КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Валера неяк ненатуралыіа адплывае назад, убок і вышэй, сьціскаецца, нібы растае ў прасторы... Валеру Сарокіна знайшлі ў трубе на сёмы дзень пасьля ягонай прапажы. Ён не дапоўз да газакампрэсарнай станцыі нейкіх дзьвесьце метраў; яго пачулі мантажнікі, якія па мабільным тэлефоне зьвязаліся з тэхслужбай, а тая выклікала міліцыю. Два міліцыянеры выцягнулі Валеру з трубы. Ён быў яшчэ жывы, але да рэанімацыі не датрываў. Пахаваньне загадчыка клуба калгасу «Шлях да камунізму» фінансаваў «Газпрам». Гэта было прыстойнае пахаваньне. Удава, Валянціна Іванаўна, на могілкі не паехала... Але Валера аб тым ужо не даведаўся. «Мальбара» — Яўгеп Іванавіч, дык колькі вам гадоў? Яўгсн сядзіць на лаўцы ў гародчыку за густым кустом бэзу, што аддзяляе яго ад вуліцы. Бэз ужо зацьвітае, сярод лісьця вісяць набрынялыя сокам гронкі. Вясновы дзень з ранку выдаўся цёплы, у небе над шыфернай суседскай дахоўкай клубяцца прыгожыя аблокі — пад вечар можа нават здарыцца дождж. Праз расчыненае акно з хаты чуюцца ня дужа цьвярозая гамана, сьмех, малады бесклапотны рогат — гэта сватаюць Яўгенаву ўнучку Сьветку. Зрэшты, Яўгена тое мала кранае, ён ужо там выпіў і цяпер выйшаў на вуліцу. Тым болей паявілася не абыякая нагода — да Яўгена прыехаў карэспандэнт. — Гадоў? — перапытвае Яўген, і яго зморшчаны, невядома калі голены твар напружваецца — Яўген прыпаміпае ці лічыць. Ці, можа, не хоча адразу ашаломіць чужога чалавека немалым лікам сваіх гадоў, зацягваецца цыгарэтай і быццам нехаця абвяшчае: — Дык, значыцца, калі з Вялікадня, дык пайшоў ссмдзесят шосты год. — Нямала, аднак, — кажа карэспандэнт і нешта памячае ў сваім разгорнутым на калене блакноціку. Яўген ветэран, удзельнік вялікай вайны — фронту і партызанкі, адзнакі якой пазначаны на борце ягонага даўно ня новага суконнага пінжака: тры крывавата прышпіленыя плапкі стракацяць нясьвежымі колерамі юбілейных узнагародаў. Мепавіта як да ветэрана да яго і прыехаў сёньня карэспандэлт з раёнкі, — набліжаўся дзень Перамогі, спатрэбіліся сьвежыя ўспаміны пра вайну. Але ветэранаў заставалася з кожным годам усё меней, ужо трэба было падумаць, да каго паехаць, каб зрабіць варты матэрыял. Карэспандэнту параілі Яўгена Матусеню, і ён сёныія прыехаў. Тым часам гамана ў хаце трохі прыпыняецца, і з акна высоўваецца віхрастая галава Сьветчынага свата Сяргея, які разам з яе жаніхом Вакулёнкам сёньня прыехаў з мястэчка. Вясёлы, счырванелы Сяргееў твар сьведчыць, што яны там добра ўжо ўзялі, і Сяргей цяпер курыць, пускаючы дым у гародчык. — Што, дзед, расказваеш карэспандэнту, як на Прарыве немцаў грамілі? Ці немцы грамілі вас? Усё роўна карэспандэнту цікава... Прыплюшчыўшы вока, Яўген пускае ў ягоны бок воблачка дыму. — Цікава! — кажа ён з прыхаваным дакорам. — А во мне не цікава. — Ну то ж табе! Столькі разоў, мусіць, расказваў — надаела. — Надаела,— лёгка пагаджаецца Яўген і пазірае на вуліцу, дзе паўз гародчык тупаюць каровы — пастух гоніць нешматлікі вясковы статак. Размова за акном прыпыняецца. — Яўген Іванавіч, а колькі ў вас урадавых узнагародаў? — пытаецца карэспандэнт, каб узнавіць патрэбную размову. — А хто іх ведае. Я дык не лічыў. — Вунь на пінжаку бачу дзевяць. — Дык то было да перастройкі. А пасьля яшчэ давалі. A два медалі дык я не палучыў — у бальніцы ляжаў. — Тады раскажы пра партызанскую любоў,— раіць з акна Сяргей. — Хай карэспандэнт надрукуе, як