КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Так, можа, яно й добра, думаў салдат, можа, і няблага старым. Але во маладыя, сыны і ўнукі таго ж Карпа, усе паразьехаліся, ніхто на хутары не застаўся. Значыць, чагосьці баяцца. Значыць, ёсьць чаго апасацца... Гэткія думкі ня першы ўжо раз лезьлі ў затлумленую галаву салдата, можа, яны адтуль і пе вылазілі. Ён і баяўся, і супакойваў сябе, і меркаваў і так, і гэтак. Але што ён мог зрабіць лепш, куды падацца? Без дакументаў, бяз грошай. Псшшу ці далёка дойдзеш, а на першай жа аўтобуснай станцыі яго возьме міліцэйскі патруль. Дома яго ніхто не чакаў; мачаха, калі б дазналася пра яго, адразу б пабегла ў міліцыю ці ў ваенкамат — гэтая толькі й чакала, каб яго пасадзіць. Сябры? Пасьля таго, што здарылася, якія маглі быць сябры? Крывулякай-сьцежкай у кустоўі салдат прайшоў уздоўж рэчкі, асьцярожна выглянуў з-за куста на бераг. Усюды было пуста, ды й дымам быццам перастала патыхаць, — можа, перамяніўся вецер? Тады ён зноў павярнуў ад рэчкі да хвояў і, узьлезшы на пагорак, апусьціўся на падушку мяккага белага моху. Было цёпла, нават угрэўна, але свой скарэлы бушлат салдат не зьнімаў ніколі — ні ўдзень, ні ўначы. Тут яго адразу апанавалі мурашкі — забегалі, замітусіліся па абдрыпаных халявах ботаў, мабыць, дзесь блізка быў іх мурашнік. Глядзі, якія порсткія, падумаў салдат, і ніякая радыяцыя іх не бярэ, прыстасаваліся за мільёны гадоў. Во, каб так чалавек! Але чалавек, мабыць, ніколі нс прыстасуецца да гэтай атамнай пагібелі, — ня той арганізм. Добра гэта ці не, салдат ня ведаў. Можа, і добра, інакш чалавек можа ператварыцца ў мураша... А калі не ператворыцца і адкіне капыты — хіба так лепш? Вунь маманты не прыстасаваліся і ўсе пагінулі. Цяпер толькі косьці выкопваюць з вечнай мерзлаты. Можа, такі лёс напаткае і людзей... Але маманты ня самі сябе пагубілі, а нейкія аб’сктыўныя перамены ў сьвеце. А чалавек? Сам — сябе. Во даў Бог чалавеку розум — на ўласную згубу. Як салдат пераставаў думаць пра ежу, тады яго пачынала адольваць дрымота, і ён быў гатовы заснуць. Удзень спаць, аднак, баяўся. Хоць тут, у лесе, нікога яшчэ не спаткаў, апроч хіба якой дробнай жывёліны — вожыка ці зайца. Людзей тут не было. Сыіярша тое абнадзейвала салдата, але затым пачало нават палохаць — усё ж ці не дарма ён сюды прыдыбаў? Мусіць, людзі ўсё ж адчувалі нешта нядобрае. Зноў жа адзінота пачала яго прыгнятаць, і чым далей ён тут бадзяўся, тым больш. Ды што зробіш? Розумам ён даводзіў сабе, што інакш нелыа, што тут ён не па ўласнай волі, што лепш быць аднаму. Але, здаецца, і аднаму было неяк, не трывала душа. Во ў чым загвоздка. Трохі паляжаўшы на сугрэве, салдат зноў адчуў подых дыму і на гэты раз затрывожыўся не па жарты. Хутка падхапіўся, паўзіраўся ў бор, у алешнік унізе. Затым, памеркаваўшы, злоў паціху пайшоў да рэчкі. Здалося, дымам павеяла менавіта адтуль. Дзе сьцежкай, а дзе наўпрост праз хмызьняк салдат вый- шаў па псшырокі ўзьбярэжны лужок, абышоў яго па краі алсшпіку. Лужок быў пусты. Блізка да рэчкі зноў падступаў абрывісты бсраг з хвоямі, і ён паіішоў паблізу над ім, каб бачыць бераг. Яшчэ зводдаль на рачным павароце згледзеў пеіікае жытло ў абрыве — цёмпы лаз у зямлянку-нару, прыкрыты зьвсрху жардзём. На канцы адной жардзіны матлялася-сохла псйкая апуча, і наводдаль, на самым беражку лена дыміў касьцярок, дым ад якога, мабыць, і патрывожыў салдата. I тады трошкі далей на бсразе ён убачыў чалавека. To