КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Елісейскіх палях, — палравіў салдат. — Можа, і ла палях. Калі адлаго поля мала. Іх жа там таксама, мабыць, лямала, кляпіараў гэтых... А ў лас якіх, можа, лару дзясяткаў, і тым жраць не даюць. Во, трэба жабаў жраць... — А лс атруцімся? — Hi чарта ня будзе, — запэўніў бамж, — радыяцыя ня дасьць. Яна сама каго хочаш атруціць. Салдат зразумеў тое як жарт, хаця й на гэты раз яму было не да жартаў. Як і заўжды, ён чуўся прыгнечаным, мала што яго вссяліла ці нават захапляла. Тое, мабыць, заўважыў бамж і, знарок сярдзіта пачаў дакараць салдату: — Ты гэта — ня кісьні! Малады яшчэ, трэба лягчэй пачувацца. Маладая бяда, яна што пылінка, дзьмух — і няма. Праз месяц і ня ўспомніш. Яшчэ хто ведае, каму пашэнціць — ім там, на чыстай зямлі, ці нам тут, у зоне. — Наўрад ці нам, — сказаў салдат. — А во й не наўрад! — загарачыўся бамж. — Мы тут сядзім на нікчэмнай зямлі, самі па сабе. А яны там ля ядзерных базаў. Ну па кім смалянуць у першую чаргу, саабразі? — Па ўсіх разам. — А во й няправільна. Усё ж ты салдат, ды яшчэ дэзерцір, мусіць слаба ў гэтым петраеш. А я афіцэр запасу, дваццаць гадоў адслужыў, у том чысьле шэсьць у ракетных войсках стратэгічнага прызначэньня. Паняў? Што было панімаць, думаў салдат. I дурню зразумела, што будуць цаляць па базах. Але гэтых базаў навокал столькі, што промаху проста ня можа быць — за кожным кустом база. Ды й Чарнобыль — ня пустка, там таксама засталіся рэактары. Але салдат не хацеў ні спрачацца з гэтым чалавекам, ні нават абмяркоўваць балючую праблему — у яго свае праблемы былі ня меней балючыя. Зноў па адной, як учора падлешчыкаў, яны пачалі есьці падсмажаных жабаў, абсмоктваць іх тонкія костачкі. Жабы ўвогуле былі дробныя, канечне, абодва яны не наеліся, — хіба што раздражнілі свой згаладнелы апетыт. I бамж абвясьціў: — Ну, здорава, ды мала. Знаеш, давай ты нацягай болей дроў, а я зноў у балота. Ужо я іх налаўлю... Так яны й зрабілі, — салдат зноў палез у бор, а бамж хуткім крокам пашыбаваў берагам рэчкі да недалёкага балота. Салдат хадзіў доўга, забрыў нават далёка. Баравы лес усюды быў прыгожы нейкаю трагічнаю прыгажосыдо. Хвоі з ціхім гулам гайдаліся ўгары, сьвежай лістотай трапяталіся пад імі бярозкі, бы не падазраючы, дзе расьлі. Дзе на сонеч- пых палянках высока вымахала лейкая невядомая трава, — лібы жыта, лават з пустым калосьсем, ніхто яс тут не таптаў, пе касіў. У гольлі лідзе лс трапляла путшак, — пават варапыія іі таго ле было відаць. Адлойчы толькі высока над хвоямі палулаў у лсбс лясны канюк і таропка паляцеў кудысьці на захад. Чагосьлі яму тут ле падабалася. Хаця вядома чаго... Куды ж ён улсз, радавы ракетнага дывізіёлу, што яго тут чакала, скрушла думаў салдат. Калечле, трапіў нс адзіп, цяпер ялы ўдвох. Але бамжу што — бамж ужо стары, сваё, мабыць, аджыў, папіў гарэлкі ды й жалчьпі пазпаў... А салдат лават нс пасьпеў каго пакахаць, толькі прымерваўся да лясьмелага юнацкага каханьня. У школе з восьмага класу падабалася яму адпо чорненькая весялушка Сімакова Топя. Аднойчы напісаў ёй запіску, што кахае і хоча сустрэцца; да гіачатку заняткаў паклаў у Тоньчыну парту. Усе лералылкі лі жывы, лі мёртвы сачыў за яе тварам, ла якім, аднак, лс было лічога, апроч звычайлай ейлай сьмяшлівасьці. 