КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Прыкрыемся газетай! — загадаў Зялёнку абачлівы Ваня Гужын. — А то мянты тут часам ганяюць. — Слухаюся, правадыр, ха-ха! Студэнт Ігнат Мазур сеў на лаўку, выпіў шклянку віна з разавага папяровага пакета і выцягнуў з пачка цыгарэту. Апошнім часам ён шмат паліў. Выпілі па чарзе. Гаварылі пра сесію, залікі, пра апошнія падзеі ў далёкай Празе. Ваня Гужын больш маўчаў, але пытанні задаваў даволі часта. Гэта быў сярэдняга росту, чарнявы, з гожым, хоць даволі звычайным тварам маладзён. Студэнт Ігнат Мазур ведаў пра яго, што ён сын старшыні райвыканкама з правінцыі, сябра камсамольскага бюро факультэта, хоча застацца па размеркаванні ў Менску, не хавае гэтага і ўжо шукае сабе месца. Вядома, размова не мінула і таго, што ў Чэхаславакію пасунуліся танкі і вайскоўцы, што аб’явілі частковую мабілізацыю сярод запаснікоў. Але гаварылі агульнымі нейтральнымі сказамі, хоць, як разумеў Ігнат Мазур, думкі многіх не супадалі з афіцыйнымі істэрычнымі каментарыямі і меркаваннямі з Крамля. Але ж выказваць іх было небяспечна не толькі з-за даносаў намесніку дэкана, які ўжо набыў мянушку “Кум”, — усе яшчэ добра памяталі пра справу сваёй гадоўлі, “нацыяналістаў”, якія рызыкоўна для сябе запатрабавалі выкладаць усе прадметы на роднай, а не на расейскай мове, і чым усё гэта скончылася. I зноў жа гэты камсамольскі актывіст Гужын побач. Цёмны ён нейкі. Студэнт Ігнат Мазур ужо ведаў, што цяпер не варта давяраць нікому. 3 пятнаццаці гадоў ён пайшоў працаваць, і жыццё, якое зведаў усутык, навучыла хаваць свае думкі і асабліва — мэты. Налілі яшчэ па шклянцы. Студэнт Ігнат Мазур раптам пашкадаваў, што дарэмна губляе час, і няйнакш пара ісці да Ані Балтас. Але нечакана Іосіф Зялёнка перасцерагальна зашыпеў і схаваў за спіну бутэльку. Па дарожцы, пэўна таксама з вучэбнага корпуса, рушыў у іх напрамку выкладчык палітэканоміі Пётра Мацкевіч. Магчыма, ён так бы і прайшоў побач, не звярнуўшы на іх увагі, калі б напалавіну недапітая бутэлька не выслізнула з рукі Іосіфа Зялёнкі, гучна боўтнула паветрам і выкацілася на асфальтаваную сцежку. Студэнт Зялёнка спрытна нахіліўся і падхапіў яе. Выкладчык Пётра Мацкевіч спыніўся. — Добры дзень, Пётр Антонавіч, — з робленай ветлівасцю павітаўся з ім Ваня Гужын. Запанавала непрацяглая паўза. Выкладчык Мацкевіч абудзіўся ад нейкіх сваіх думак і агледзеў хлопцаў. — А-а, — сказаў ён, — дык вы мае студэнты? Успамінаю. Бачыліся. Адпачываеце? 3 віном? I што п’яце, цікава, у такім людным месцы? — Сухое віно, — не стаў маніць Іосіф Зялёнка. — ‘Тамза”. Можа, і не з найлепшых гатункаў, але піць можна. — А вы прысядзьце з намі, Пётр Антонавіч, — раптам абраўся нахабства студэнт Ваня Гужын. — Мы тут крыху ганарару атрымалі, дык вось адзначаем. Мы вам шчыра праставімся і палічым за гонар, бо вас паважаем. Ды вось і сябры пацвердзяць. — Так, так, — заківалі галовамі хлопцы. Выкладчык Пётра Мацкевіч падумаў і прысеў на лаўку побач. Студэнт Ваня Гужын наліўтаму ў разавую папяровую шклянку віна. — Зваць вас як? — пацікавіўся выкладчык Мацкевіч, пажадаў здароўя і выпіў. Хлопцы прадставіліся. Пачалі размову. Hi пра што. Спачатку даволі напружана і абачліва — прыглядаліся да нечаканага суразмоўцы. Але выкладчык Пётра Мацкевіч размову іх раз-пораз падтрымліваў, гаварыў далікатна, хоць калі-нікалі змаўкаў і думаў пра нешта сваё. Ніхто не звяртаў на іх