вы ў бары любіліся. — А што ж, — пагаджаецца Яўген. — Была і на вайне любоў. Толькі не такая, як зараз. — А якая ж? I Сяргей у акне, і карэспандэнт прыціхаюць, чакаючы, што Яўген нарэшце пачне расказваць. Але Яўген хвіліну маўчыць, а пасьля абвяшчае: — А й то ня вам слухаць. — Чаму ж ня нам? Вунь хай Сьветка паслухас, ёй будзе цікава. I карэспандэнт надрукуе. — He надрукуе, — ціха пярэчыць Яўгеп. Карэспандэнт не пагаджаецца: — He, чаму ж? Калі матэрыял цікавы... — Мацер’ял... У нас раней пра крамніну казалі: мацер’ял, — зазпачае Яўгеп. — Ці мацерыя. Праз гэтую мацерыю ў брата жыцьцё наперакасяк пайшло. — Праз мацерыю? — дзівіцца Сяргей, але не зразумець, ці на самой справе, ці хлопец блазнуе. — Ну. Тады ж ня тое, што зараз — пайшоў, купіў. Трэба было на пай, па тры метры ў гаду. Ды ў чарзе пастаяць. А ў вайну дык і таго ня стала. Во братава Марыля і ўзьелася на мужыка, бо не хагііла мацер’ялу. Вядома ж, на каго жонка можа ўзьесьціся, калі якія непаладкі. Ці няхваткі. Зьвягаівая была баба. А брат Ягор увогуле быў чалавек цярплівы, але пакуль ня вып’е. А як вып’е, можа даць добрага дыхту. Во раз і даў ёй дыхту. У акне паявіліся аж тры галавы разам — побач з Сяргеем кучаравая галава жаніха Вакулёнка, які ўвогуле жыў у горадзс, але часьцяком наязджаў да бацькі-пчаляра па грошы. I між імі выбеленыя патлахі нявесты — Сьветкі. — Дык калі тое было? — сьмяшліва пытаўся Сяргей. — Яшчэ да Акцябра? — Да якога табе Акцябра? У сорак першым, як немцы прыйшлі. Восеныпо. Пра партызанаў яшчэ ні слуху, ні духу не было. Немцы на Маскву пёрлі, а да нас у мястэчка прыехаў камендант, усё доктарам звалі. Пастой, як жа яго фамілія — забыўся. Памяць стала дурная, і не прыпомпіш. Адно дык дужа помніцца, а другое — хоць забі. Учора некуды малаток паклаў, сёпыія шукаў, шукаў... Пайшоў, у суседа пазычыў. — Мусіць, таму, дзед, што ўчора добра паддаў? — зьедліва гучыць з акна, і Яўген незадаволена моршчыцца. — А я яе піколі дужа і не падабаў. Ну, так калі... А цяпер дык і саўсём... Гары яна гарам. Хіба ўжо якая нагода... — Нагода, а як жа, — кажа Сяргей. — Унучку сватаем. — Каторы ўжо раз сватаеце? — з дакорам зазначае Яўген. — А нам што — абы жаніхі былі. — Жапіхі... Абы выпіць вам... Яўген, відаць па ўсім, яўна незадаволены такім паваротам у размове, — усё ж хацеў бы болей павагі да сваёй сустрэчы з карэспандэнтам, а гэтыя гагатуны ўсё зводзяць да жарцікаў. Карэспандэнт, малады хлопец з капешкай белых валасоў, якія неслухмяна рассыпаюцца на галаве, турботна перабірае на калене свой пакамечаны блакноцік. Ён хоча запісваць, ды запісваць, падобна, няма чаго. — Гэта ж яны ўжо чацьвёрты раз, — кіўнуўшы на акно, паведамляе яму Яўген. — Сватаюць! Вып’юць, закусяць, перасьпяць на паддашшы. А праз месяц зноў у сваты. — А мы, каб ужо моцна было. Каб не заржавела, — шчэрыць белыя зубы Сяргей. Ягоны сябра Вакулёнак насьцярожваецца. — Сьветка, чуеш? Цябе дзед крытыкуе. Сьветка ганарліва закідвае галаву, матлянуўшы скудлычанымі патламі, і вымаўляе працяжна: — Ну і што? Падумаеш... Відаць, япа таксама паддала ўжо сёньня і цяпер курыць цыгарэту за цыгарэтай. Здаецца, да сёньняшняга сватаньня адносіцца надта спакойна, калі не абыякава — ёй тое не ўпершыню. Сьветка ўжо выходзіла замуж аж тройчы, двойчы разводзілася, дзяцей ня мела. Апошні яе муж — прапаршчык — недзе прапаў у Прыднястроўі, куды яго нейкая халера загнала, і Сьветка яго не чакае — выходзіць