Пакаленне Jeans
п’есы маладых драматургаў Беларусі ў перакладзе Андрэя Каляды
Памер: 264с.
Мінск 2007
Г в і д о. А тата?
М а м а. Тата — асобы выпадак. Ён не такі, як усе...
Г в і д о. Зразумела.
Паўза.
М а м а. Хочаш есці?
Г в і д о. He ведаю... Мабыць, хачу.
М а м а. Зрабіць табе салату?
Г в і д о. Хаця, не, ты ведаеш, я паем у рэстаране. A то непрыгожа атрымаецца — яна будзе есці, а я — глядзець ёй у рот.
М а м а. Няблага. Палічыць цябе эканомным.
Г в і д о. Або скнарам.
М а м а. Аднойчы тата запрасіў мяне ў рэстаран. Мы тады былі зусім маладыя... Вучыліся ва універсітэце — стыпендыі не хапала... Я надзела ружовую сукенку, туфлі на высокім абцасе...
Г в і д о. Чаму ў тыя часы ўсе сукенкі — ружовыя?
М а м а. Адчапіся. Дык вось, прыйшлі мы ў рэстаран... Тата ў габардзінавым касцюме.
Г в і д о. А касцюм, вядома, сіні.
М а м а. Так, сіні. Ну і што, усе ж так хадзілі...
Г в і д о. Даруй, працягвай.
М а м а. Прыйшлі мы ў рэстаран.
Г в і д о. Хлопчык — у сінім, дзяўчынка — у ружовым.
М а м a. He хочаш — расказваць не буду...
182
Г в і д о. Даруй, матуль... Гэты цынізм лезе з мяне, быццам бы ў галаве нястраўнасць. Хрэнь нейкая.
М а м а. Тата не дазваляў сабе такіх слоў у маёй прысутнасці.
Г в і д о. Гэта з табою ён не дазваляў. Хаця, думаю, усё ён дазваляў, проста ты ідэалізуеш яго вобраз, як і ён твой. Прыйшлі мы ў рэстаран...
М а м а. Я ўжо забылася, што хацела расказаць.
Г в і д о. Мабыць, штонебудзь павучальнае.
М а м а. Ага, вось. Хацела расказаць пра тое, як ён еў торт сталовай лыжкаю. Афіцыянт забыўся падаць да дэсерту лыжку... А як да яго трапіла сталовая лыжка?.. He помню... Карацей, на стале чамусьці засталася сталовая лыжка, a дэсерт ужо прынеслі...
Г в і д о. Вельмі павучальная гісторыя, я атрымаў з яе мноства ўрокаў. Папершае, не варта хадзіць у танныя забягалаўкі, дзе афіцыянт забываецца прыбіраць і прыносіць прыборы. Падругое, не трэба, ідучы з дзяўчынай вечарам у рэстаран, заказваць суп. I трэцяе, неабходна своечасова вывучыць правілы паводзін за сталом. Інакш праз пару дзесяткаў гадоў жонка будзе ўспамінаць, як ты еў спагеці баланзье рукамі.
М а м а. Што табе яшчэ расказаць?
Паўза. Штосьці мяняецца ў пакоі. Час зрушваецца ўперад ці назад, на год, два, пяць, дзесяць.
Г в і д о. Калі ты памерла, я ўспрыняў гэта як здраду.
М а м а. Гвідо, бацькі некалі адыходзяць... Дзецям не варта адыходзіць раней за бацькоў. Мабыць, не бывае нічога жахлівей...
Г в і д о. А мне што рабіць?
М а м а. Напэўна, я вінаватая ў тым, што не падрыхтавала цябе...
Г в і д о. Так. Ты пакінула мяне аднаго...
М а м а. Навошта ты так? У цябе ёсць жонка, дачка, сябры...
Г в і д о. Гэта дзіўна. Са мною адбылася нейкая трансфармацыя... У дзяцінстве вы з татам мне так надакучылі сваёй апекаю, што... часамі я жадаў вам смерці.
Паўза.
М а м a. He засмучайся, сынок, у дзяцінстве гэта бывае з усімі. Дзеці, трэба адзначыць, жорсткія істоты. Ім зусім лёгка пакрыўдзіць чалавека або пажадаць яму смерці...
Г в і д о. Гэта жахліва.
М а м а. Але з узростам гэта ж прайшло?
Г в і д о. Так, мам, гэта прайшло. Потым мне здавалася, што я пачаў жыць зусім незалежна, аднак часамі адчуваў дыскамфорт, таму што мне чагосьці не хапала... Калі я расстаўся з Софіяй і вярнуўся часова ў ваш дом, мне падалося, што мне не хапала менавіта вас — цябе і таты.
М а м a. He засмучайся, проста ты пражываў сваё жыццё так, як яго пражываюць усе...
