Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік
Вацлаў Ластоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 853с.
Мінск 1990
СКАЛПЕЛЬ, ножык апэратара; скольпаль.
СКАЛП .w. садраная скура з галавы5 скальп.
СКАЛЯБЙНА ж. прышчык.
СКАМЬЯ ж. дашка на ножках да седзіва; лава, лаўка, лаўны; зздаль, зэдлік.
СКАНДАЛ м. фр. непрыстойнае, саромячае здарэньне, паступак; асллва, аславіц.ца, аслаўлівы; буянства, буяніць, буян.
СКАНДОВАТЬ вершы, лічыць стопы; скандаваць.
СКАНЬ, залатая нітка, нітка абвітая ценкай мэталічнай бляшачкай; залатая нітка.
СКАПЛНВАТЬ, зьбіраць і заховываць; спароміць, наспароміць, прыспароміць, спорам; зьбіраць.
СКОПЙШ.Е, зброд народу; зборышча; натаўп.
СКОПЙТЬ каго, скашць, выкладаць.
СКОПЙДОМНЙК, зьбярыдомнік—домства.
СКАРБ м. рухомая маетнасьць; рухмацьцД набытак, дабытак.
СКАРЕД м. скупей; жмг'нда, скнара.
СКАРЛАТЙНА, высыпная хвароба; шкарлятына.
СКАТАТЬ што, скачаць.
СКАТЕРТЬ, настольнік.
СКАТ гары, склон, сток, спад.
СКАТЙСТАЯ горка, палогая, пахоная, сточная, спадзістая.
СКАФА ж. тат. прылада, зробленая са старой касы да скрабаньня скур; скрабстак.
СКАСТЙТЬ, ськінуць з рахунку; скрзсьліць.
СКВАЖйНА ж. шчэлка, шчалугя, шчалга,
шчалупа, шчалужына, шчалужысты, шчалужыць, шчалуготы; протха; ськіправжа, ськіпорына, ськіпсрысты, ськіпра, ськіпрына, ськліры (ад ,скяпаць“, шчапаць).
СКВАРА царк. гарачыня.
СКВЕРНА, брыда, нечысьць, блаж; гадасьць, плюгаўства.
СКВЕРНЫЙ, гадкі, гядзіць, гддзіцца, гаднік— ніца, аг/днік—ніца; плюгавы.
СКВЕРНОСЛОВІЕ, брыдамоўства, брыдамоўнік; плюгамоўства, плюгамоўнік.
СКВЕР м. англ. тачок у горадзе, абгароджаны і абсаджаны дрэвамі і кустамі; гайнік, гайнічок.
сквозь што, чаго; скрозь, наскрозь. Скрозь, наскрозь прабіў дашку. Прапаў, як скрозь зямлю праваліўся.
СКВОЗНТЬ, скрозіць; аб ветры: падвявае.
СКВОЗЬНЯК м. сускрозны востры падвеў; падвей, падвейчыва, падвяг, падвгянь. Скуль гэта у нас падвейца.ч нясе. Падвей скрўціў яго. У нас на гумне падвейчыва. 3 усіх кутоў падвяі дзьмуць.
СКВОРЕЦ м. птах Sturnus vulgaris; шпак; шпакаўнгца, скрынка на гняздо шпакам, зазвычай вешаная на дрэвах.
СКЕЛЕТ м. грэцк. шкілгт; кастыр.
СКЕПТНТНЗМ м. грэцк. зьняв^ра, зьнявгрны, зьнявррнік, зьнявгрніца, зьнявгрлівец, зьнявгрства.
СКНДЫВАТЬ што з чаго: ськідаць, ськіданьне—дацца, ськ/дка, ськ/дчык—чыцца, ськ/дчывы, ськідыш.
СКННІЯ ж. грэцк. дарожная сьвятыня жыдоў да будовы ерузалімскага храму; скрыньня.
СКНПЯТНТЬ што. заварыць.
СКНПЦДАР м. крэпка пахнучы алеяк, які выганяюць са смалы; шпікунар.
СКНПЕТР м. лац. царскяя ляска, азнака царскай годнасьйі; бэрла.
СКНРДА ж. тарпл. Злажыць у тарпу, у ськірду. Жыта вазіці у таопу лажыці (Вальчоб. пес. Аш м. п.; Р. 8—9 с. 175).
