КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Ледзьве трымаючыся на дрыготкіх нагах, салдат зьняў з кручка свой бушлат і, на хадзе надзяваючы яго ў рукавы, выскачыў у калідор. — Куды? — сонна гукнуў да яго днявальны. — Жывот! — кінуў ён, зачыняючы дзьверы. На далскаватую прахадпую ён не пабег, за прыбіральняй у агароджы быў вузкі пралом, празь які тыя ж сяржанты хадзілі ў самаволку. Салдат вылез з яго і па цёмным перавулку скіраваў на гарадскую ўскраіну. Бамж кімарнуў, як ён і казаў, ня болей за пару гадзін і недзе за поўнач задам выбраўся са сваёй нары. Была бязьмесячная ноч, над рэчкай курэла-паўзла белаватая коўдра туману. На бсразс пачувалася па-начному зябкавата, і бамж, скалануўшыся, патупаў да касьцярка, дзе, паклаўшы галаву на калені, сядзеў салдат. Бамж затрывожыўся: — О, о! Патухае! Падкласьці трэба... Ён падклаў у вогпішча некалькі сухіх палак, ад якіх слабы агопь і зусім захацсў згаспуць, але памалу-пакрысе стаў разгарацца. Пустэлыіы бераг трошкі асьвяціўся, стаў відзён блізкі абрыў і пад ім — суцэльная сьцяна бору. — Ідзі ў зямляпку, — сказаў бамж. — Там лахманіна, накрысшся. Салдат моўчкі ладняўся, але не палез у нару-зямлянку, a прымасьціўся пад абрывам побач і адразу заспуў. Сноў ніякіх ня бачыў — ён іх наогул ня сыііў, — але не даспаў да ранку. Прачпуўся па золку ад сьцюжы, — ля ракі было куды халадпсй упачы, чым на баравінцы ў лесе, тут дрыжака даіімала, як мае быць. Раз за разом скаланаючыся, ён падыпюў да цяпельца, ля якога ў сьвітальным паўзмроку шарэла самотная постаць бамжа. — Што, ня сьпіцца? А, холадпа. Ну то з непрывычкі. Мусіць, ад мамкі нядаўна? — хрыплаватым зранку голасам загаманіў бамж. Як ужо заўважыў салдат, бамж наогул быў ахвочы пагаманіць. Тое ўвогуле гіадабалася салдату, які сам пя дужа быў гаваркі й ня дужа любіў адказваць на чыенебудзь пытаныіі. — Ноч цёплая. Туман... — Ноч цёплая, — падхапіў бамж. — А есьці ўсё роўма хочацца. Так што бяры вуду і закідай. На ранку, можа, лепш возьмсцца. Ён прычапіў да жылкі свой бсражоны кручок, і салдат, усё скалапаючыся, пайшоў да трысьнягу ў затоку. Нсўзабаве, суняўшы ранішнюю дрыжаку, ён як мага далсй кідаў у ваду паплавок і чакаў, чакаў, што вось-вось клюне. Ды пі чарта нс клявала. Вада была ціхая, ад паплаўка, як упадзе, на павсрхпі далёка расплываліся кругі, якія затым патроху зьнікалі. Ён чакаў, як паплавок торгне і вада ля яго здрыганецца, паплавок, можа, нырне — раз і другі, —пэўны зпак таго, што ўзяўся. Лепіч, падлешчык ці хоць бы які акунёк. Ды мінаў час, паплавок ляжаў ціха, клёву не было. Неба пад лесам тым часам зусім прасьвятлела, у зоне пачыпаўся повы дзень. Тады салдат падумаў, што, мабыць, трэба зьмяніць пры- наду, — гэтыя белыя, з-пад хваёвай кары чарвякі, можа, ня самы лепшы для рыбы корм, трэба пашукаць звычайііага дажджавога чарвяка. Паклаўшы вудзільна канцом у ваду, ён адышоўся далей, пашукаў нізкаваты, з дзерніной беражок і кароткай палкай стаў яго раскопваць. I сапраўды, хутка натрапіў на нейкае пачварства ў зямлі, хіба толькі падобнае да таго, што ён шукаў. To быў не чарвяк, а нейкі чырвоны вуж з палец таўшчынёй, доўгі, як яго выцягнуў салдат з зямлі, — можа, нават паўметра даўжынёй. Перамагаючы гідлівасьць, салдат растаптаў абцасам яго галаву (хаця было не зразумець, дзе ў яго галава, а дзе хвост) і кінуў астатняе ў раку. Ці не ад радыяцыі тое? — спуджана падумаў хлопец. Каму радыяцыя — пагібель, а каму — во, спрыяе. Каб так паспрыяла