Поўны збор твораў. Том 10. Кніга 2 Артыкулы, эсэ, прадмовы, выступленні, інтэрв’ю, гутаркі, калектыўныя творы (1981 -1990) Васіль Быкаў

Поўны збор твораў. Том 10. Кніга 2

Артыкулы, эсэ, прадмовы, выступленні, інтэрв’ю, гутаркі, калектыўныя творы (1981 -1990)
Васіль Быкаў
Выдавец:
Памер: 640с.
Мінск 2019
181.27 МБ
Стар. 125. ...Грйгорйя Мелехова... — Мелехаў Грыгорый — галоўны герой рамана «Ціхі Дон» Міхаіла Шолахава (1905-1984), расійскага пісьменніка; лаўрэата Нобелеўскай прэміі (1965).
От нменн поколення (стар. 125)
Друкуецца паводле «Лнт. газеты», 1984, 14 сак., дзе ўпершыню апублікавана.
Датуецца часам першай публікацыі.
Стар. 126. ...от Волгй до Эльбы... — Волга — адна з найвялікшых рэк на Зямлі і самая вялікая па працягласці ў Еўропе; працякае ў тым ліку па еўрапейскай частцы Расіі. Эльба — рака, якая бярэ пачатак у Чэхіі і працякае па тэрыторыі Германіі.
[Ннтервью газете «Гродненская правда»] (стар. 127)
Друкуецца паводле газ. «Гродненская правда», 1984, 19 чэрв., дзе ўпершыню апублікавана пад назвай «Радн правды» і з падзагалоўкам «Народному пнсателю БССР Васнлю Быкову — 60 лет». Інтэрв’ю вёў Юрка Голуб.
Датуецца часам першай публікацыі.
Фрагменты інтэрв’ю надрукаваны разам з аповедам пра жыццёвы і творчы шлях В. Быкава «Гуманнстнческая мысль пнсателя» пад агульнай назвай «Волнуя творчеством сердца н разум». Тут жа прыведзена выказванне Быкава: «II все же надо было напрячься, чтобы выжнть н главное — победнть. Солдат лзо всех снл должен был драться за себя н товарніцей, тем самым он сражался за Родлну, нбо сам был частью Родяны н народа, во нмя жнзнн н свободы которых н велась война».
Інтэрв’ю папярэднічае ўступнае слова: «Не так давно сотрудннк одного журнала спроснл у Васнля Быкова: “Можно себе представнть, сколько временн у вас заннмает обіцественная работа: поездкн, выступлення в печатн, юбнлейные н будннчные речн... Прн такой разнообразностн — рассуднтельная, даже нетороплнвая проза. Как вам удается “сохраняться”?” На что пнсатель честно ответнл: “Это действлтельно очень непросто — сохраннть в себе способность к творчеству, еслн нметь в внду бесконечную круговерть, на которую осуждает жнзнь пнсателя. Но сохраннть это нужно...”
Этн слова вспомннлнсь мне перед тем, как набрать в белорусской столлце телефонный номер Васлля Владпмлровлча.
А встретлллсь мы, л то накоротке, в Доме ллтератора на уллце Фрунзе в перерыве между сьемкамл: Центральное телевлденле снлмало передачу о народном плсателе Белорусслл».
Стар. 127. ...Мйхася Васйлька... — Васілёк Міхась (сапр. Касцевіч Міхаіл; 1905-1960) — беларускі паэт; працаваў у газ. «Гродзенская праўда» літкапсультантам. Калі пасля смерці М. Васілька літкансультантам стаў Быкаў, супрацоўнікі «Гродзенскай праўды» жартавалі, што «літаратурны сцяг Гродзеншчыны перайшоў ад Васілька да Васіля»1.
Стар. 128. ...Алексея Карпюка... — Карпюк Аляксей (1920-1992) — беларускі пісьменлік; сакратар Гродзенскага абласлога аддзяленяя СП БССР (1965-1970, 1978-1992); блізкі сябар Быкава ў гродзенскі перыяд жыцця.
Стар. 128. ...поэтйческое творчество Анатоля Мверса, Дануты Бйчель-Загнетовой, Марьяна Дуксы, Марйй Шевченок, статьй й рецензйй лйтературоведа Алексея Петкевйча, драматургйю Олега Новожйлова... — Іверс Анатоль (сапр. Міско Іван; 1912-1999) — беларускі паэт. Бічэль Данута (нар. у 1938) — беларуская паэтка. Дукса Мар’ян (нар. у 1943) — беларускі паэт. Шаўчонак Марыя (нар. у 1944) — беларуская паэтка. Пяткевіч Аляксей (нар. у 1931) — беларускі літаратуразнавец. Наважылаў Алег (нар. у 1935) — беларускі паэт, празаік, драматург.
