Поўны збор твораў. Том 10. Кніга 1 Артыкулы, эсэ, прадмовы, інтэрв’ю, гутаркі, аўтабіяграфіі, выступленні (1957-1980) Васіль Быкаў

Поўны збор твораў. Том 10. Кніга 1

Артыкулы, эсэ, прадмовы, інтэрв’ю, гутаркі, аўтабіяграфіі, выступленні (1957-1980)
Васіль Быкаў
Выдавец:
Памер: 544с.
Мінск 2014
140.81 МБ
Датуецца часам першай публікацыі.
Стар. 117. ...што ўласціва Івану Грамовічу. Грамовіч Іван (1918 1986) беларускі пісьменнік, сцэнарыст, перакладчык.
Стар. 118. ...аб зборніку вершаў маладоіа паэта Б. Спрынчана «Над круча.мі Сожа»... Спрынчан Браніслаў (1928-2008) беларускі паэт, перакладчык.
1961
Недачытаная кніга (стар. 120)
Друкуецца паводле зб.: Максім Горкі і Беларусь: зб. артыкулаў і ўспамінаў. Мінск, 1968. Упершыню часоп. «Полымя», 1961, № 6.
Датуецца часам першай публікацыі.
Артыкул у часоп. «Полымя» пачынаецца наступным чынам: «Было гэта сямнаццаць гадоў назад».
Стар. 122. Дед засек меня до потерй сознання, й несколько дней я хворал, валяясь вверх спйною на шйрокой жаркой постелй... Фрагмент першай часткі трылогіі «Детство» М. Горкага.
Стар. 124. ...на поўдзень ад Пашкань... Пашкані горад у Румыніі.
Стар. 126. Яска-Кішынёўская бітва У іншых выпадках найчасцей называецца як Яса-Кішынёўская, але ў гэтым выданні паўсюль выпраўлена (Ясы горад у Румыніі). Яска-Кішынёўская аперацыя, ці Яска-Кішынёўскія Каны (20-29 жніўня 1944 г.) стратэгічная аперацыя Узброеных сіл СССР супраць нацысцкай Германіі і Румыніі падчас Другой сусветнай вайны.
На ўсю сілу таленту (стар. 127)
Друкуецца паводле газ. «Гродзенская праўда», 1961, 10 кастр., дзе ўпершыню апублікавана.
Датуецца часам першай публікацыі.
Стар. 128. ...амаль левітанаўскім смуткам... — Левітан Ісак (1860 1900) расійскі мастак.
Стар. 128. В. Савіцкі Савіцкі Валянцін (1919-2006) гарадзенскі мастак.
Стар. 130. А. Кох Кох Аляксандр (1909-1972) беларускі мастак.
Стар. 130. Д. Парахня Парахня Данііл (19181980) беларускі мастак.
Стар. 130. М. Плужнік Плужнік Міхаіл (19141976) беларускі мастак.
Стар. 130. К. Пятроў Пятроў Канстанцін (нар. у 1926) беларускі мастак.
1962
[Отвсты на анкету журнала «Вопросы лнтературы»]
(стар. 132)
Друкуецца паводле часоп. «Вопросы лнтературы», 1962, № 9, дзе ўпершыню апублікавана разам з адказамі іншых пісьменнікаў пад агульнай назвай «Молодые о себе».
Датуецца часам першай публікацыі.
Стар. 132. М тут мне хочется назвать «Разгром» А. Фадеева, «Тйхйй Дон» М. Шолохова, «В окопах Сталйнграда» В. Некрасова, а также пройзведенйя авторов моего поколенйя Г. Бакланова, ІО. Бондарева, Э. Казакевйча... Фадзееў Аляксандр (19011956) расійскі пісьменнік; Генеральны сакратар і старшыня праўлення СП СССР (1946-1954), сакратар праўлення СП СССР (19541956). Шолахаў Міхаіл (1905-1984) расійскі пісьменнік; лаўрэат Сталінскай прэміі (1941), Ленінскай прэміі (1960), Нобелеўскай прэміі па літаратуры (1965). Някрасаў Віктар (19111987) расійскі пісьменнік украінскага паходжання (нарадзіўся ў Кіеве); лаўрэат Сталінскай прэміі (1947). Бакланаў Грыгорый (сапр. Фрыдман; 1923-2009), Бондараў Юрый (нар. у 1924) расійскія пісьменнікі. Казакевіч Эмануіл (19131962) расійскі і яўрэйскі пісьменнік, перакладчык; лаўрэат дзвюх Сталінскіх прэмій (1948, 1950).
