Паўночны вецер для спелых пладоў
Юры Станкевіч
Выдавец: Галіяфы
Памер: 248с.
Мінск 2015
— Прыкрыемся газетай! — загадаў Зялёнку абачлівы Ваня Гужын. — А то мянты тут часам ганяюць.
— Слухаюся, правадыр, ха-ха!
Студэнт Ігнат Мазур сеў на лаўку, выпіў шклянку віна з разавага папяровага пакета і выцягнуў з пачка цыгарэту. Апошнім часам ён шмат паліў.
Выпілі па чарзе. Гаварылі пра сесію, залікі, пра апошнія падзеі ў далёкай Празе. Ваня Гужын больш маўчаў, але пытанні задаваў даволі часта. Гэта быў сярэдняга росту, чарнявы, з гожым, хоць даволі звычайным тварам маладзён. Студэнт Ігнат Мазур ведаў пра яго, што ён сын старшыні райвыканкама з правінцыі, сябра камсамольскага бюро факультэта, хоча застацца па размеркаванні ў Менску, не хавае гэтага і ўжо шукае сабе месца.
Вядома, размова не мінула і таго, што ў Чэхаславакію пасунуліся танкі і вайскоўцы, што аб’явілі частковую мабілізацыю сярод запаснікоў. Але гаварылі агульнымі нейтральнымі сказамі, хоць, як разумеў Ігнат Мазур, думкі многіх не супадалі з афіцыйнымі істэрычнымі каментарыямі і меркаваннямі з Крамля. Але ж выказваць іх было небяспечна не толькі з-за даносаў намесніку дэкана, які ўжо набыў мянушку “Кум”, — усе яшчэ добра памяталі пра справу сваёй гадоўлі, “нацыяналістаў”, якія рызыкоўна
для сябе запатрабавалі выкладаць усе прадметы на роднай, а не на расейскай мове, і чым усё гэта скончылася. I зноў жа гэты камсамольскі актывіст Гужын побач. Цёмны ён нейкі.
Студэнт Ігнат Мазур ужо ведаў, што цяпер не варта давяраць нікому. 3 пятнаццаці гадоў ён пайшоў працаваць, і жыццё, якое зведаў усутык, навучыла хаваць свае думкі і асабліва — мэты.
Налілі яшчэ па шклянцы. Студэнт Ігнат Мазур раптам пашкадаваў, што дарэмна губляе час, і няйнакш пара ісці да Ані Балтас. Але нечакана Іосіф Зялёнка перасцерагальна зашыпеў і схаваў за спіну бутэльку. Па дарожцы, пэўна таксама з вучэбнага корпуса, рушыў у іх напрамку выкладчык палітэканоміі Пётра Мацкевіч.
Магчыма, ён так бы і прайшоў побач, не звярнуўшы на іх увагі, калі б напалавіну недапітая бутэлька не выслізнула з рукі Іосіфа Зялёнкі, гучна боўтнула паветрам і выкацілася на асфальтаваную сцежку. Студэнт Зялёнка спрытна нахіліўся і падхапіў яе.
Выкладчык Пётра Мацкевіч спыніўся.
— Добры дзень, Пётр Антонавіч, — з робленай ветлівасцю павітаўся з ім Ваня Гужын.
Запанавала непрацяглая паўза. Выкладчык Мацкевіч абудзіўся ад нейкіх сваіх думак і агледзеў хлопцаў.
— А-а, — сказаў ён, — дык вы мае студэнты? Успамінаю. Бачыліся. Адпачываеце? 3 віном? I што п’яце, цікава, у такім людным месцы?
— Сухое віно, — не стаў маніць Іосіф Зялёнка. — ‘Тамза”. Можа, і не з найлепшых гатункаў, але піць можна.
— А вы прысядзьце з намі, Пётр Антонавіч, — раптам абраўся нахабства студэнт Ваня Гужын. — Мы тут крыху ганарару атрымалі, дык вось адзначаем. Мы вам шчыра праставімся і палічым за гонар, бо вас паважаем. Ды вось і сябры пацвердзяць.
— Так, так, — заківалі галовамі хлопцы.
Выкладчык Пётра Мацкевіч падумаў і прысеў на лаўку побач. Студэнт Ваня Гужын наліўтаму ў разавую папяровую шклянку віна.
— Зваць вас як? — пацікавіўся выкладчык Мацкевіч, пажадаў здароўя і выпіў.
Хлопцы прадставіліся. Пачалі размову. Hi пра што. Спачатку даволі напружана і абачліва — прыглядаліся да нечаканага суразмоўцы. Але выкладчык Пётра Мацкевіч размову іх раз-пораз падтрымліваў, гаварыў далікатна, хоць калі-нікалі змаўкаў і думаў пра нешта сваё. Ніхто не звяртаў на іх увагі. Урэшце, у скверы часта выпівалі, і не толькі студэнты.
