Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік
Вацлаў Ластоўскі
Выдавец: Навука і тэхніка
Памер: 853с.
Мінск 1990
ТАЙКОМ, крадком, украдкам.
ТАЙНОБРАЧНЫЯ расьціны, скрытасемныя.
ТАКСА ж. франц. разцэнка.
ТАКТ м. лац. мерны рух у гуках у музыцы; у паступках: навытар, уменьне сказаць або зрабіць што дарэчы, чуцьцё, якое заховуе стройнасьць, прыстойнасьць, згоднасьць; такт, тактоўны.
ТАКТНКА ж. грэцк. вайсковае умецтва кіраваць вайсковымі сіламі; тактыка.
ТАК прысл. так, такжа, такі, такг, такоўскі, таковы, такаць, таканьне. Я і так. я і 'гэтак, а ён—вун як! Так і трэба. Так добра, а гэтак блага. Я такжа там быў. Такі ён усё сваё вярзе. Які бацька, такі сын. За Саса было хлеба і мяса, а як стаў Панятоўскі, стаў хлеб не такоўскі. Таковы справы.
ТАЛАНТ, вага і манэта ў старадаўных грэкаў і рымлян; прыродны дар чалавека, здольнасьць да чаго; талент, талентны; талентавдць, займацца працай па прызваньню.
ТАЛАН, шчасьце, удача, доля; лёс.
ТАЛЬНКК м. куставая верба; вербалоз.
ТАЛНСМАН м. араб. рэч у якой паводле забабону маецца таемная сіла; кудмень, кудменьчык
ТАЛІЯ ж. франц. у чалавека паясьніца, паясь нічны псрагіб; стан. Аб картах: калода. Калодакарт.
ТАЛЬ, адлй-а.
ТАЛЬКА ж. маток нітак вядомай меры; тальла, Добрая граха напрадае ў дзень 2—3 талькі нітак.
ТАЛОН, цэтлік.
ТАМБУР м. франц. прыбудоўка да другіх выходных дзьвярэй, для цяпла; прысенак.
ТАМГА, таўро, кляйно,
ТАМОЖНЯ, пагранічная камора, дзе зьбіраюць падатак за таўро; мытня, мытніца, мытная камора
ТАМ прысл. там, тамака, тамачка, тамтэйшы, тамты. Тут нашае, а там вашае, Я тамака ня быў. Тамачка ўсяго было. Тамтэйшы чалавек хітрэй нашага, тутэйшага. Тамты хлапец, быў пры гэтым.
ТАНЙН м. хіміч. гарбарная матэрыя; гарблік. тангна
ТАНЕЦ м. тан, танец, танок, танцор—рка, танцавлць. Зьвіўшы вянок, пайшла ў танок (Р. 8—9 с. 119), Танцуй, гарцуй пане, пакуль грошы стане (Бурачок).
ТАРА ж. усякая апакоўка тавару, скрынка, бочка, мех, агортка; вага апакоўкі тавару; тара.
ТАРАБАРНТЬ, тараторыць.
ТАРАКАН, хрушчаватая жамярыца, плодзіцца ў хатах; мяккі, з малымі наскрыльнікамі, чырвоны: прусак і чорны жук, сьмярдзючы; таракан.
ТАРАНТАС Сіб. павозка на доўгіх зыбучых планках; зыбаўка, гойдаўка.
ТАРАНТУЛ м, ядавіты земляны павук; мізгф.
ТАРАІЦЙТЬ вочы, талупіць, лабу'шыць. Выталупіў, вылабушыў вочы.
ТАРЕЛКА ж. талерка, талграчка, талгрчык, талерца; талгрніца, рас. ,поднос".
ТАРйФ м. разпадзел тавараў на пісьме з разцэнкай ападаткаваньня іх; тарыфа.
TAPTAP црк. пгкла, прадонная.
ТАРТЙНКА ж. франц. ськібка хлеба з маслам. а часам з маслам і мясам, ці сырам; лусьцік, лусток.
ТАРЧ стар. малы круглы шчыт, у сярэдзіяу якога прасувадася рука; тарча.
ТАСКАТЬ што, цягаць—гацца, цягашна; цягло, упражка валоу; служба адным чалавекам 1 парай аалоў; цяглая служба, падатковая павіннасьць зьбіраная даўней у нас з упражкі валоў, або з валокі зямлі.