быў нсвялікі мужчына ў кухвайцы, у ссунутай на патыліцу зімовай шапцы, ён махнуў у паветры бслым, мабыць самаробпым вудзільнам, зыіерухомсў на колькі секундаў і дакладным рухам выкінуў на бераг бліскучую рыбіну. Рыбіпа, як бачна было здаля, надарылася ладная, не якая там уклейчына, — салдат тое вызпачыў пэўна. У гэты момапт чалавек таксама ўбачыў салдата, які ад нечаканкі не пасьпеў куды захінуцца. Мусіць, трэба было бегчы адсюль, алс тая ўдалая рыбіна ў чужых руках нібы зачаравала згаладпелага хлопца, і ён знарок паволі пайшоў да рыбака. — Здрасьце... Рыбак ііе адказаў і пават не памкнуўся да свае рыбіны, якая білася ў траве на беразе. Утаропіўшыся ў незпаёмца, той, мусіць, вывучаў яго, таксама ня всдаючы, як паставіцца да ягонага тут зьяўленьня. — Лешч? — запытаўся салдат, абы не маўчаць. — Падлешчык, — скупа адказаў рыбак і рашуча ўскінуў да яго аброслае шчэцьціо падбароддзе. — А ты скуль тут узяўся? — Усё адтуль, — няпэўна адказаў салдат і няўлад са сваёй асьцярогай сеў пепадалёк у доле. Чалавек яшчэ паўзіраўся ў яго, штось мяркуючы. — А ты гэта — не з міліцыі? — Ыс-а. 3 арміі. — Дэмабілізаваны? — Дэзерцір, — раптам сказаў салдат і ўнутрапа схамянуўся. Ніколі яшчэ ён не вымаўляў услых гэтага слова, якое цяпер псяк само зьляцела з языка. Рыбак, відаць было, шчыра зьдзівіўся, аж хакнуў. — Во гэта дзела! Псршы раз бачу дэзерціра. Ён спрытна зьдзеў з кручка трапяткога падлешчыка, кінуў у траву, дзе, як заўважыў салдат, ужо ляжала некалькі раней злоўленых рыбін. Чалавек гаварыў гучна, відаць, з намерам паставіцца да хлопца строга, можа нават сурова, — усё ж ён быў куды старэйшы. Але салдат цяпер ня дужа на тое зважаў, ён ужо адчуваў, што рыбак нс такі й суровы, як хоча здавацца. — А дайце я, — раптам прапанаваў хлопец, як чалавек узьдзеў на кручок новага белага чарвяка. Рыбак трохі змоўчаў, а затым рашуча сунуў у ягоныя рукі шурпатае ляшчынае вудзільна. — На. Калі ўмееш. — Некалі лавіў... Чалавск адыпюўся на сушэйшае і сеў на беразе. У салдата адразу клюнула, і яшчэ праз дзьве паклёўкі ён выкінуў на бераг зноў такога ж, як ранейшы, ладнага падлешчыка. Рыбак ускочыў, зыіяў рыбіну, пасунуў да яго бліжэй берасьцянку з чарвякамі. За ня дужа даўгі час салдат выкінуў у траву яшчэ трох падлешчыкаў, і рыбак аж захваляваўся. — Ну, дэзерцір, ну малайчына! Значыць, рыбацкае шчасьце маепі. Я тут з раніцы тры штукі, а ты за пятнаццаць хвілінаў чатыры. Ну-ну! Давай лаві болей... Салдат сам дзівіўся ў душы — не такі ўжо ён і рыбак. Як і ўсе, некалі вудзіў у дзяцінстве, а тут такая ўдача! Пасьля, добра, праўда, счакаўшы, зьняў з кручка яшчэ адну ўклейчыпу. Але затым у рыбы, мабыць, настаў перапынак, і колькі ён ні кідаў паплавок у тое ды іншае месца — нічога не ўзялося. — Ладна, — сказаў нарэшце рыбак. — Трэба гэту засмажыць. — Дзе? — салдат праглынуў сьлінкі. — На вогнішчы. — А радыяцыя? — Ну, і хрэн з ёй, радыяцыяй. Смачней будзе, — сказаў рыбак і ўпершыню з прыязнасьцю засьмяяўся, паказаўшы шчарбатую сківіцу. Салдат з цікаўнасьцю ўгледзеўся ў ягоны густа аброслы твар, — мабыць, чалавск быў яшчэ не стары, але ўжо моцпа пакамечаны жыцьцём, можа нават хворы. Сабраўшы ў нейкую анучу рыбін, ён панёс іх да касьцярка, дымок ад якога ціха курэў пад берагам. Салдат пабрыў сьледам — усё ж ён адчуваў нейкае сваё права на тых падлешчыкаў. — Запалак няма? — запытаў на хадзе рыбак. — Няма. — Гэта горш. У мяне таксама скончыліся. Так што дуй за суччом. Чалавск