увагі. Урэшце, у скверы часта выпівалі, і не толькі студэнты. Неўзабаве выкладчык Мацкевіч падняўся з лаўкі, падзякаваў і сказаў, што яму варта дадому. — А вам у які бок? — спытаў няўрымслівы і ўсюдыісны студэнт Іосіф Зялёнка. — Уніз па Паркавай. — Дык і нам туды ж. — У інтэрнат? Я вас правільна зразумеў? — Так. — Хадземце. Разам і мне будзе весялей, — сказаў выкладчык Мацкевіч. Каля ГУМа завярнулі направа і пайшлі ўніз. Студэнт Ігнат Мазур хацеў было развітацца і пакінуць кампанію, але Іосіф Зялёнка быццам здагадаўся і прашаптаў яму на вуха: — Плюнь на “госці”. У цябе яшчэ віно ў сумцы, і ў нас дзве пляшкі засталіся — дык, можа, працягнем. Бачыш, Антоныч — свой чалавек. А мы яшчэ і ў гастраном забяжым па дарозе. Дарогай размаўлялі хіба што адны хлопцы. Выкладчык Пётра Мацкевіч зноў стаў задуменны і больш маўчаў. Калі падышлі да інтэрната, студэнт Ваня Гужын нечакана звярнуўся да таго з прапановай. — Можа, завітаеце да нас, Пётр Антонавіч? У нас на паверсе цяпер спакойна, большасць на занятках. Выкладчык Пётр Мацкевіч выслухаў таго, падумаў і згодна кіўнуў. — Толькі вы, хлопцы, асабліва наш пікнік не афішуйце, — папрасіў ён. * * * Размясціліся ў пакойчыку, дзе жылі студэнты Гужын і Зялёнка. Паставілі на столік віно, тое-сёе са сціплай закускі. Прыадчынілі акно, а дзверы, наадварот, зачынілі, каб ніхто лішні не заходзіў. Выпівалі і гаманілі да цемнаты. Выкладчык Пётра Мацкевіч слухаў, зрэдку сам задаваў хлопцам пытанні. Пра сябе скупа расказаў, што калісьці вучыўся ў інстытуце, абараніў кандыдацкую, але пачаў пісаць п’есы, працаваў літаратурным агентам у тэатры, выступаў і на сцэне як акцёр. — А вашы п’есы — ідуць? — зацікавіўся студэнт Ігнат Мазур. — Адну прынялі, далі тры спектаклі, а потым знялі, — шчыра адказаў выкладчык Пётра Мацкевіч. — Чаму? — прадказальна запытаўся студэнт Іосіф Зялёнка. — Значыць, не зусім у масць трапіла, — не стаў паглыбляцца выкладчык Пётра Мацкевіч. Ён падняўся і пачаў было развітвацца, але студэнт Ваня Гужын выцягнуў з кішэні ключ, патлумачыў, што гэта ключ ад пустога інтэрнацкага пакоя, і што лепш будзе, калі паважаны Пётр Антонавіч пераначуе ў тым пакойчыку, дзе яго ніхто не патурбуе да раніцы. Бо хадзіць у цемры небяспечна. — Ну што ж, ёсць рацыя. Выкладчык Мацкевіч спусціўся на першы паверх да вахты, дзе вісеў тэлефон-аўтамат, і пазваніў, а потым вярнуўся. — Папярэдзіў жонку. Каб не хвалявалася, — сказаў ён. Гаварылі яшчэ доўга. Пра Чэхаславакію, тэатр, акцёрскае майстэрства, дайшло і да палітэканоміі. Высвятлялі, хто больш дасведчаны: Маркс, Прудон, Сміт ці Рыкарда. Выкладчык Пётра Мацкевіч у размову амаль не ўступаў, запаліў цыгарэту, зноў задумаўся. Але раптам нібы ачуняў і спытаў у Ігната Мазура: — Ну, а вы, Ігнат, чаму маўчыце? Студэнт Ігнат Мазур зморшчыўся нібы ад зубнога болю. — Калі шчыра, то я амаль не ўспрымаю гэты навуковы спектр, — неяк з выклікам і каструбавата адказаў ён пасля паўзы. — Ну, вось што гэта за дадатковая вартасць, чаму яна тычыцца вартасці створанага тавару і ўсялякага там “капіталу”, я не магу ўявіць. Пэўна, недахоп мыслення. Абстрагавання, аналітычнасці, аналізу мне бракуе. Дый нецікава мне гэта. Мутняк. Паўза. Выкладчык Пётра Мацкевіч усміхнуўся. — Ды няма ніякай дадатковай вартасці, — у запанавалай цішыні раптам абвясціў ён. — Гэта ўсё — лухта. Ёсць энергія зоркі — нашага сонца, вось і ўся першапрычына. Выкладчыка Пётру Мацкевіча