СКНСАТЬ, ськісаць, кваснуць, квасьнець, квас.
СКНТАТЬСЯ, валондацца, валачыцца, цягацua, бадзяцца.
СКНТАЛЕЦ, бадзяка. валачомец, валачомнік. Слова .бадзяцча" ў нашай мове мае дваякае значэньне: цягацца, валондацца дзеколчы без ніякай мэты; валяцца ў брудзе, брудзіцца. Дзе ты бадзяўся? Цэлы век свой ён бадзяўся па сьвеце. Ня зьеў сабака не збадзяўшы,не пакачаўшыпабруднай зямлі. Бадзецца, цягнецца, валачэцца.
СКНТ м. пустзльня, пустэльнік, пустэльства, пустэльны.
СКЛАБНТЬСЯ, ашчырацца.
СКЛАДЫВАТЬ што,складаць,скллсьці, скллсцца, склад, складка; складны, добрай будовы, складу; склодзень. складны абраз; скллдчына, складковы, складчык—чыца.
СКЛАДЧАСТЫЙ, складкаваты, складкавасты.
СКЛЕНВАТЬ, што, клеіць, склеіцца, склейкасьць.
СКЛЯНКА, шклянка, шкелка.
СКЛОНЯТЬ скланяць. склоннасьць, склон, скланяцца; сасланяць, суслон.
СКЛОЧНТЬ што, скудллць, скомкаць, склычыць.
СКННПА црк. вош, кляшчавая вош.
СКОБЛНТЬ што, чым; скрабаць; скрабстаць.
СКОВЕРКАТЬ што, скавгрзаваць, скав^рзаць.
СКОВОРОДА ж. п^тэльня, скварніца.
СКОВОРОДННК м. чапяла.
СКОВОРОДНТЬ што, скварыць.
СКОВЫРНВАТЬ што, скалупываць, скалупнуць.
Сковыр—Скомпр
654
СКОВЫРНУТЬСЯ з чаго колечы, саскаўзнунца і зваліцца; скавырзнуцца—вырзнуўся, скавырзьлівы, скавырзень.
СКОГОТАТЬ, выць і плакаць; скугл/ць; скавытлць, як шчанё.
СКОЛОТЙТЬ што, зьбгць, зьбггыш, зьбіцгнь.
СКЛОННОСТЬ, нахіл.
СКОЛЕБАТЬ што, скалыбаць, скалыбнуць; скалыхаць, ззыбнуць. Кладка ззыбнулася, Агагпка зьлякнулася (песн.).
СКОК, скок, скакаць. Аб жабе не кажуць жаба яскача“, a—„плііае".
СКОЛЬЗЙТЬ, склізіць, лызгае, каўз/ць, шчакаўз/ць; гліз/ць, гл/зкі, глізьмень, гліздав/ца.
СКОЛЬЗКІЙ, склгзкі, лызгучы, коўзкі, шчокаўзкі. Шчакаўзьнецца нага а жыд, плясь у гразь. (Сержп. 59). Лёд гладкі., лызгучы... Мянтуз склізкі, налі. ня возьмеш за шчэляпы, не ўтрымаеш. Коўзкая дарога, ведама галаледзіца.
Масьляніца—ка ўзуха, Працягніся да Духа!
(Ром. 8—9 с. 138).
СКОЛОБйТЬ што, скумясіць, скулгнь. Скумясіў ком сьнегу. Вожык скуліўся ў клубок.
СКОЛОЗйТЬ трасца, скалодзіць, трасе і зябіць.
СКОЛЬ прысл. як. Як цяжка чакаць і не дачакацца.
СКОЛЬКО, сколькі, сколіка, сколічкі. Сколькі не давай, ўсё мала. Сколіка гэта прышло аас? Дай хоць сколічкі, хоць на завод.
СКОМЙТЬ, ныць. Ныюць старыя косьці. Ные сэрца з жалю. Заскамгць, заныць, засьцербнуць. Рукі заскамелі ад работы. Скамяць, ныюць старыя косьці.
СКОМПОНОВАТЬ што франц. злажынь, стварыць.
СКОМПРОМЙТЙРОВАТЬ каго. фр. скампрамітаваць; зьняславіць, засароміць.