Жывыя — памяці мёртвых (стар. 133)
Друкуецца паводле кн.: Быкаў В. Праўдай адзінай: літ. крытыка, публіцыстыка, інтэрв’ю. Мінск, 1984. Упершыню часоп. «Дружба ііародов», 1962, № 12 пад назвай «Жпвые памятн павшмх». Друкавалась таксама ў зб.: Жнвая память поколеннй. М„ 1965.
Датуецца часам першай публікацыі.
У той частцы асабістага архіва В. Быкава, якая захоўваецца ў яго малодшага сына Васіля Васілевіча Быкава [далей Архіў В. Быкава (Гродна)] зберагаецца арыгінал машынапісу (18 арк.) артыкула «Жнвые памятн павшнх» (назва адсутнічае), які ў асноўным супадае з публікацыяй у часоп. «Дружба народов», але месцамі значна адрозніваецца ад публікацыі ў кн. «Праўдай адзінай». Ніжэй прыводзяцца найбольш істотныя разыходжанні паміж машынапісам і абедзвюма публікацыямі. Але варта адзначыць, што ў архіве пісьменніка, які захоўваецца ў яго жонкі Ірыны Міхайлаўны Быкавай [далей Архіў В. Быкава (Мінск)], зберагаецца тая самая публікацыя артыкула «Жнвые памятн павшнх» у часоп. «Дружба народов», у якой Васілём Уладзіміравічам зроблены значныя скарачэнні, мусіць, з мэтай падрыхтоўкі артыкула да новай публікацыі не выключана, што для кн. «Праўдай адзінай», прычым шэраг купюр зроблены, відаць, з прычыны цэнзурных патрабаванняў (у прыватнасці, паўсюль выкраслены неаднойчы прыгаданы культасобы Сталіна і імя В. Някрасава'). Разам з тым параўначы аналіз машынапісу з часоп. публікацыяй дае падставы меркаваць, што некаторыя палажэнні артыкула маглі быць дапісаны не Быкавым, а рэдактурай «Дружбы народов».
Стар. 133. ...зразу.мела, і ад таленту таксама... У машынапісе: «разумеется, п от способностн автора».
Стар. 133. ...да мужныхразведчыкаў Э. Казакевіча. У машынапісе: «к многотерпелнвым героям В. Некрасова н мужественным разведчнкам Эм. Казакевпча».
Стар. 134. Мастацкі ўзровень шмат якіх твораў таксама прымушаў жадаць лепшага. — У машынапісе далей ідзе:
«По этой іі другнм прпчпнам многнм пз авторов не удалось правдпво нзобразпть все довольно сложные в своей взаіімообусловенностп
1	Імя В. Някрасава ў той час зпаходзілася пад забаропай: пабываўпіы ў 1960 г. у Італіі, ЗША і Фрапцыі, Някрасаў папісаў кпігу «По обс сторопы океапа», за якую ў 1963 г. быў раскрытыкавапы 1-м сакратаром ЦК КПСС М. Хрупічовым і абвінавачапы ў «іінзкоіюклонствс» псрад Захадам. У 1972 г. за тое, іпто, як сказапа ў рапіэппі, «позволнл ссбс нметь собствснпос мпеішс, пс совпадаюіцес с лшінсй партнп», быў выключапы з КІІСС, затым і з СП СССР. У 1974 г., пасля вобыску па кватэры і ссрыі допытаў у КДБ, быў вымушапы эміграваць у Фрапцыю. У тым жа годзс ііазбаўлспы савецкага грамадзяпства пасля таго, як у адпой з радыёпраграм іранічна выказаўся аб «трылогіі» Л. Брэжпева. Распараджэппсм Галоўліта было забаропепа прыгадваць у друку імя пісьмсппіка і яго творы. Кнігі Някрасава былі канфіскавапыя з бібліятэк і ў аспоўпым зпіпічаны.
перлпетлн народной борьбы с врагом. Часто отсутствпе достаточного лпчного опыта прлводпло даже серьезных л талантллвых авторов к предвзятостп лдей л схематлчностл образов. Картлны борьбы выходплп бледнымл, ллшеннымл убедлтельной достоверностп. О геропзме представлтелей разпых родов войск ппсалось прпмерно так.
О геролзме пограніічнпков:
“Несмотря на значлтельные потерн, гптлеровцы прямо под огнем пограннчнпков прпнялпсь наводпть переправу. Нх было, казалось, несметное множсство, в несколько раз больше, чем заіцлтнлков гранпцы. но чнсленность эта не могла поколебать решлтельностл л мужества советскнх волнов. Те. кто мог держать впнтовку в руках, продолжал вестл унлчтожаюшлй прлцельный огонь. Скоро стало лзвестно, что началышк заставы лейтенант Столетов пал от вражеской пулл. Команду прлнял полптрук Гайворонскнй, но некоторое время спустя поглб н он. Теперь командовал заставой старшпна Ковальчук.