чалавеку... Ён і яшчэ пакалупаўся ў беразе, шукаў звычайных чарвякоў, ды звычайныя тут, мабыць, вывеліся, ці не панішчаныя гэтым мутантам? — падумалася хлопцу. Мусіць, то натуральна, паводле законаў прыроды, калі той, хто дужэйшы, пажырае слабейшага. Як і ў людзей. Як ён вярнуўся да вуды, паплавок яе чамусьці плаваў ля самага берагу. Затрывожаны хлопец выцягнуў з вады вудзілыга і сапраўды спалохаўся — кручка пе было. Ад паплаўка гайдаўся кароткі канец жылкі і ўсё. Але куды ж ён падзеўся, хто яго адарваў? Мусіць, каб адарваць, трэба было тузаць, але ж ён ня тузаў. Ён наогул не чапаў вудзільна. Доўга не разважаючы, хлопец зьдзеў боты, падкасаў штаны і палез у ваду. Ён старанна абшарваў трысыіёг на водмелі, зялёныя травяныя водарасьці, як толькі іх можна было дастаць. Глыбей, праўда, нічога не было відно, адно стаяла мутнаватая вада, у якой штосьці струменіла і гайдалася — цякло ў адзін бок, усё да таго ж Чарнобылю. Добра, што не з Чарнобылю, падумалася хлопцу, хаця ад таго ня стала ляі'чэй. Кручка нідзе не было. — Што, адарваў? — крыкнуў ззаду бамж, падышоўшы па беразе. — Ды во... — Я ж табе казаў... Цяпер галаву тваю адарваць! — пагразіўся той і таксама пачаў разувацца. Салдат чакаў лаянкі і быў да яе гатовы, бо завінаваціўся пэўна. Але вялікай злосьці ў бамжа не адчувалася, той толькі вылаяўся, і праз хвіліну яны ўдвох лазілі па калепі ў вадзе, мацалі ў дне пагамі, шарылі рукамі ў трысыіягу. Замутнёная імі вада пс давала ў сабе шмат згледзець, муць няхутка згапяла лепаватым цячэньнем; цячэньне магло сагнаць і кручок з канцом жылкі. Бамж лаяўся, але не на салдата — хутчэй так, каб спатоліць прыкрасьць. Сапраўды, стаповішча іх рабілася ўсё горшым, было чаго злаваць. Урэшце абодва яны скалелі ў ранішпяй вадзе й выбраліся па бераг. — А можа й добра, — раптам сказаў бамж. — Менш радыяцыі набяром. Салдат нс адказаў. Увесь час адчуваючы, як смокча пад грудзямі, ёіі адышоўся ад вогнішча і, не зьнімаючы макравага бушлата, выцягся на травс. Туман над рэчкай увесь ужо сплыў, стала цяплей; на пебс гулялі прыгожыя белыя аблачынкі, — псба абяцала цёплы пагожы дзень. Але неба пе абяцала харчу — пра харч трэба было дбаць людзям. Толькі дзс і як? Яшчэ да таго, як трапіць на хутар да самасёла, ён швэндаўся паўкола зопы і аднойчы выйшаў да аўтобуснага прыпынку па ўзьлесьсі. Якраз падкаціў гарадскі аўтобус, з якога выйшла пекалькі пасажыраў, усе таропка скіравалі да недалёкай вёскі. Толькі адна з іх — немаладая вясковая цётка, затрымалася, паклала долу свас хатулі. Стоячы недалёка за кустом, салдат згледзеў, як цётка дастала з хатуля белы гарадскі батоп, адламала ад яго ладны кавалак. Ён глядзеў і баяўся, што тая на ягоных вачах пачне есьці — хлопец быў згаладпелы і думаў, што не стрымаецца. Але цётка, мабыць, ня ўчула ягопых думак і са смакам узялася ўплятаць гарадскі гасьціпец, — таксама, відаць, была згаладнеўшы. Кспска сабой валодаючы, салдат выйшаў з-за кустоў і, стараючыся, як мага спакайней мовіў: «Не палохайцеся, цётачка, я...» To была ягоная памылка, як ён зразумеў пасьля, ня трэба было так напружана, амаль трагічна; трэба было лягчэй, можа нават жартоўна. Але тады жартоўна ён ня мог. Ягоны напружаны тон, а можа, і схуднелы выгляд спудзіў жапчыну, яна крыкнула і, схапіўшы свае хатулі, пабегла да вёскі. I ў тым і, можа, у некаторых іншых выпадках лепш было паводзіць сябе бесклапотней, лягчэй, бсз надрыву. Ды й ва ўсёй ягонай гісторыі таксама, часам