СКОНЧАТЬ шіпо, канчаць—члцца, скончаны.
СКОПЕЦ м. чышчяны самец; CKaneu.
СКОПНТЬ, зграмадзіць, сабрлць, сашчлдзіць, саспароміць.
СКОПЛЕНІЕ народу, ндтаўп.
СКОПОСКОЙ, борзкі, шпаркі.
СКОРОТАТЬ час, сьцерці, правясьцг.
СКОРБЬ ж. ныць сэрцам і балець па чым; смутак, смутны, см_уйіцца, смуткавань; смутл/вая, тое-ж што па расійску .скорбяшая*. Маці Божа смутлілая. Туга, тужыць, тужна, тужл/ва.
СКОРЛУПА ж. скарупка, скарупа—піна.
СКОРНЯК, скураль, скуральства.
СКОРОБПТЬ што, караблціць,—ціцца, карабаты.
СКОРОПОСТНЖНО, ногла.
СКОРОСЫЙ, борзкі, хуткі.
СКОРПІОН ж. ядавітая жамяра; скарпіен.
СКОРЧЙТЬ што, скорчыць—чыцца.
СКОРЯВ'БТЬ, заскарузнуць, заскарзць.
СКОРЯЧйТЬ ногі, скярэчыйь.
СКОТ м. агульнае найменьне дамовых жывёла}" статак. Каб статак быў гладак. Выгналі статак на пашу. У нас паўсюдна. ад Горадзеншчывы ідаСмаііеншчыныкажуцьс/;глш<7к(Гл. Буслаев„Русск. Нар. Поэзія" стр. 183). Статчына. адна асобная жывёла. Траву яыпусьціцц статак накарміці (Безсонов, стр. 22). Скацежа, скайежына, скацсж— нік—ніца (Дзіс. пав.).
СКОТОВОДСТВО, разплодніцтва. гадоўля статку; гадоўніцтва.
СКОТОВОД, гадсіўнік стлтку, гадоўнік.
СКОТ лайчыва, скацгна, скот.
СКРАШНВАТЬ, аздабляць, аздабляцца, аздоба.
СКРЕБОК м. скрабло.
СКРЕЖЕТАТЬ зубамі, скрыгаць, скрыгатаць, скрогат.
СКРЕНЬ, поўна да краёў; ўшчэрць.
СКРЕСТНТЬ шаблі, скрыжавлць.
СКРЕСТЬ, скрабсьц./, скрабаць—бацца; скрабатлць, скрабстацца, скрабснуў.
СКРЕСТОК м. скрыжавгнь, крыжовыя дарогі.
СКРМЖАЛЬ, дашка, пліта з надпісамі; таблгца.
СКРРІП, скрып, скрыпгць—пучы, скрыпун;
скрыпка, скрыпг'ца, скрыпач.
СКРОПКІЙ, крохкі.
СКРУЧНВАТЬ што, скручаць, скрут, скрутак.
СКРЫВАТЬ што, хаваць—вацца, хаваньне, схоўны, схоў, схоўка.
СКР’ЬПЛЯТЬ што, замацовываць—вацца.
СКР’БПЫ у будавецтве, уснадкі; пад кроквамі змацоўка.
СКРЮЧМТЬ ійто, сагнуць у крук; скручыць.
СКРЯГА, скнара, жмотнік, жмінда.
СКУДНОСТЬ, недастатак, недастатны; худлцтва.
СКУДОГЛАСІЕ, худаголаснасьць.
СКУДОЗЕРНЫЙ колас. худазерны.
СКУДОЗУБЫ. худазубы.
СКУДОЛ'БТЬЕ, худалецьце.
СКУДОУМІЕ, тупасьць.
СКУДЕЛЬ ж. гл/на, гліняны.
СКУДЕЛЬННК м. ганчар, ганчарня.
СКУКА ж. нуда, нудзіцца, нудны, нудна; маркота, маркоціцца, маркотны; моташнасьць. Пахадзіў, пахадзіў маскаль па небу, бачыць, што сьвятыя ня кураць люляк, ня пыоць гарэлкі, не сьмяюцца, ні песень не пяюць і мот аш на яму стала (Сержп. с. /.).