Стар. 128. ...продолжаю работать над повестью о войне й мйре на прйвычную для меня тему, может быть, с несколько йным поворотом некоторых ее аспектов. — Размова, відаць, ідзе пра раман «Кар’ер» (1985).
[Беседа для газеты «Кнлжное обозренле»] (стар. 128)
Друкуецца паводле газ. «Кнлжное обозренле», 1984, 15 чэрв., дзе ўпершыню апублікавана пад назвай «Весомо л мудро» ў рубрыцы «Ллтературные мерлдланы». Гутарку вёў Георгій Блюмін.
Датуецца часам першай публікацыі.
Гутарцы, якая была зроблена да 60-годдзя пісьмелніка, папярэднічае ўступнае слова: «Первый телефонный звонок Васллю Быкову был безуспешным: плсатель уезжал в родные свол места, на Вптебіцлну, чтобы встретлться с лзблрателямл. Потом я позвонлл уже лз Млнска, услышал его голос, строглй, как показалось, даже суровый. Условлллсь встретлться в Доме ллтераторов.
1 Паводле: Блакіт В. «3 даўняй, гродзенскаю прыязнасцю...» // Наш Быкаў: кніга ўспамінаў / уклад. Г. Бураўкін. Мінск, 2004. С. 84.
Ожнданне было недолгнм: пнсатель вошел в вестнбюль за трн міінуты до назначенного срока, стройный, худоіцавый, по-военному подтянутый, с краснвым серьезным лнцом, совсем не похожіій на свон нзвестные фотографнн. “Здравствуйте, я не опоздал?” Мы поднялнсь на второй этаж н устронлнсь для беседы в одном нз служебных кабннетов правлення Союза пнсателей Белорусснн».
Стар. 128. Печатаюсь я с 1956 года. — Калі мець на ўвазе празаічныя вопыты Быкава, то першыя публікацыі апавяданняў з’явіліся ў 1949 г., затым быў перапынак з прычыны вайсковай службы; пачынаючы з 1956 г. публікацыі ўзнавіліся.
Стар. 128. За трй дня до начала войны мне йсполнйлось семнадцать. Я поступйл учйться в Вйтебское художественное учйлшце. — У Віцебскае мастацкае вучылішча Быкаў паступіў у 1939 г. пасля заканчэння васьмі класаў Кубліцкай сярэдняй школы, але неўзабаве быў вымушаны кінуць вучобу з-за адмены стыпендый. Пазней паступіў у новаарганізаваныя школы прафесіянальнага навучання ў Віцебску (скончыў у пачатку чэрвеня 1941 г.).
Стар. 129. ...й еіце почтй 10 лет служйл в дальнйх гарнйзонах. — Калі быць дакладным, то 6 гадоў: вясной 1949 г. Быкаў быў прызваны на вайсковыя зборы запаснікоў, а напрыканцы года, мабілізаваны ў шэрагі Савецкай Арміі, быў адпраўлены на Далёкі Усход. Дэмабілізаваны напрыканцы 1955 г.
Стар. 129. Потом журналйстская работа в Гродно. — У газ. «Гродзенская праўда» Быкаў працаваў спачатку стыльрэдактарам, затым — літаратурным кансультантам.
Стар. 130. Н в творчестве своем я выделяю «новомйровскйй перйод» — появленйе первыхмойх пройзведенйй в журнале «Новый мйр». — У «Новом мнре», калі галоўным рэдактарам быў А. Твардоўскі, былі надрукаваныя тры аповесці Быкава: «Мёртвым не баліць», «Праклятая вышыня» (падчас публікацыі ў «Новом мнре» атрымала назву «Атака с ходу») і «Круглянскі мост».
Стар. 130. «Сотнйков» напйсан уже после Твардовского... — Дакладней, «Сотнікаў» быў напісаны і нават знаходзіўся на разглядзе ў «Новом мнре», калі А. Твардоўскі яшчэ быў рэдактарам. Сваю назву аповесць атрымала ў «Новом мнре» (аўтарская назва — «Ліквідацыя»),
[Гутарка з Аляксеем Гардзіцкім] (стар. 131)
Друкуецца паводле кн. «Гутаркі: інтэрв’ю, дыялогі пра літаратуру» А. Гардзіцкага, дзе разам з інтэрв’ю іншых гадоў апублікавана пад агульнай назвай «Гутаркі з Васілём Быкавым». Упершыню: газ. «Голас Радзімы», 1984, 21 чэрв. пад назвай «Не мае права маўчаць». Друкавалася таксама: Далягляды / [уклад. А. Гардзіцкі; рэдкал.:
А. Вярцінскі (гал. рэд.) і інш.]. Мінск, 1985, дзе апублікавана пад назвай «Слова пісьменніка ў змаганні за мір».