Неўзабаве выкладчык Мацкевіч падняўся з лаўкі, падзякаваў і сказаў, што яму варта дадому.
— А вам у які бок? — спытаў няўрымслівы і ўсюдыісны студэнт Іосіф Зялёнка.
— Уніз па Паркавай.
— Дык і нам туды ж.
— У інтэрнат? Я вас правільна зразумеў?
— Так.
— Хадземце. Разам і мне будзе весялей, — сказаў выкладчык Мацкевіч.
Каля ГУМа завярнулі направа і пайшлі ўніз. Студэнт Ігнат Мазур хацеў было развітацца і пакінуць кампанію, але Іосіф Зялёнка быццам здагадаўся і прашаптаў яму на вуха:
— Плюнь на “госці”. У цябе яшчэ віно ў сумцы, і ў нас дзве пляшкі засталіся — дык, можа, працягнем. Бачыш, Антоныч — свой чалавек. А мы яшчэ і ў гастраном забяжым па дарозе.
Дарогай размаўлялі хіба што адны хлопцы. Выкладчык Пётра Мацкевіч зноў стаў задуменны і больш маўчаў.
Калі падышлі да інтэрната, студэнт Ваня Гужын нечакана звярнуўся да таго з прапановай.
— Можа, завітаеце да нас, Пётр Антонавіч? У нас на паверсе цяпер спакойна, большасць на занятках.
Выкладчык Пётр Мацкевіч выслухаў таго, падумаў і згодна кіўнуў.
— Толькі вы, хлопцы, асабліва наш пікнік не афішуйце, — папрасіў ён.
* * *
Размясціліся ў пакойчыку, дзе жылі студэнты Гужын і Зялёнка. Паставілі на столік віно, тое-сёе са сціплай закускі. Прыадчынілі акно, а дзверы, наадварот, зачынілі, каб ніхто лішні не заходзіў.
Выпівалі і гаманілі да цемнаты. Выкладчык Пётра Мацкевіч слухаў, зрэдку сам задаваў хлопцам пытанні. Пра сябе скупа расказаў, што калісьці вучыўся ў інстытуце, абараніў кандыдацкую, але пачаў пісаць п’есы, працаваў літаратурным агентам у тэатры, выступаў і на сцэне як акцёр.
— А вашы п’есы — ідуць? — зацікавіўся студэнт Ігнат Мазур.
— Адну прынялі, далі тры спектаклі, а потым знялі, — шчыра адказаў выкладчык Пётра Мацкевіч.
— Чаму? — прадказальна запытаўся студэнт Іосіф Зялёнка.
— Значыць, не зусім у масць трапіла, — не стаў паглыбляцца выкладчык Пётра Мацкевіч.
Ён падняўся і пачаў было развітвацца, але студэнт Ваня Гужын выцягнуў з кішэні ключ, патлумачыў, што гэта ключ ад пустога інтэрнацкага пакоя, і што лепш будзе, калі паважаны Пётр Антонавіч пераначуе ў тым пакойчыку, дзе яго ніхто не патурбуе да раніцы. Бо хадзіць у цемры небяспечна.
— Ну што ж, ёсць рацыя.
Выкладчык Мацкевіч спусціўся на першы паверх да вахты, дзе вісеў тэлефон-аўтамат, і пазваніў, а потым вярнуўся.
— Папярэдзіў жонку. Каб не хвалявалася, — сказаў ён.
Гаварылі яшчэ доўга. Пра Чэхаславакію, тэатр, акцёрскае майстэрства, дайшло і да палітэканоміі. Высвятлялі, хто больш дасведчаны: Маркс, Прудон, Сміт ці Рыкарда.
Выкладчык Пётра Мацкевіч у размову амаль не ўступаў, запаліў цыгарэту, зноў задумаўся. Але раптам нібы ачуняў і спытаў у Ігната Мазура:
— Ну, а вы, Ігнат, чаму маўчыце?
Студэнт Ігнат Мазур зморшчыўся нібы ад зубнога болю.
— Калі шчыра, то я амаль не ўспрымаю гэты навуковы спектр, — неяк з выклікам і каструбавата адказаў ён пасля паўзы. — Ну, вось што гэта за дадатковая вартасць, чаму яна тычыцца вартасці створанага тавару і ўсялякага там “капіталу”, я не магу ўявіць. Пэўна, недахоп мыслення. Абстрагавання, аналітычнасці, аналізу мне бракуе. Дый нецікава мне гэта. Мутняк.
Паўза.
Выкладчык Пётра Мацкевіч усміхнуўся.
— Ды няма ніякай дадатковай вартасці, — у запанавалай цішыні раптам абвясціў ён. — Гэта ўсё — лухта. Ёсць энергія зоркі — нашага сонца, вось і ўся першапрычына.