ТАТАУР м. шырокі шыты золатам паяс; татур.
ТАТУНРОВАТЬ, татуаваць.
ТАТЬ м. злодзей.
ТАУРНТЬСЯ, глядзець з падлобьбя; татурыцца
ТАФТА, тканіна, кітайка.
ТАФЬЯ ж. ярмолка.
ТАЧАТЬ што, шыць шавецкім спосабам на абедзьве стараны; штрабнаваць.
ТАЧКА ж. ручныя калбсцы на двох колах, вазіць зямлю, турляжка, тячка.
ТАШКА ж. ням. вялікая скураная торба; торба
ТАІЦНТЬ, цягнуць, валачы.
ТАЯТЬ, таяць—яньне, тллы, таль.
ТВАРЬ, стварэньне.
ТВЕРДЫЙ, цьв^рды, цьвярдзгць, цьв^рдшы цьвірдасьць, цьвядзізна—даватасьць.
ТВЕРДНТЬ што. цьвярдзіць.
ТВЕРДЬ, усякая цьвёрдая, моцная аснова цьвердзь.
ТВЕРДЫНЯ ж. крэпасьць, умацаванае мейсца; цьвярдніца, грод.
ТВОРНТЬ што, тварыць—рыцца, тварзньне, стварэньне, стварэц, стварыцель.
ТВОРЧЕСТВО, творчасьць, творчы.
ТВОРОГ м. густыя часьці малака; твораг, тварожны—нік.
ТЕБЬ заімак, табг. Што табе даць. Гэта-ж табе лепш. He вазьму сабе, а аддам табе.
ТЕЗКА, аднаіменнік, цеска.
ТЕЗОНМЕННТСТВО, імяніны.
ТЕЗНС м. грэцк. нявуковы вывад, мысьль праводжаная ў творы; тэзіс, аснова.
ТЕКСТ м. лац. тэкст.
ТЕКСТНЛЬ, валакно.
ТЕКСТНЛЫЦНК м. валаконшчык.
ТЕКУІЦІЙ, бягучы, паточны. Бягучага году. Паточнага часу.
ТЕЛЕ("Б)ГА ж. простая сялянская павозка; калесы, панарад; панараднік, па расійску „ломовой нзвозчяк*.
ТЕЛЕГРАФ м. грэцк. тэлегрдф.
ТЕЛЕСКОП м. тэлескоп.
ТЕЛЕЦ м. цял_ух, цялгнак, цялушка, цяле.
ТЕЛ"БГА гл. панарад.
ТЕМА грэцк. тэма.
ТЕМНОТА ж. ц?Мра, цямрычны—нік.
ТЕМНЫЙ, цёмны, цямнгць, ^цямніца, цямн/'чнік—ніца; цьмяны, цемнавдты
ТЕМПЕРАМЕНТ м. лац. удача. Галоўных удач у людзей бывае чатыры: сангвінічная, холерычная флегматычная і мэлянхолічная або па народай нашай тэрміналёгіі: крэўкая, запальчівая, лентая, хаморлівая.
ТЕМПЕРАТУРА, ступень цяпла, мера гарачыні і сьцюдзёнасьці па градусьніку; тэмпэратура.
ТЕМП м. лац. мера часу ў дробных часьцінках, мера; тэмп.
ТЕМЯ, верх галавы; цемя, цеміць, цяміць, цямешыць, ўбіваць што ў памяць, ў розум.
ТЕНДЕНЦІЯ ж. франц. кірунак, імкменьне, поцяг ла чаго; нлхіл.
ТЕНЕТА ж. цянеты.
ТЕОДОЛНТ муж. землямерн., вугламгр.
ТЕОЛОГІЯ, навука аб Богу; багаслоўе.
ТЕОРІЯ ж. грэцк. тэорыя, тэорэтычны, тэорэтык.
ТЕПЕРЬ прысл. цяпер, цяпграка, цяпграшні.
ТЕПЛО ср. цяпло, цяплыня, цяплець, ц,?плы, цеплавйты; цяплша—лазня, а такжа оранжэрыя, цеплдвы, цгплік; цепліць—нагрэваць, апаляць;ц^пліцца, сьвеціцца, паліцца; цяплянка, печ.
