Поўны збор твораў. Том 10. Кніга 1 Артыкулы, эсэ, прадмовы, інтэрв’ю, гутаркі, аўтабіяграфіі, выступленні (1957-1980) Васіль Быкаў

Поўны збор твораў. Том 10. Кніга 1

Артыкулы, эсэ, прадмовы, інтэрв’ю, гутаркі, аўтабіяграфіі, выступленні (1957-1980)
Васіль Быкаў
Выдавец:
Памер: 544с.
Мінск 2014
140.81 МБ
Ведаць тое, аб чым пішаш (стар. 356)
Друкуецца паводле кн. «Праўдай адзінай». Упершыню «Лііт. газета», 1979, 25 крас. пад назвай «Знать то, о чем пншешь...». Друкавалася таксама ў кн. «Колокола Хатынл», 36. тв.: у 4 т., т. 4.
Датуецца часам першай публікацыі.
Адказы на анкету «Ллт. газеты» ў рубрыцы «Соцлаллстлческлй реаллзм: художественный опыт л теорля». Анкетаванне [у ім таксама прынялі ўдзел пісьменнікі Й. Авіжус (Літва), М. Аляксееў, Р. Бакланаў, Ю. Бондараў, Я. Ісаеў (Расія), Т. Курбанаў (Туркменістан)] праводзілася па наступных пытаннях: «1. Какпе НОВЫЕ черты прлсуіцн, с вашей точкн зрення, современному этапу развлтля ллтературы соцпаллстлческого реалнзма? 2. Как вы поннмаете новаторство в ллтературе? 3. Какле пролзведенля млровой прогресснвной ллтературы являются, на ваш взгляд, налболее значлтельнымл л почему? Ошупіаете лл вы как плсатель лх воздействле?» Аднак, як вылікае са зместа, артыкул В. Быкава носіць самастойны характар і мае чыста фармальнае дачыненііе да анкеты «Ллт. газеты».
Стар. 357. Гусараў Дзмітрый (1924-1995) расійскі пісьменнік; народны пісьменлік Рэспублікі Карэлія (1994).
Газета — школа слова (стар. 357)
Друкуецца паводле кн. «Праўдай адзінай». Упершыню часоп. «Журналлст», 1979, № 6 пад лазвай: «Васлль Быков: Газета школа слова». Ілтэрв’ю браў А. Сакалоў.
Датуецца часам першай публікацыі.
Стар. 359. ...выпадак з творчага жыцця, напрыклад, У. Цендракова, які адзін сюжэпг сваёй даволі вядомай аповесці ўзяў з газеты. Цендракоў Уладзімір (1923-1984) расійскі празаік, сцэнарыст, драматург.
Памяці мастака (стар. 361)
Друкуецца паводле кн. «Праўдай адзінай», дзе апублікавана пад назвай «Ларыса Шапіцька»'. Упершыню «Ллт. газета», 1979, 11 ліп. пад назвай «Памятл художнлка». Пад гэтай жа назвай друкаваўся ў кн. «Колокола Хатынн».
1	Разыходжанне пазвы першапублікацыі з пазвай у кп. «Праўдай адзінай» тлумачацца тым, піто пазвы ў кн. «Праўдай адзіпай» часткова дадзепы аўтарам бібліяграфічнага паказальніка А. Карасёвай. У гэтым выданпі тут і далей вернуты періпапачатковыя, аўтарскія пазвы.
Датуецца часам першай публікацыі.
Артыкул напісаны з выпадку гібелі ў аўтамабільнай катастрофе Ларысы ІПапіцька.
Па праву памяці (стар. 363)
Друкуецца паводле: 36. тв.: у 6 т., т. 6. Упершыню газ. «Правда», 1979, 16 ліп. Друкавалася таксама ў кн. «Праўдай адзінай»; у 36. тв.: у 4 т., т. 4, дзе апублікавана ў якасці раздзела эсэ «Верность памятп» пад агульнай назвай «По праву фронтовлка».
Датуецца часам першай публікацыі.
Ніжэй прыводзяцца істотныя разыходжанні паміж публікацыяй у 36. тв., 1994 і першапублікацыяй.
Стар. 363. ...чый талент дасятуў значна/а ўзлёту менавіта ў адлюстраванні мгнулай вайны, хоць у яго творчым актыве значацца і такія безумоўныя ўдачы мірнай тэмы, як многія апавяданні або шырокавядомая аповесць «Карпухін». У апошнім, майскім, нумары часопіса «Октябрь» ён выступіў з новым творам на сваю ранейшую тэму аповесцю пра вайну «Навекі дзевятнаццацігадовыя». — Адсутнічае ў першапублікацыі.