пачаў разграбаць вугольле, а салдат узьлез на невысокі абрыў і пайшоў у бор. Паблізу, аднак, сучча ў доле было малавата, і ён змушаны быў адысьці далей, у хвойнік. Неяк ёп быў нават рады, што натрапіў на гэтага рыбака, што злавіў падлешчыкаў і цяпер, можа, збольшага спатоліць голад. Праз колькі часу салдат прывалок важкае бярэма сушняку, кінуў ля вогнішча. Рыбак ашчадна перагортваў прысак — пёк рыбіны. Нейкі час яны засяроджана маўчалі, напружана чакаючы самага жаданага моманту, які, аднак, трохі адкладваўся. — Даўно тут? — запытаўся рыбак. — Другі месяц. — Ого! — рыбак уважліва паўзіраўся ў хлопца. — I цябе не скруціла? — Ды быццам не... — Тады й пя скруціць, — упэўнена аб’явіў рыбак. — Калі за месяц ля ўзяла, дык і ня возьме. Яна, ці ведаеш, ня кожнага бярэ. — Хто ведае, — ціха мовіў хлопец. — Я ведаю. Я тут ужо тры месяцы. I ні чарта: загартаваны арганізм! — Як жа вы яго загартавалі? — Гарэлку піў. — Зразумела, — сказаў салдат. — Столькі выпіў, што ніякая халера не бярэ. Так што й ты ня трусь. Салдат не пярэчыў і не пагаджаўся — трошкі падзівіўся самаўпэўненасьці рыбака, але хто ведае. Можа, і праўда, што гарэлка загартоўвае — яму лепей відаць. Салдат жа гарэлкі выпіў няшмат і таму паўрад ці мог лічыць сябе загартаваным. Яны сядзелі так — болей моўчкі ля гарачаватага цяпельца, якое то ўспыхвала невялікім полымем, то пачынала дымна курэць, абкурваючы іхныя твары. Салдат ніякавата адварочваўся, але ня зрушваў з месца. Рыбак жа, амаль не рэагуючы на дым, дбайна паварочваў і агартаў прысакам рыбіны. — Во гэтая ўжо, можа, і гатовая. Перакладзем яе сюды, a гэтага бліжэй да агню, во... Жару тут ня надта й патрэбна, каб не згарэла... Нарэшце ён выграб адну і, абпякаючы запэцканыя пальцы, трохі абцёр з яе попел. — Ну во! He падсмажылася — падгарэла. Але есьці можна. Выграбшы яшчэ адну, не ўтрымаў і кінуў далей у траву. — Частуйся. Лепшай ня будзе. Рыбіна была дужа гарачая — ня ўзяць у рукі, салдат раскрышыў на траве рэшткі наліплага на ёй вугольля і пачаў аддзіраць касьцістыя кавалачкі. Увогуле было смачна, ён зжаваў усё, што можна было зжаваць, старанна абсмактаў калючы хрыбет. Але было да роспачы мала, і тое зразумеў рыбак. — Бяры яшчэ адну. Болей ня дам, — строга абвясьціў ён. Што ж, і за тое дзякуй, падумаў салдат, маючы, аднак, надзею, што рыбу яны ўсё ж падзеляць пароўну. Але рыбак і сам зьеў толькі дзьве і раздумна памарудзіў, штось вырашаючы. — А ладна! Яшчэ па адной. Астатняе ўраньні. Зьелі й яшчэ па адной і зноў не наеліся. У прысаку засталіся тры апошнія, і рыбак прыняў непазьбежнае рашэньне: — А чорт з ёй! Што пакідаць... Яшчэ да ранку не дажывеш — радыяцыя! Менавіта такога рашэньня й чакаў салдат. Хіба што недарэчны напамінак пра радыяцыю непрыемна шкрабануў ягоныя адчуваньні, але ён хутка на тое забыўся. He ўстаю- чы ад цяпельца, яны зьелі ўсс рыбіны; рыбак дбайна загарпуў вугалькі, пакідаў у іх нсдагаркі. — Ты паначуеш ці пойдзеш? Хаця куды табе йсьці, праўда? — папытаўся ён проста, пібы даўні знаёмы. I салдат нечакапа для сябе гэтак жа проста адказаў: — Праўда. — Ну і хай! Тут такая справа — трымаць агонь. Згасыіе — будзем сырую рыбу жраць. Паняў? — Ды ўжо ж, — болей бадзёра адказаў хлопец, адразу прыпамятаўшы зьмест адной кнігі, якую чытаў у школе. Кніга пазывалася «Барацьба за агонь». Тады яго надта ўразілі падзеі, што адбываліся ў псршабытным племені, як у таго згас агонь. Цяпер ім двум пагражала нешта падобпае.