СКУЛА ж. ськівіца; ніжняя ськівіца—санкі; верхняя ськівіца або ськівічная косьць яна~твысТўпае пад вокам, пераходзячы да вуха ў ськівічную дугу, ськівіцамі і называюць гэту касьцявую выпукласьць над шчокамі.
СКУЛЬПТОР м. лац. рэзьбяр, рэзьбярства. рэзьба.
СКУПАТЬ што, скупляць—ляньне, скуп.
СКУПОЙ чалавек, скупы, скупец, скупасьць, скупаватасьць, скупяндзя, скупяндзей.
СКУРГУЗНТЬ што, скуртаць.
СКУСОК зл адкушаны кусок; кусанік.
СКУТАТЬ, згарнуць, зьвінуць, зхоўтаць.
СКУФЬЯ ж. ярмолка, шаламійка.
СКУЧАТЬ, маркоціцца, нудзіцца.
СКУЧНВАТЬ, складаць у кучу; звдліваць, капгць, складаць у кучкі, копкі.
СКУШАТЬ што, зьесць.
СЛАБЫЙ, слабы, слабасьць, слабавдты, слабун, слабскі, слабсьцік, слабасг'л, слабадум, слабадух, слабадушлівы. У значэньні не тугога: сллбкі, слабкаваты. Слаб/зна, паха ў нізе бруха.
СЛАБНТЕЛЬНОЕ лякарства, праноснае, звальняючае, ляксовае.
СЛАВА, як хто слыве, праслыў у людзях; слава, слдвіцца, слаўны, слявіць, славіцца, слаўленьне, слыць, слывучы. Няма чалавека каб благая слава не прайшла. Добрая слава далёка, а благая далей. Слава дым, а золата тля. He памоўка, а паробка славіць. Худы худую славу шырыць. У нас даўней славіліся: паясы слуцкія; шкло урэцкае; сукно зельвянскае; паліва ільлецкая; дзяўчаты с пад Глуска; мурнікі вяліжскія; купцы полацкія; стральцы налібоцкія; абаранкі смаргояскія.
СЛАВОСЛОВНТЬ каго, выслаўляць.
СЛАВЯНСТВА, славянскае племя, мова і абычаі; славянства. Задунайская славяншчына атурэ-
22. Зак. 923
42
цылася, палабская—анямечылася, маскоўская— ататарылася, крывічанская—абезправілася.
СЛАГАТЬ што колечы, складлць—дацца.склад, складка, складчык—чыца.
СЛАДНТЬ што, зладзіць—дзіцца, зладжаны, злад.
СЛАДКІЙ, салодкі, салодшы, саладкавлты, саладз/ць—дзіцца, салодчык, саладзгц, соладзь.
СЛАДОСТНЫЙ, салодкіх пачуваньняў або душы> салодлівы, салодлівец—ліўка.
СЛАДОСТРАСТІЕ, склоннасьць да цялесных васалод; любаярлівы—васьць.
СЛАСТЕЦ м. пахлебнік; салодлік.
СЛАЗНТЬ куды, злязаць, зьлгзць, злаз, злазны.
СЛАКОМНТЬ што, зьесьць крадком; зласавлць.
СЛАМЛНВАТЬ, зламываць—вацца, злом, зломны.
СЛАНЕЦ м. усякі камень плітамі, слаямі; лушчак, лушчэц, лушчывы.
СЛАПАТЬ што, схапіць, ўзяць ў лапы, злавіць злаішць—пацца; зляпнуць, сьцягнуць. У чарні гаўшчыне, ў паветах прыналежных этнографічна да Беларусі (Крывіі), ужываюць гэтае слова, зашто нашых чарнігаўцаў называюць—лапацонамі.
СЛАСТНТЬ што у каго; дабыць пахлебствам; злабуціць.
С(Т)ЛАТЬ, слаць, слацца, сланьнё, слач—чка.
СЛАТЬ, слаць, слацца, шле, пасылае.
СЛЕГАТЬ, злягаць—гацца, злеглы, злегчыся.
СЛЕГКА прысл. злягкй. Ён злягка яго ўдарыў. Пачынай работу злягка, хутчэй скончыш.Злягка намякнуў мне аб гэтым.
КНІГІ ОНЛАЙН
