь клей кай і засыхаць „скорбнуць", прыдаючы „скорбласьць" тканінам; скарблгць, наскорблены.
КРАЮХА ж. абрэзак хлеба; акрлец, акрайчык.
КРЕАТУРА ж. лац. стварэньне, жывёла; дакорліва аб нечыіх дабрзхотліўцах; навушнік, зав>шнік, завушлівец.
КРЕДНТ м. фр. павер, пав^рны.
КРЕДМТМВНЫЙ, пангфчы, паверчая грамата паслом; купенкі вексаль (беляг) на атрыманьне грошы—спаверка.
КРЕМЕНЬ м. самы цьвёрды з паміж камянёў> крамень, крамянец, крамяны; крамянгц стар. грод, замак,рас. „Кремль". У Горадзеніпчыне крэмянь называюць ггга, г^жнік, ггжань; гіжзнь, гіжзль ад гіжэць пырскаць іскрамі; у Вітабшчыне называюць: скалка, скалець, скалша, скал/сты.
КРЕМЛЬл. унутраная часьць замку, гродуі стар. дзяшнец,, крамянец (ад крамень ці укромны?).
КНІГІ ОНЛАЙН