'Гады, ладлільлаваўліы, як яла вярталася з туалету, спыліўся лаперадзе і, лічога ля кажучы, уперся ў яе ідыёцкім позіркам. Япа ўскілула свас чорлыя броўкі, ціха мовіла адло толькі слова «дурак» і лаіішла ў клас. Пасьля ўрокаў ёл злайшоў у глыбілі яс парты сваю запіску і дроблелька пашкамутаў яе. Так сколчылася, лс лачаўшыся, яго дурлое кахальлс. Надвячоркам, як ялы, трохі спатоліўшы голад, сядзслі ла беразс, бамж лалытаўся: — Слухай, а чаго ты дралалуў з войска? — Было чаго, — ціха адказаў салдат. — Што, мусіць, камалдзіры дапяклі? — Дапяклі... Ёл пс хацсў лікому расказваль лра сваю бяду і сваю гальбу, ён лс хацсў лават пра тос думаць, — гідзіўся. Бамж, мабыць, адчуўшы лсшта ў ягоііым ластроі, ля стаў дапытвацца. Ёл ужо ўлазіў у свас ўспамілы. — Злаеш, а я во хансў служыць. Я ж ла тэхлічлай часьці афіцэр, тэхліку любіў. Цікавая слрава — тэхліка. — А якая? — з цікавасыцо запытаўся салдат, прыпамятаўпіы свой агрэгат сувязі, з якім ялы лямала лапакутаваліся ла малсўрах. — Аўтамабільная. — Ну аўтамабільная, можа, і нічога. Калі не псуецца. — Псавацца ўсё можа. Трэба рамантаваць. Але каб рамантаваць, трэба талент мець. — Талент? — А ты ня ведаў? Думаеш, талент толькі сьпявачкам ды пісьменьнікам трэба? I механікам таксама. Я, знаеш, меў. — I што ж вы рамантавалі? — За дваццаць гадоў усё перабраў — «Газы», «Уазы», «Мазы»... — I каторыя лепшыя? — бяз жаднай, аднак, цікавасьці пытаўся салдат. — Калі па шчырасьці — усё гаўно. — Чаму так? — Бо ня ўмеюць рабіць. Або ня хочуць. Хіба такая павінна быць армейская аўтатэхніка? — А якая? — А хоць бы, як у амерыканскай арміі. Мы ж на курсах яе вывучалі. Дык наша ад іхняй — як зямля ад неба. А ўсё чаму? Бо перадраць па-людску ня ўмеюць. Абавязкова спаскудзяць, спрасьцяць і пагоршаць. Як тыя «Жыгулі». Перадралі ў італьянцаў і пагоршылі. А затым пачалі ўдасканальваць, гэта значыць — пагаршаць. Ну і давялі да ручкі. Аўтамабіль патрабуе дакладнасьці, яго напільнікам не ўдасканаліш. — Аднак жа езьдзяць... — Езьдзяць, бо які ж выбар? «Масквіч» яшчэ горшы. A «Запарожац» — гэты цуд тэхнічнай нядбайнасьці... — Ну а грузавыя? Гэтыя, што руду возяць. У паверх вышынёй... — Ня толькі руду возяць, яны яшчэ й нашыя ракетавозы. Гаўно таксама. Намучыўся я з імі пад завязку. На поўначы... Яны добрыя толькі як у боксах стаяць. Вялізныя, колы памалёваны, бамперы выраўненыя, поўны ажур. А вы папытайце іхных механікаў... Хаця што пытацца — і яны ня скажуць, яны ж падпіску давалі. Таму — абы роўна, чыста і прыгожа. Як і запраўка коек. Вас жа, напэўна, здорава вучылі койкі запраўляць? — Ага, здорава. Усю дарогу, — з усьмешкай зазначыў салдат. — Во гэта галоўпае. Як і заўжды. I яшчэ страявая. I палітзапяткі — абедня з пампалітам. — Цяпер ужо бывае, што і з папом. — Ну, пацеха! — ёрзаў у доле бамж. — Кажаш, з папом пават? Ну дажылася непераможная армія. Добра, што я ў ёй пе служу. Адслужыў сваё. He, увогуле я любіў тэхніку. Калі дзе якая пяспраўнасьць, начальства нярвусцца, крыкі, мат... А мне цікава: у чым справа? Нейкі стук, а нс зразумець, дзс. Стукі — яны хітрая штука, скажу табе, на слых не заўжды возьмеш. Бывас стукае ў адным месцы, а прычына ў ішпым. Ці з той электратэхнікай, як наша. Знаеш, і цяпер калі рухавікі сьняцца. А табе што сьніцца — дзеўкі? — раптам запытаўся бамж. — Мнс? А нічога. — Ну й кепска. Значыць, у цябе глухая псіхіка. — Аглохла? — Можа, аглохла, а можа, з такой нарадзіўся, — вырашыў бамж, паварочваючыся на другі бок. — Халера, нешта ў грудзях забалела... Але скажы ты мне, чаго ты ў гэтую зону ўлез? Ці болсй не было куды? — Значыць, не было. — А што бацькі? Ці ня ведаюць, дзс сын? — Няма каму ведаць. — Панятпа. Значыць, сірата. Угадаў? Ну. — А што ў хвасьцс? Палітыка, бытавуха? Што ў яго ў хвасьце — палітыка ці бытавуха, салдат ня всдаў, у гэткіх тонкасьцях сучаснай юрыспрудэнцыі