адвялі ў пусты пакойчык і паклалі спаць. Прадбачлівы Іосіф Зялёнка выявіў апошнюю бутэльку віна, якую забараніў цяпер дапіваць, патлумачыўшы: варта гэта зрабіць раніцай, тым болыіі, што ў іх госць, якому неабходна будзе пахмяліцца, каб пайсці ад іх з лёгкім сэрцам. * * * Спаць яшчэ не выпадала, і студэнт Ігнат Мазур вырашыў пайсці да Юлі Мараковай. Але пакой паверхам вышэй, дзе жыла сяброўка, быў замкнёны, і ён, пасля роздуму, пагрукаў у суседнія дзверы, каб спытаць, дзе ўсе падзяваліся. — Адчынена! — пачулася адтуль. Студэнт Ігнат Мазур зайшоў у пакой. На ложку, падкурчыўшы смуглявыя ногі, сядзела Святлана Конкіна і паліла. Дзяўчына была ў паркалёвым нясвежым халаціку, цёмныя кароткія валасы яе неахайна тапырыліся, і ўвогуле галаву ёй не перашкодзіла б памыць, прамільгнула рызыкоўная думка ў Ігната Мазура, затое круглы твар з ледзь прыкметнымі прышчынкамі — набелены чымсьці з жаночай парфумы — нагадваў маску. Дзяўчына была адна ў пакоі, бо два суседнія, акуратна запраўленыя ложкі, пуставалі. — Добры вечар, Святлана, — ветліва сказаў студэнт Ігнат Мазур і дадаў: — Фортку б адчыніла. Паліць жанчынам — шкодна. — Адчыні, — абыякава ўсміхнулася дзяўчына. — Шукаў Маракову, але ў іх ціха. Святлана Конкіна паціснула плячыма. — “Шел в комнату — попал в другую”, — яна працытавала грыбаедаўскі радок са школьнай праграмы і патлумачыла: — Там, бывае, рана кладуцца спаць. А можа, куды сышлі. — Я прысяду, — сказаў нечакана для сябе Ігнат Мазур. — Прысядзь, — паморшчылася яна. Студэнт Мазур пасунуў да яе ложка зэдлік і сеў. Твар яго аказаўся амаль на адным узроўні з аголенымі нагамі дзяўчыны. Жаданне пасунуцца ўсутыч і прыпасці тварам да гэтых ног раптам хваляй абрынулася на яго. Студэнт Ігнат Мазур праглынуў камяк у горле і заціснуў у перасохлыя вусны цыгарэту. — Ты падслухоўвала, калі я дамаўляўся з выкладчыцай Ліцвінавай, — сказаў ён. — Навошта? Дзяўчына пакрывіла невялікі рот з пульхнымі вуснамі, выдыхнула дым і патлумачыла: — А я люблю падслухоўваць. I падглядваць. Яна нахілілася, каб стрэсці попел. Халацік яе расхінуўся, і студэнт Ігнат Мазур убачыў, што станіка на ёй няма, а грудзі з цёмнымі смочкамі зусім маленькія. Ску- ра і на іх была смуглаватая. Дзяўчына зноў выпрасталася і захінулася шчыльней. — А кватаранткі дзе? — кіўнуў на пустыя ложкі Ігнат Мазур. — Чарговага дурапляса пабеглі глядзець. На канцэрт. Кветачкі яму панеслі, ідыёткі. Хутка прыпруцца. “Як ён спяваў, як спяваў: ля-ля-ля! Ля-ля-ля! Першакурсніцы”. — Ну, а ты на першым курсе хіба не бегала на якога-небудзь Магамаева ці Бюль-Бюль-аглы? — рызыкоўна спытаў Ігнат Мазур. — Дарэмна іранізуеш. Магамаеў, прыкладам, вельмі прыгожы мужчына. — У большасці жанчын вычварэнскі густ. Гэта амаль усе літаратурныя класікі заўважылі. — Значыць, і я з ліку тых жанчын. Табе што да гэтага? — Дык усё-такі бегала? 3 вырачанымі вочкамі? — нямаведама чаму пачынаў злоснічаць і пераходзіў на чорны гумар Ігнат Мазур. — Ну, кветкі — гэта прыстойна, цалкам адэкватна і ўвогуле традыцыя. Але там-сям істэрычныя німфеткі ўжо пачынаюць у стане эфекту закідваць сцэну і сваімі майткамі. — У цябе такое багатае ўяўленне? — Бывае і багацейшым. — Могуць і не зразумець. — Ну, ты ж у тэме? У мяне, дарэчы, з’явілася пачуццё, што мы з табой шмат у чым аднолькавыя. Ты б на лекцыях менавіта ля мяне прысаджвалася. Вось бы і нашапталіся. Праўда, праўда, чаму ты ўсміхаешся?