Г в і д о. А потым мне стала не хапаць вас, як кульгаваму не хапае яго ампутаванай нагі.
М а м а. Ну што гэта за алегорыі?
Г в і д о. Менавіта так. Я думаў, што жонка не можа зразумець мяне так, як зразумела б мяне ты... Мне здавалася, што лепш, чым гатавала ты, варыцьсмажыць не можа ніхто. Я заўсёдна хацеў твайго пірага з капустай...
М а м а. Дурненькі. Проста ты прывык да такой яды з дзяцінства, і ніхто не гатуе яе так, як гатавала я ў тваім дзяцінстве. Але гэта зусім не азначае, што я лепшы кулінар ва ўсім свеце.
Г в і д о. Азначае! Я больш ніколі не еў такога смачнага пірага з капустай...
М а м а. Гэта таму, што ты вырас.
Г в і д о. Узрост ні пры чым. Наколькі я станавіўся старэйшы, настолькі больш патрэбнай мне станавілася ты.
М а м а. Гвідо, ты нічым не адрозніваешся ад мяне, таты ці любога іншага чалавека. 3 узростам бацькі становяцца больш патрэбныя, асабліва тады, калі вырастаюць уласныя дзеці. Проста гэта жыццё.
Г в і д о. He. Я не хачу такое жыццё. Я хачу, каб бацькі не надакучалі ў маладосці сваімі павучаннямі і былі побач, калі разумееш, што даражэй за іх няма нікога ў жыцці...
М а м а. Так не бывае, Гвідо. Калі б такое здарылася, напэўна, зямля пачала б круціцца ў другі бок.
Г в і д о. Колькі табе было гадоў, калі памерла бабуля?
183
М а м а. Сорак пяць.
Г в і д о. А мне — пяцьдзесят тры, калі памерла ты. На пахаванні я адчуваў сябе бездапаможным дзіцёнкам...
М а м а. Я таксама, калі мама памерла...
Г в і д о. Што б ты хацела з’есці зараз з таго, што гатавала бабуля?
М а м a. He ведаю... Я не памятаю, як называлася гэтая страва... Яна абсмажвала кавалкі бараніны, моцна пярчыла іх... Потым абсмажвала лісты капусты і пракладвала імі бараніну слаямі. Гэта было надзвычай смачна. Я аднойчы паспрабавала зрабіць такую ж смакату, але...
Г в і д о. He помню.
М а м а. Нічога не атрымалася.
Г в і д о. Нядаўна я зразумеў простую ісціну: пакуль жывыя твае бацькі — ты дзіця.
Паўза. Штосьці мяняецца ў пакоі. Час зрушваецца ўперад ці назад, на год, два, пяць, дзесяць.
Сёння хацеў так многа сказаць, а неяк не атрымліваецца. Усё спантанна... На ўсё не хапае часу... Трэба ісці, а я адчуваю, што не дагаварыў.
М а м а. Потым дагаворыш... Гэтатак і адбываецца — усё жыццё здаецца, што чагосьці не... не паспяваеш... Потым надыходзіць час збірацца, і разумееш, што недаробленага нічога не засталося... Быццам усё паспеў.
Паўза.
Г в і д о. Штосьці мне расхацелася ісці ў рэстаран з Дамінік. Тым больш, з ёю я пачуваю сябе не вельмі камфортна... Яна неяк занадта фрывольна гаворьшь пра сваіх ранейшых кавалераў. I сяброўкі яе мне не падабаюцца...
М а м a. He спяшайся з высновамі, сынок. Я твайму бацьку напачатку таксама шмат распавядала пра сваіх кавалераў... набівала цану. Потым гэта праходзіць... разам з сяброўкамі.
Г в і д о. А яны куды знікаюць?
М а м a. He ведаю... Яны знікаюць беззваротна.
Г в і д о. А што з’яўляецца замест?
М а м а. Муж.
Г в і д о. I ўсё?
М а м a. He, яшчэ дзеці і дом.
Г в і д о. Добра, будзем лічыць, што ты мяне пераканала.
М а м а. Будзем.
Г в і д о. Ты мне не пазычыш трохі грошай да стыпендыі?
М а м а. Пазычу. Я палажыла іх табе ва ўнутраную кішэню пінжака.
Г в і д о. Ты ў мяне самая лепшая.
М а м a. А калі б не пазычыла?
Г в і д о. Тады была б лепшая, але не самая.
М а м а. Прашу цябе: не прыходзь позна.
Г в і д о. Мам, ты ж ведаеш.
М а м а. Вово, ведаю.
Г в і д о. Усё, будзь. Бацьку скажаш, што я ў бібліятэцы.
М а м а. Вельмі смешна. (Наўздагон.') He позна!
Гвідо падыходзіць да дзвярэй, адчыняе іх і крочыць у наступны пакой.