ён ня быў дасьведчаны, з пракурорам не сустракаўся. — Адпаго гада пырапуў, — адказаў ён ціхманым голасам. — Да сьмерці? Да сьмерці ці не, таксама ня ведаў. Тады здавалася — так, цяпер пачаў сумнявацца. Можа стацца, што й не да сьмерці, што Дробышаў выжыў, і ўжо яго не прысудзілі б да вышкі. Але што ж тады атрымліваецца? Што ён дарма зьбег з палка ды па дурпоцс сваёй ускочыў у гэтую зону? Toe было б жахліва. Праўда, бамж, дзякуй яму, болей ня стаў лезьці ў душу, распытваць падрабязнасыді. Падобна, трохі паспачуваў яму і на правах старэйшага пусьціўся ў павучаньні. — Знаеш, у Евангельлі сказана: не забі. Думаеш, чаму сказана — што, ворага шкада? Цябе, дурня, шкада. Таго, хто забівае. Куля яна ж забівае двух — аднаго прама, а другога рыкашэтам, пагадзя. Во ў чым загвоздка. Я ўжо нагледзеўся. Вунь у Менску аднаму жонка ізьмяніла. Гарачы быў, малады, ну і ўкокаў яе. Дарэчы, разам з яе палюбоўнікам. I ўсё так тонка зрабіў, што не раскрылі: маўляў, пайшлі й зьніклі, я скуль ведаю? I што ж, думаеш, яму стала лягчэй? Высах, схуднеў, рак падключыўся. У кладоўцы павесіўся мужык. Без суда і сьледства. — Ну вядома, — сказаў салдат. — «Праступленьне і наказаньне» Дастаеўскага... — Дастаеўскі што! Дастаеўскаму таго й пя сьнілася, што ў нас робіцца. Сын бацьку забівае. Бацька дачку малалетнюю гвалціць. А ты — Дастаеўскі... — Дык што ж тады гэтым злыдням? Рабі, што хочаш? Яны ж усё могуць. — Яны могуць, ага. Алс іхным спосабам супраць іх нельга. Нельга, нелыа. Нізашто нельга! — А якім жа тады спосабам? — А супраць іх спосабаў няма, — глыбакадумна зазначыў бамж. — Няўжо? — Яны самі сябе павінны прыкончыць. Рана ці позна. Як павукі ў банцы. Калі ў банку да іх кінуць, напрыклад, шаршня, яны ўсе наваляцца па яго і заб’юць у момант. А калі іх там не чапаць — самі сябе пажруць. Бо нікога ня жраць яны ня могуць. Гэта точна, навукай даказана, — сказаў бамж і, мабыць задаволены сваім адказам, хітравата засьмяяўся. Салдат маўчаў, задуменна калупаючы дубчыкам у пяску. — Забойства — падвойная бяда. Нават калі й ня зловяць, не засудзяць. Цябе ж, мабыць, лавілі? — Ня ведаю, — паціснуў плячыма салдат. — Можа, і цяпер ловяць. — Тады табе нельга адсюль патыкацца. Сядзі. Тут яшчэ, можа, як пераседзіш. — Чаго ж я тут дасяджуся? — нярвова папытаўся салдат. — А знаеш, усё можа быць. Уласьць зьмепіцца — у нас жа таксама яна мяпяецца. Ну, калі там памрэ хто. Ці амністыя. Ці дзе новы рэактар выбухне, — бамж зноў засьмяяўся. — А радыяцыя? — узыіяў галаву салдат. — Во я й кажу: калі раней радыяцыя ня скруціць. Яна — паскудпая сука, падбіраецца на каціпых лапках, а хапае, як тыгра. — Скуль вы ведаеце? — Всдаю, — няпэўна адказаў бамж. — Па сабе адчуваю. Такі паварот размовы быў не па нутры салдату, і ён моўчкі ўстаў. Памалу пайшоў па беразе, пазіраючы на раку, нібы тая магла чым суцешыць. Было крыўдна на сваю няўдалую долю — і чаму гэткая дасталася яму? Чаму ён трапіў да гэтага гада Дробышава, а не да якога лепшага сяржанта? I мала яму было бяды ў палку, дык яшчэ ўлез у гэтую страшпую зону. Усё ж, мабыць, яна сапраўды страшная — дарма некаторыя кажуць, што такія страхі перабольшаныя. Мабыць, не пераболыпаныя, калі ад яе ўцякаюць людзі. Людзі ведаюць ці адчуваюць небясьпску, адкуль бы яна ні йшла — ад Бога ці д’ябла. Людзей не ашукаеш. А ён во, здаецца, ашукаўся — ня трэба было бегчы сюды. Хаця, а куды б ён пабег — бяз грошай і бяз зброі? Са зброяй, напэўна, усё магло б быць інакш. Хаця... Вунь бамж гаворыць пра рыкашэты. Можа, хопіць яму й аднаго рыкашэта, які ўжо ці пя трапіў у яго.