Нл шагу назад! Умрем, но не отступпм! твердым голосом крпкнул он”.
О геропзме артпллерпстов:
“...пря.мо на пушку мчался вражескпй танк, намереваясь раздавнть ее сволмл гусенлцамл. II тогда к Коледе опять вернулпсь сллы. Подтянувшлсь к пушке, он как можно спокойнее, точнее навел ее ла танк. Грянул выстрел, танк сразу остановплся, будто с ходу латкнулся на непреодоллмое препятствпе, л пзо всех шелей его повалнл густой дым”.
О геролзме летчлков:
“...Вдруг зенптный снаряд протпвнлка угодпл в его самолет. Машпна загорелась. Грлневлч попытался сбпть огонь, но сделать это не удалось. Бомбардпровіцпк шел на небольшой высоте, л командлр понял, что ему не удастся дотянуть до своего аэродрома. Оставалось воспользоваться парашютом, но нпкто пз экппажа п не подумал об этом. II капптан понял: вот он, последннй млг... Сделав разворот, горяіцпй бомбардлровіцмк пошел прямо на колонну протнвшіка. Грлневлч спокойно м хладнокровно, как это умеют делать только советскле вопны, направлл машлну в самую гушу вражеской технлкл”.
О геролзме поллтработнлков:
«Комлссар прлбыл на левый фланг в самый крлтлческлй момент. Появленле его вдохновлло партпзан, прлдало нм слл л стойкостл. Как раз в эту млнуту глтлеровцы брослллсь в атаку. II тотчас навстречу лм во весь рост подняллсь партлзанскле цепл. Над полем боя прокатллось могучее “ур-ра!”».
Наконец о геронзме партпзан:
“Даша [ндя по лесу. В. 5.] уже готова была оклнкнуть, как вдруг увндела четырех грязных, оборванных фашпстов, крадучнсь пробпраюшнхся к небольшой поляне. Поняв, что гнтлеровцы собпраются напасть на женіцнн в надежде гюжпвпться какою-нпбудь едой, Даша вскннула автомат н громко крпкнула:
— Хенде хох!
Этот неожнданный окрпк как бы прнжал фашмстов к земле. Трое пз ннх послушно вскннулп рукп, но четвертый, долговязый н тонцій рыжеволосый верзнла, шагнул было к Даше, недобро блеснув узенькнмн глазамн н злобно скаля пожелтевшпе редкпе зубы. В ту же мпнуту грянула короткая очередь пз автомата, п над головой гнтлеровца просвпстелн пулп, срубая веткн с деревьев, Поняв, что с ннм не собпраются шутнть, долговязый поднял рукн”.
Откуда это? Нз пнформацпп фронтовой печатп? Нз донесеннй бездумных репортеров?1 Вовсе нет. Это пз кішгн Н. Гурского “В огне” толстого романа, пзданного н перензданного, переведенного на русскпй іі другле языкп н аннотпрованного Белгоспздатом как “художественная летопнсь геронческой борьбы белорусского народа протпв немецко-фашпстскпх захватчнков, сказанпе о партнзанах”.
А ведь подобные строкн не редкость в нашей лптературе. Разве мало напнсано о войне языком благополучно-геронческнх штампов!»
Гурскі Ілья (18991972) беларускі пісьменнік, драматург; рэдактар часоп. «Беларусь» (19441960).
Стар. 134. Многія з такіх твораў былі створаны па метаду... У машынапісе гэтаму сказу папярэднічае наступны: «Как мало тут художественного н настояіцего о той велнкой борьбе народа, которую он вел четыре года, как мало правды!»
Стар. 134. ..лразумення гісторыі іпрыроды вайны... У машынапісе: «п поннмання пснхологііп людей н прмроды войны».
Стар. 134. «Выхаванне подзвігам» нярэдка ператваралася... — У машынапісе гэтаму сказу папярэднічае наступны: «Разумеется, пнсалось так нз нанлучшнх побужденпй воспнтывать геронческне черты в нашем народе, в молодежн, не пережнвшей войны, раскрывать нстокп мужества бойцов, показывать нх волю к победе».
Стар. 134. ...у замалёўкі бесшабашнай ліхасці, лёгкай перамогі над ворагам. У машынапісе: «в зарнсовкн бесшабашной, напгранной лнхостн, легко даюіцпхся “одолешій” несметных орд врага».