З’ЯВАІІІ
Жоўты пакой. У пакоі стаіць стол, на ім — камп’ютэр. За камп’ютэрам сядзіць Ф р а н к, не спяшаючыся, папраўляе тэкст на экране.
Г в і д о ўваходзіць з дзвюма бутэлькамі піва ў руках.
Г в і д о. Ты адарвешся ад сваёй пісаніны?
Ф р а н к. Гледзячы дзеля чаго.
Г в і д о. Дзеля кантактавання з дарагім табе чалавекам.
Ф р а н к (не адрываючыся ад экрана). Мама паехала да сястры.
Г в і д о. Я не прэтэндую на званне самага дарагога чалавека... А дзеля халоднага піва?
Ф р а н к (паварочваецца да Гвідо). Гэта іншая справа.
Г в і д о. Светлае.
Ф р а н к. Ты што, каб паздзекавацца, прыносіш заўсёды светлае піва ці баішся, што я набяру лішнюю вагу?
Г в і д о. Проста я...
Ф р а н к. Купляю сваё любімае светлае піва і не вельмі задумваюся над тым, якое піва любіць Франк. Таму што ўсе павінны зразумець: лепшае піва — гэта тое, якое п’ю я.
Г в і д о. Ды не...
Ф р а н к. Трэба сказаць, ты ўжо маеш пэўныя поспехі на гэтай ніве, — я п’ю тваё любімае піва ўжо без агіды.
184
Г в і д о. Ты дасі мне слова ўставіць?
Ф р а н к. He. Таму што калі я дам табе ўставіць слова, ты абавязкова ўставіш яго не ў тое месца, дзе б яно гучала пасапраўднаму. Ты разумееш, што такое «пасапраўднаму»?
Г в і д о. Так.
Ф р а н к. He! Ты проста прыстаўляеш словы, як даміно — адно да другога, і не задумваешся аб іх гучанні і... іх значэнні.
Г в і д о (паварочваецца да дзвярэй, з якіх выйшаў). Я пайшоў.
Ф р а н к. Я шэсць з паловай гадзін сядзеў перад экранам манітора, не прамаўляючы ні слова. Я магу выказацца?
Г в і д о (вяртаючыся і ўсаджваючыся на падлогу). Можаш... пасля таго, як я пайду.
Ф р а н к. Добра, памаўчым.
Паўза.
Штонебудзь здарылася?
Г в і д о. He.
Ф р а н к. Я ж бачу, штосьці здарылася.
Г в і д о. Ды не, нічога не здарылася. Проста нешта раздзірае ўнутры, нейкае самаўніжэнне... Мне здаецца, што я нікчэмная істота, не вартая жыцця на гэтым свеце.
Ф р а н к. Кінь. Жыць на гэтым свеце — не вялікі гонар. Гэтага вартыя істоты і драбнейшыя за цябе калібрам. Ты перажываеш банальны крызіс сярэдняга ўзросту. Мне здаецца, мы пра гэта ўжо гаварылі.
Г в і д о. Колькі ні гавары — лягчэй не робіцца.
Ф р а н к. Слова мае вялікую вылечную сілу. Просты набор слоў можа забіць чалавека, вылечыць ад хваробы, дазволіць бязбольна хадзіць па вогнішчы ці не адчуваць болю падчас аперацыі...
Г в і д о. Лірыка.
Ф р а н к. Рэальнасць.
Г в і д о. Вылечы мяне словам.
Паўза.
Ф р а н к. Учора сустрэў даўняга прыяцеля — разам вучыліся ва універсітэце: я — на філалогіі, ён — на эканоміцы.
Г в і д о. I што?
Ф р а н к. Расказаў мне сваю гісторыю.
Г в і д о. Пры чым тут я?
Ф р а н к. Ты тут ні пры чым, проста гісторыя.
Г в і д о. А я ўжо падумаў, што ты мяне лечыш.
Ф р а н к. Крый Божа. Дык вось, гісторыя. Адразу пасля заканчэння універсітэта мой прыяцель уладкаваўся на працу ў паспяховую фінансавую кампанію. Адразу пачаў зарабляць добрыя грошы.
Г в і д о. Дай азначэнне слова «добрыя».
Ф р а н к. Гэта такія, якіх хапае на жыццё ў любой краіне свету, а на тыя, што застаюцца ад дзённага заробку, можна вечарам паляцець на самалёце кудынебудзь.
Г в і д о. Зразумеў.
Ф р а н к. Зарабіўшы суму, якой бы хапіла, каб купіць той самы самалёт, на якім можна вечарам кудынебудзь паляцець, ён расслабіўся... Ажаніўся, завёў дзіця, сабаку... Але пасля восеньскага крызісу ўсе яго капіталы згарэлі на біржы, і ён застаўся без капейкі за душою.
КНІГІ ОНЛАЙН