ТЕРАПІЯ ж. грэцк. лекарскае умецтва; тэряпія.
ТЕРАСА ж. франц. земляны насып з тачком на версе; шырокі прысёнак, асабліва мураваны; тэраса.
ТЕРЕМ (Thurm) баярскі дом на подрубе; хорам.
ТЕРЕТЬ што, цёрстаць, церці, церціся; трэ, трзцца, церніца, ц^рка, цярло; шоргаць.
TPEH1E, цгрстаньне, церце, шорганьне.
ТЕРЗАТЬ што, рваць на часьці, разьдзіраць; турзаць, турзацца, турза, турзаніна, турзач; дзерці.
ТЕРРНТОРІЯ ж. лац. увесь абшар зямлі, дзяржавы, краю, правінціі; абшар.
ТЕРМНН м. умоуны назоў чаго; назоў.
ТЕРМЙНОЛОПЯ, назоўніцтва.
ТЕРМОМЕТР м. грэцк. цяпламср, тэрмомэтр.
ТЕРНІЕ ср. церні, цярн/сты; пышы, кал/очкі. ТЕРНОВННК, шыпшыннік, жасьцер.
ТЕРРОРМЗМ лацін. запужываньне сьмертнай карай, забойств.-; забойства.
ТЕРПЕЖ м. судзерж. Судзержу ня стала.
ТЕРПЕТЬ, цярпець, цярпеньне, цярпл/васьць.
ТЕРПММОСТЬ, зносьць, зносны, зносьлівы.
ТЕРГІКІН, корсткі. Зялёнае яблыка корсткае на смак. Бацькі корсткае елі, а на дзяцей аскома.
ТЕРЯТЬ што, траціць, тряціцца, страта; губляць, губляцца, зг>ба.
ТЕСАТЬ, абсякаць дрэва сякерай; часяць, цясьліць, цесьля, цесьляр, цЛ; цясло, асобнай фор-
мы сякера, ў якой лязо пастаўлеяа ня ўздоўж, а ўпоперак секярышча; цюпаць, цюкаць.
ТЕСЕМКА, тасімка, тасьма.
ТЕСТЬ, бацька жонкі; цгсьць, цесьцейка, цясьцек, цгсьцеў; матка жонкі: цгшча.
ТЕСЕМЧАТЫЙ, тасемчасты.
ТЕТЕРЕВ птах, Tetrao tetrix; цецярук, цяц«ра цяцерка; цяцерыцца, надымацца, тапоршчыцца. *
ТЕТНВА ж. струяа што сцягае канцы лука; струнд; цяшва, сутужына.
ТЕТКА ж. сястра бацькі або маці; ц^гка, ц^ухна, ц^танька; дзядзіна.
ТЕТРАДЬ ж. сшыток.
ТЕХННКА ж. грэцк. тэхнікэ.
ТЕЧЬ, цячы, цячэньне, ц#ча, цякоміна, цякучы; ток, точыцца, точыва.
ТНГЕЛЬ м. ням. гаршчок да разтопкі мэталяў; тыгель, тыглік.
ТНГР м. люты зьвер; тыгр.
ТНПУН, птушыная хваробаі храшчаваты наросг яа кяяцы языка; пыпаць.
TJ№Tb, прэць, згараць бяз полымя, гніць; тлгць лгцца, тленьне, тлгецца.
ТОВАР, тавар, таварны.
ТОВАРНШ, м. таварыш—шка, таварыства.
ТОГДА прысл. тады. Каліўловы ехаць, тады сабак карміць. Тады тое было, а цяпер іншае, Тады прыхадзі, калі грошы будуць. Калі сумленьне спакойнае, тады чалавек шчасьлівы.
ТОГДАШНІЙ, тадышні, тагочасны.
ТОЖДЕСТВЕННЫЙ, тожсамны, тожсамасьць
ТОЖЕ, такжа. Я такжа хачу жыць.
ТОКМАРЬ, ручная прылада молатам, да ўбіваньня зямлі; кука.
ТОКМО прысл. толькі, Толькі не буянь.
ТОКОВАТЬ аб птахах; зьбірацца на абранае мейсца такаваньня, сьпеву; такаваць.
ТОЛЙКІЙ, толезны. Толезнага множства народу я ня бачыў.