думаў салдат. Што здарылася, тое здарылася, ну — пакарайце, гатовы адседзсць. A калі што, то гатовы й да вышкі, што зробіш, калі вінаваты. Можа б, усё і ўладзілася як-небудзь. Усё — а як жа зона? Ці ня вылезе яму бокам яшчэ й зона? Але куды ж яму было яшчэ дзецца, апроч зоны? Ён ахвотна б застаўся на хутары ў дзеда Карпа, калі б той быў далей ад міліцыі. Дзед быў пе гаваркі, пра сябе пя падта распавядаў, але й пра яго ня дужа распытваў. Як дажджлівым сьцюдзёным надвячоркам салдат пастукаў у ягоныя вароты, адразу пусьціў. Мабыць, пешта пацяміў з першага позірку, і хлопцу ня трэба было ні правошта расказваць. Галоўнае — не давялося хлусіць, чаго ён ня ўмеў з дзяцінства. Хаця не заўсёды казаў і праўду, але кожны раз пасьля ў такіх выпадках было брыдка самому. I ён даўно адчуваў: лспей ня трэба. Лсііпі па-праўдзе. Здаецца, ён зноў заснуў — дабіраў недаспаны ўначы час, — як устрывожана прачнуўся ад блізкіх таропкіх крокаў. To ішоў аднекуль бамж — басанож, бяз шапкі, у высока, за калені, падкасаных пітанах. — Уставай і давай за дрывамі. Будзсм жабаў смажыць! — Жабаў? — А ты думаў! Смаката, я ўжо сў, — сказаў бамж і вываліў з шапкі дзясятак рознага памеру жабаў. Некаторыя з іх адразу кінуліся прэч, і бамж босай нагой рашуча спыпяў іх паратоўчы спрыт у траве. — Куды? Куды скачаш? Я табе дам удзіраць! Знаеш, — сказаў ён хлопцу. — To, можа, і добра. Усё ж у жабаў радыяцыі менш. Бо тутэйшыя, не з Чарнобыля прыскакалі. A рыба чорт яс ведае, адкуль плыве. Слабое гэта суцяшэньнс ня дужа крапула салдата, які паволі, бяз жаднай ахвоты, палез на абрыў — у бор па дровы. Бамж ня хлусіў — ён сапраўды еў жабаў, — ня тут, у зоне, а летась пад Менскам, як яны ўдвох акупавалі нечую пустую дачу. Праўда, тады яны мелі бутэльку, з якой яно ўсё смачней і адважней. Ягоны напарнік Трушч, нядаўні дацэнт ілстытуту, падаў прыклад гэтай адмысловай закусі. Ён жа раславёў, што псдзе пад Полацкам мясцовы рыбгас заключыў дамову з французскай фірмай на пастаўку такіх во жабаў — увеслу кашамі вазілі ў Парыж ла адмыслова зафрахтаваным для таго самалёце. Французы няблага плацілі валютай, ла якую начальнік рыбгасу паставіў катэдж лад возерам і купіў «Пежо». Катэдж, праўда, хутка згарэў, а піто стала з «Пежо», дацэнт ня ведаў. Можа праўда, а можа й плёткі, меркаваў бамж, але цяпер перабіраць ле выпадала. Сапраўды, жраць дужа карцела. Як і заўжды. Стрымліваючы гідоту, бамж ножыкам выпатрашыў жабілы валтробы, кінуў у раку. Нарыхтавалых жабаў радком расклаў ла траве, лекаторыя яшчэ тузалі лапкамі, але большасьць ляжала ціха. Салдат прьліёс ладлы бярэмак сушша, ялы раскачагарылі добрае вогяішча і ла выграбелым з яго жары паклалі лляскатыя жабілы тушкі. Спакваля ад вугольля лашыбаваў лезразумелы, але быццам зусім лябрыдкі пах смажалага. Жабы памалу пякліся. — Хочалі жыць — умей падлу пажраць! — сказаў бамж. — Вось дэвіз савецкіх бамжоў. — А што — ёсьць бамжы і несавецкія? — запытаў салдат. — А як жа! У Фралцыі, налрыклад, бамжы. Называюцца па-фралцузску кляшары, дацэлт расказваў. Ну жывуць, я табе скажу, ля горш, чым у лас сакратары райкомаў. — Няўжо? — ГІраўда. Дацэлт езьдзіў у Парыж, бачыў. Сьляць пад саборам, ранічкай сьледаюць у Булолскім парку. Культурла так, ла лаўцы, пасьцелюць газетку, паставяць бутэлечку чырволага. Ну і там — французскую булачку, каўбаску. Пасьля — дабавяць яшчэ ў бістро, так забягалаўка па-іхламу называецца. Ну а абед само сабой — дзе-лебудзь ла Елісейскім полі...