Выкладчыка Пётру Мацкевіча адвялі ў пусты пакойчык і паклалі спаць. Прадбачлівы Іосіф Зялёнка выявіў апошнюю бутэльку віна, якую забараніў цяпер дапіваць, патлумачыўшы: варта гэта зрабіць раніцай, тым болыіі, што ў іх госць, якому неабходна будзе пахмяліцца, каб пайсці ад іх з лёгкім сэрцам.
* * *
Спаць яшчэ не выпадала, і студэнт Ігнат Мазур вырашыў пайсці да Юлі Мараковай. Але пакой паверхам вышэй, дзе жыла сяброўка, быў замкнёны, і ён, пасля роздуму, пагрукаў у суседнія дзверы, каб спытаць, дзе ўсе падзяваліся.
— Адчынена! — пачулася адтуль.
Студэнт Ігнат Мазур зайшоў у пакой. На ложку, падкурчыўшы смуглявыя ногі, сядзела Святлана Конкіна і паліла. Дзяўчына была ў паркалёвым нясвежым халаціку, цёмныя кароткія валасы яе неахайна тапырыліся, і ўвогуле галаву ёй не перашкодзіла б памыць, прамільгнула рызыкоўная думка ў Ігната Мазура, затое круглы твар з ледзь прыкметнымі прышчынкамі — набелены чымсьці з жаночай парфумы — нагадваў маску. Дзяўчына была адна ў пакоі, бо два суседнія, акуратна запраўленыя ложкі, пуставалі.
— Добры вечар, Святлана, — ветліва сказаў студэнт Ігнат Мазур і дадаў:
— Фортку б адчыніла. Паліць жанчынам — шкодна.
— Адчыні, — абыякава ўсміхнулася дзяўчына.
— Шукаў Маракову, але ў іх ціха.
Святлана Конкіна паціснула плячыма.
— “Шел в комнату — попал в другую”, — яна працытавала грыбаедаўскі радок са школьнай праграмы і патлумачыла: — Там, бывае, рана кладуцца спаць. А можа, куды сышлі.
— Я прысяду, — сказаў нечакана для сябе Ігнат Мазур.
— Прысядзь, — паморшчылася яна.
Студэнт Мазур пасунуў да яе ложка зэдлік і сеў. Твар яго аказаўся амаль на адным узроўні з аголенымі нагамі дзяўчыны. Жаданне пасунуцца ўсутыч і прыпасці тварам да гэтых ног раптам хваляй абрынулася на яго. Студэнт Ігнат Мазур праглынуў камяк у горле і заціснуў у перасохлыя вусны цыгарэту.
— Ты падслухоўвала, калі я дамаўляўся з выкладчыцай Ліцвінавай, — сказаў ён. — Навошта?
Дзяўчына пакрывіла невялікі рот з пульхнымі вуснамі, выдыхнула дым і патлумачыла:
— А я люблю падслухоўваць. I падглядваць.
Яна нахілілася, каб стрэсці попел. Халацік яе расхінуўся, і студэнт Ігнат Мазур убачыў, што станіка на ёй няма, а грудзі з цёмнымі смочкамі зусім маленькія. Ску-
ра і на іх была смуглаватая. Дзяўчына зноў выпрасталася і захінулася шчыльней.
— А кватаранткі дзе? — кіўнуў на пустыя ложкі Ігнат Мазур.
— Чарговага дурапляса пабеглі глядзець. На канцэрт. Кветачкі яму панеслі, ідыёткі. Хутка прыпруцца. “Як ён спяваў, як спяваў: ля-ля-ля! Ля-ля-ля! Першакурсніцы”.
— Ну, а ты на першым курсе хіба не бегала на якога-небудзь Магамаева ці Бюль-Бюль-аглы? — рызыкоўна спытаў Ігнат Мазур.
— Дарэмна іранізуеш. Магамаеў, прыкладам, вельмі прыгожы мужчына.
— У большасці жанчын вычварэнскі густ. Гэта амаль усе літаратурныя класікі заўважылі.
— Значыць, і я з ліку тых жанчын. Табе што да гэтага?
— Дык усё-такі бегала? 3 вырачанымі вочкамі? — нямаведама чаму пачынаў злоснічаць і пераходзіў на чорны гумар Ігнат Мазур. — Ну, кветкі — гэта прыстойна, цалкам адэкватна і ўвогуле традыцыя. Але там-сям істэрычныя німфеткі ўжо пачынаюць у стане эфекту закідваць сцэну і сваімі майткамі.
— У цябе такое багатае ўяўленне?
— Бывае і багацейшым.
— Могуць і не зразумець.
— Ну, ты ж у тэме? У мяне, дарэчы, з’явілася пачуццё, што мы з табой шмат у чым аднолькавыя. Ты б на лекцыях менавіта ля мяне прысаджвалася. Вось бы і нашапталіся. Праўда, праўда, чаму ты ўсміхаешся?
КНІГІ ОНЛАЙН