ТОЛКАТЬ што, каго; штоўхаць, тоўхаць, тоў хацца, тоўханьне, таўхатня.
ТОЛЧЕК, таўхгнь—хня, таўхнем; штурхшок-
ТОЛКНУТЬСЯ, тоўхнуцца; талохнуцца, штурх. нуцца. Талохнуліся чаркамі, або—лбамі. Сталохнуліся два гаршчіа, камяні.
ТОЛКАЧ м. таўклч—качык.
ТОЛЧЕЯ ж. турхатня, таўхатня, штурхатня; суталка, сталока.
ТОЛКОВАТЬ што, тлумачыць; аб чым: гутарыць.
ТОЛКОВАНІЕ, тлумачаньне.
ТОЛКОВЫЙ чалаяек, разьбггны.
ТОЛОЧЬ што, таўчы—чыся, тоўчыва, таўчонік; талочыць--чыцца, талочаньне, талака, талакно, талг,'ка.
ТНП грэцк. постаць; тып, тыповы, тышчны.
ТМПОГРАФІЯ, друкарня—скі, друяаваць.
ТЙРАДА франц. доўгі сказ; мейсаа, ўзятае цалком з якога твору; тырлда.
ТЙРАЖ м. франц. розыгрыш,
ТйРАН м. грэцк. злы мучыцель; тыран—ства.
ТЙРЕ франц. знак лісарскі (—) крыска,
ТНР м. ням. ловішча; стрэл,і„ьме ў цэль: стральніца.
ТНРОВАТЬ човен, мазаць смалбй; смалгць.
ТКСКН, прылада рожнага назначэньня і формы да сьцісканыія; шчолмы, гначы, кляшчолка, шрубтак, сустугі, сьціскг. Шчолмы рымарскія, да зацісканьня ў іх шытай скуры; гначы, сутугі, сустугі, да сыіісканьня сыроў і іншых падобных патрэб,—сустугі ужываюцца такжа ў стругарстве (сталяретве), йіруб’пак, і сьціскі—прылады ўжываныя ў сьлесарстве і кавальстве.
ТНС м. дрэва, чырвонае дрэва, ціс.
ТНТЛА црк. надлітарны знак, які выражае скарочаньне; скарот.
ТНТУЛ м. тытул—ваць—вацца.
ТНФОН м. грэцк. кругаваротны вецер, які ўздымае пыл, зямлю, ваду стаўбом; віхор, ен абяртаецца ў склоку (смерчь) і бурыць усё на сваім шляху.
ТНФТНК м. нямецк. шавецкі цьвячок без галоўкі; штыфт.
ТйХІЙ, ціхі—ханькі, ціхусенькі, ціхасьць, ціхнуць, цішэць, цішком, ціхамоўкам, ціш, сьцші, цішыня.
ТІАРА ж. папежская трохпаверхая мітра; тыяра.
ТКАНЬ, тканінд, ткаць, тчэ, ткаха; ткач, ткацкі.
ТОЛПА, зборышча, таўхатня многіх людзей сабраных разам; таўпа, гурмд, ціжбд. Таўпа, ад „таўпіць", зганяць, сьціскаць у кучу, згэтуль стоўпіць што, знача зьмесьціць. Гурма і ?урба адняслоўнае «таўпе'; гурмаваць, зьбіраць зганяць; гурмам, ватагай, таўпой. Ціжба, слова ужыванае ў нашай старой пісьменнасьці, выводзіцца ад „сьціск". Л. Родзевіч ў значэньні „тоўпа* ужывае слова „табала". ,Фальш, калі яна часта паўтараецца, робіцца ў вачах людзкой табалы падобнаю да праўды“. (,Беч. Звон* № 19).
ТОЛСТЫЙ, таўсты, грубы.
ТОЛІЦА ж. таўсьціня, тоўстасьць, таўставатасьць, тоўсьцік.
ТОЛЬ м. смалёная папера да крыцьця стрэх; смалавянка; толь.
ТОЛЬКО прысл. толькі, тольмі, тыкеля. Тычеля падыйшоў да хаты. Тыкеля ты не бузуй мне. .Занясем ткале ему гэтаго дохлаго сабаку". (Сержп. 46). Едзь сабе, а толькі не марудзь. (Новагрудзк. пав.).
КНІГІ ОНЛАЙН