замуж. — Во, чуў? — зьвяртаецца Яўген да карэспандэнта. — Гэта ж такая парода — Гулькевічаў. Аняго ж! I яе бабка Марыля гэткая ж была. A то і горшая. I замужам, і як адна засталася. Як брат пагіб. — Пагіб? — устрывожана пытаецца карэспандэнт. — Пад Варшавай. Зямляк расказаў — на міну наступіў. A ён і мог наступіць, бачыў кепска. Можа, каб акуляры... Хто іх яму дасьць? А я во цяпер без акуляраў ні газеціны не прачытаю, ні сярнічак не знайду. Зрок зусім кепскі стаў. Карэспандэнт, перагарнуўшы свой блакноцік, напомніў: — Дык тады, у гады вайны, вы былі ў партызанах... — Быў, быў, за брата Ягора пайшоў. Ну таго, што пагіб. Ён жа што мог у парцізанах — хіба хамуты пачыняць. А я ўсё ж, хоць малады, ды граматны быў, восем класаў скон- чыў. На зпачок «Варашылаўскі стралок» нормы здаў. Ну і пайшоў. — За брата? -Ну. Карэспапдэнт ня мог чагось сьцяміць, і тады з акна падказалі: — Гэта як немцы яго адлупілі. За жонку. — Немцы? — Немцы, ага, — паволі выдыхнуў дымам Яўген. — Ну я ж кажу, гэта яго Марыля такая вужака была, узьелася з-за нейкай лахманіны, што ня даў грошай, не было ў яго грошай. Брат доўга зважаў тое, маўчаў, а пасьля ну й даў дыхту. Відаць, добрага дыхту. Упярод, да вайны, дык тая пасьля ў гірочкі бегала, як маці была жывая. А тут матка памерла, куды пабяжыш? Дык яна, дурніла, — у мястэчка да гэнага каменданта. Пастой, як жа яго фамілія? — напружыў аслабелую памяць Яўген і, раптам, успомніўшы, узрадваўся: — А, Мільх, во як! Доктар Мільх. Прыехаў гэты доктар у мястэчка на пачатку восені ў сорак першым, з ім дванаццаць немцаў, пасьля паліцаяў прыбавілася. Клопату вялікага ў іх не было, у раёне ціха, фронт улетку прайшоў, парцізаны яшчэ пс паявіліся. Гэта ўжо пасьля, перазімаваўшы, парцізан набегла ў лясах. Знаеш, скажу табе, каб гэтыя немцы былі разумнейшыя, дык, можа б, і парцізанкі ў нас не было. — Як пе было? — зьдзівіўся карэспандэнт і пагартаў блакгюцік. — Во: у раёне ў сакавіку сорак трэцяга года дзейнічала дзьве брыгады і трынаццаць баявых групаў. — Дык гэта ўжо ў сорак трэцім. Тады ўжо ім лацьвей было паяўляцца. Тут такое дзела... Ну, нашыя некаторыя і асобенна акружэнцы сабраліся на зіму і сядзелі, як мышы, па хатах. Некаторыя прыжаніліся, за гаспадарку ўзяліся. Ды яшчэ як узяліся — немцы ж калгасы распусьцілі, зямлю назад аддалі, трэба было пахаць-сеяць, дзяцей карміць. I знаеш, кармілі ня тое што раней у калгасе: і немцам здавалі, план жа ранейшы быў, і парцізан забясыіечвалі, але і сабе хапала. Тады хлеба наеліся — што значыць: аднаасобна. Вайна там педзе пад Масквой грыміць, а тут ціха. Дык гэтыя дурнінемцы аддаюць загад, каб усе акружэнцы, ну і там чужыя — усе прыбылі на рэгістрацыю. За невыкананьне — расстрэл. Ну хто, скажы, пойдзе на тую рэгістрацыю, з якой, можа, у лагер загрыміш? Пабсглі ў лес і пачалі ствараць парцізанку. Усе гэтыя расповеды цікавыя, думаў карэспандэнт, але абсалютна непрахадныя, што толку было іх запісваць. I каб скіраваць Яўгена ў патрэбнае рэчышча, ён зважліва папытаўся: — Але ж вы пайшлі добраахвотна? — Я — дабравольна, — з прыхаваным гонарам адказаў Яўген і ўсьміхнуўся. — Дабравольна, але абязацелыіа. Як на заём! А як жа. Хоць і малады быў, сямнаццаць гадоў меў, але мусіў. Бо Ягор куды пойдзе — счытай, сьляпы. А да яго вясной з лесу — ідзі ды ідзі, немцы усё роўна стрэлыіуць, бо скампраметаваны. Ці нават зьвязаны з немцамі, — што таксама расстрэл, толькі з другога боку. Ужо ад сваіх.