Стар. 363. ...як псіхалогію людзей вайны, іх пачуцці, настрой свет іх душы. У першапублікацыі: «душевное состояшіе героев войны, мпр лх душп».
Стар. 363. Сюжэтная будова аповесці грунтуецца пераважна на раманнай аснове і ўключае ў сябе... У першапублікацыі: «Сюжет повестл включает в себя».
Стар. 363. ...з уласцівым Бакланаву густам... Адсутнічае ў першапублікацыі.
Стар. 363. Менавіта аўтарскі густ дазваляе яму пазбегнуць распаўсюджаных трывіяльнасцей у адлюстраванні салдацка/а гераізму, хоць паводзіны Траццякова ў часе атакі можна расцаніць як подзвіг. Гэта, калі так можна сказаць, двойчы на працягу года ажыццёўлены ўдзел лейтэнанта ў вайне, пасля першага з якіх паследаваў доўгі перыяд лячэння ў тылавым шпіталі, а пасля другога яму суджана было навек застацца дзевятнаццацігадовым. Адсутнічае ў першапублікацыі.
Стар. 364. Таленавіта засведчаная ўмастацтве салдацкая памяць становіцца своеасаблівым духоўным абеліска.м, пастаўленым жывымі ў гонар сваіх мёртвых братоў. Адсутнічае ў першапублікацыі.
Стар. 364. Цудоўна, што ў аповесці зусім не адчуваецца выдуманага, усё быуцам пачэрпнута, перажыта, вынесена з уласнага вопыту аўтара. [...] Тым больш здзіўляючая гэта здольнасць таленту з такой вераюднасцю выклікаць з небыцця мінулае, насяляць яго жывымі паўнакроўнымі вобразамі. Адсутнічае ў першапублікацыі.
Стар. 365. ...сэнс іх ратнага подзвігу становіцца здабыткам усіх. Асабліва цяпер, калі беларускі народ урачыста адзначае 35-годдзе вызвалення рэспублікі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў. Адсутнічае ў першапублікацыі.
Стар. 365. ...пра якіх таленавіта расказаў адзін з іх жывых аднагодкаў. Адсутнічае ў першапублікацыі, якая заканчваецца наступным чынам: «В то же время это урок нынешннм девятнадцатплетніім, которых должно воспнтывать на опыте нх ровесннков, не дожпвшпх до Дня Победы».
Пазначана высокаю гармоніяй (стар. 365)
Друкуецца паводле кн. «Праўдай адзінай», дзе апублікавана пад назвай «Арлен Кашкурэвіч». Упершыню часоп. «Маладосць», 1979, № 9 пад назвай «Пазначана высокаю гармоніяй».
Датуецца часам першай публікацыі.
Артыкул напісаны да 50-годдзя з дня нараджэння Арлена Кашкурэвіча (1929-2013), беларускага мастака; народнага мастака БССР (1973).
Стар. 367. ..Лакснеса... — Лакснес Халдар Кільян (19021998) ісландскі пісьменнік; лаўрэат Нобелеўскай прэміі па літаратуры (1955).
Стар. 367. ...<<Фаўста» Гётэ. Гётэ Ёган Вольфганг (17491832) нямецкі паэт; класік нямецкай літаратуры.
Стар. 367. ...разам з цудоўным перакладам В. Сёмухі... Сёмуха Васіль (нар. у 1936) беларускі перакладчык; лаўрэат Дзяржаўнай прэміі імя Я. Коласа (1992, за пераклад «Доктара Фаўстуса» Т. Мана), кавалер «Залатога Знака Гонару» ГДР (1981), ордэна «За заслугі перад Федэратыўнай Рэспублікай Германіяй» (2001), а таксама латвійскага «Ордэна Трох Зорак».
Нашы надзённыя клопаты (стар. 367)
Друкуецца паводле 36. тв.: у 6 т., т. 6. Упершышо са скарачэннямі газ. «Літ. і мастацтва», 1979, 23 лістап. пад назвай «Адказнасць пісьменніка» Друкавалася таксама ў кн. «Праўдай адзінай» пад назвай «Нашы надзённыя клопаты».
Датуецца не пазней 16 лістапада 1979 г.
Прамова на пленуме праўлення СП БССР, які праходзіў у Мінску 15-16 лістапада 1979 г. і быў прысвечаны праблемам сучаснага беларускага рамана.
Стар. 368 3 горкім су.чам успамінаеш той даўні час, калі наш вялікі паэт, паміраючы ля сіняй бухты, быў шчаслівы тым, што меў
кніжку з друкарні Марціна Кухты. Пераказ верша М. Багдановіча «Ў краіне светлай, дзе я ўміраю...»:
Ў краіне светлай, дзе я ўміраю,
У белым доме ля сіняй бухты
Я не самотны, я кнігу маю
3 друкарні пана Марціна Кухты.
Маецца на ўвазе адзіная прыжыццёвая кніга М. Багдановіча «Вянок», якая была выдадзена ў віленскай друкарні Марціна Кухты (1875-1941/1942) у 1914 г. (на самой кнізе пазначаны 1913 г.).
Стар. 368. ...варта працытаваць сёння хоць бы «Нейстового Вйссарйона»... — Так сябры называлі рускага літаратурнага крытыка В. Бялінскага за яго незвычайную гарачнасць і энергію падчас спрэчак па папаважных для яго пытаннях.
Стар. 368. Бахцін — Бахцін Міхаіл (1895-1975) расійскі філосаф, мысляр, лінгвіст, тэарэтык еўрапейскай культуры і мастацтва.
Стар. 369. ...за выключэннем, здаецца, добрага рамана У. Фаменкі... Фаменка Уладзімір (1911-1990) расійскі пісьменнік. Размова ідзе пра раман «Память землн».
[Ннтервью газете «Соцлаллстлческая лндустрля»]
(стар. 372)
Друкуецца паводле газ. «Соцлаллстлческая лндустрля», 1979, 8 снеж., дзе ўпершыню апублікавана пад назвай «Васлль Быков: “Чтобы чптателю было над чем задуматься...”» у рубрыцы «Субботнле встречл». Інтэрв’ю вёў У Мехаў.
Датуецца часам першай публікацыі.
Інтэрв’ю надрукавана з наступным уступным словам: «...Шлл вражескле танкн. Кому довелось бывать в такой слтуацлл, тот знает, что это значмт, зажавшлсь в окопчлке неполного профпля, ожлдать, когда двлжушееся на тебя бронпрованное страшнлшце очутнтся на расстоянші прлцельного выстрела протлвотанкового ружья ллл еіце блнже, на расстоянлл, с которого можно швырнуть в него связку гранат.
Девятнадцатнлетннй лейтенант, команднр стрелкового взвода, следлл за прлбллженлем танков взглядом бывалого солдата он уже успел повоевать. В том бою пулеметной очередыо ему проншло ногу. Он л теперь удлвляется, как товарлшам удалось его выхватнть почтл лз-под самых гусенлц фашлстского танка.
После ночл в хате, где размеіцены былм раненые, он решлл доблраться до медсанбата сам. Собрав остаток слл, выполз на дорогу, остановлл попутную подводу. А хату через некоторое время разворотлло сларядом. Товаршцл лейтенанта впделл это, л, когда деревня
снова была освобождена, в спнсок захороненных в братской могпле воннов впнсалн н девятнадцатнлетнего лейтенанта...
Та деревня в Кпровоградской областн на Укранне называется Большая Северннка.
Того лейтенанта в архлвных документах он н сейчас чпслптся погнбшіім іі захороненным звалн Васіілнй Владнмпровііч Быков.
Ныне это нзвестный белорусскнй пнсатель, лауреат Государственной премші СССР, депутат Верховного Совета Белорусской ССР Васнль Быков».
Стар. 375. Млья Эренбург Эрэнбург Ілья (1891-1967) расійскі пісьменнік, публіцыст; двойчы лаўрэат Сталінскай прэміі (1948, 1953). Аповесць Эрэнбурга «Оттепель» (1954) дала назву цэламу гістарычнаму перыяду ў грамадска-палітычным развіцці СССР.
[Преднсловне к кннге «Войны разрозненные строкн» Ефнма
Гольбрайха] (стар. 375)
Друкуецца паводле арыгінала машынапісу (2 арк.) з Архіва В. Быкава (Мінск). Упершыню: Паммр, 1980, № 5. Друкавалася таксама пад назвай «Предпсловііе» ў кн.: Гольбрайх Е. Войны разрозненные строкн. Душанбе, 1984; пад назвай «Слово об авторе н его кннге» у кн.: Гольбрайх Е. Войны разрозненные строкн: (нзданпе второе, іісправленное н дополненное). Душанбе, 1991.
Датуецца паводле пазнакі напрыканцы машынапісу 22 декабря 1979 г., Мйнск.
Напісаны ў якасці прадмовы да кнігі ўраджэнца Беларусі (нарадзіўся ў Віцебску) пісьменніка Яфіма Гольбрайха (нар. у 1921) у адказ на просьбу рэдактара Дзяржаўнага выдавецтва «Нрфон» (Душанбэ, Таджыкістан) А. Яблакава, які пісаў у лісце да Быкава: «РІздательство “Нрфон” в настояіцее время готовііт к печатн кннгу Е. А. Гольбрайха “Войны разрозненные строкн”.