Датуецца часам першай публікацыі.
[Беседа для газеты «Лнтературная Россня»] (стпар. 132)
Друкуецца паводле газ. «Лнтературная Россня», 1984, 22 чэрв., дзе ўпершыню апублікавана пад назвай «Васнль Быков: Мне открываются все новые стороны войны...» у рубрыцы «Рядом с мастером». Гутарку вёў Павел Ульяшоў.
Датуецца часам першай публікацыі.
Гутарцы папярэднічае тэкст указа прэзідыума ВС СССР аб уганараванні В. Быкава званнем Героя Сацыялістычнай Працы.
Стар. 133. В. Козько — Казько Віктар (нар. у 1940) — беларускі пісьменнік.
Стар. 136. Бюффон — Бюфон Жорж-Луі Леклерк (1707-1788) — французскі натураліст, біёлаг, матэматык, пісьменнік; выказваў ідэі пра адзінства расліннага і жывёльнага свету.
Стар. 137. «Народ на войне» С. Федорченко — Фядорчанка Соф’я (1880-1959) — расійская пісьменніца. У час Першай сусветнай вайны была сястрой міласэрнасці. У кнізе «Народ на вайне» сабраныя аповеды і развагі рускіх салдат пра вайну і мір.
Стар. 138. ремаркйзм — Тэрмін «рэмаркізм» паходзіць ад імя нямецкага пісьменніка Эрых Марыя Рэмарка (1898-1970), кнігі якога доўгі час былі ў СССР у так званых спісах, бо «рэмаркаўскае таварыства» асуджалась, а сам тэрмін «рэмаркізм» насіў выключна негатыўны сэнс.
[Ннтервью газете «Неделя»] (стар. 141)
Друкуецца паводле газ. «Неделя», 1984, № 24, дзе ўпершыню апублікавана пад назвай «Васнль Быков: Еіце не выполнен долг» у рубрыцы «Юбнлен». Інтэрв’ю вёў Мікалай Матукоўскі.
Датуецца часам першай публікацыі.
Інтэрв’ю папярэднічае ўступнае слова: «Как человеку остаться человеком, когда для этого не остается нлкакнх возможностей?.. Этот вопрос во все времена волновал человечество н будет волновать его всегда. Быть нлн не быть! Васнль Быков пншет о войне — его герон проходят через настояшнй ад экстремальных снтуацнй. II еслн уж онн проходят его, онн не могут не полюбнться чнтателю. Вспомннте Сотннкова, Нвановского нз повестн “Дожнть до рассвета”...
Чнтателей всегда ннтересует, сколько в каждом таком герое... самого автора? Насколько ндентнчны нх лнчностн? Я знаю Васнля Быкова двадцать пять лет н потому решаюсь высказать свое мненне:
в каждом лз этлх героев — Васлль Быков, его военная блографля. Командлр стрелкового взвода, командлр взвода автоматчлков, командлр батарел “сорокапяток”... Влдлмо, сама судьба храннла его для ллтературы, для нас.
Естественно, разговор налі начался с войны».
Стар. 142. ...о котором поется в «Безымянной высоте»? — Папулярная ў савецкі час песня пра вайну на словы М. Матусоўскага, музыка В. Баслера.
Стар. 142. ...под Балатоном... — Балатон — возера на захадзе Венгрыі, найвялікліае возера ў Цэнтральнай Еўропе.
Стар. 143. Анна Грйгорьевна й Владймйр Федоровйч — Быкавы Ганна Рыгораўна (1895-1984) і Уладзімір Фёдаравіч (1888-1969).
Светлы дзень (стар. 145)
Друкуецца паводле газ. «Літ. і мастацтва», 1984, 29 чэрв., дзе ўпершыню апублікавана.
Датуецца часам першай публікацыі.
Артыкул напісаны да 40-годдзя вызвалення Беларусі ад нямецкіх захопнікаў.
Стар. 145. У імя светлага дня вызвалення здзейснілі свой неўміручы подзвіг Мікалай Гастэла, браты Цубы і Марат Казей... — Гастэла Мікалай (1907-1941) — савецкі ваенны лётчык; Герой Савецкага Саюза (1941, пасмяротна); паводле афіцыйнай версіі, падбіты палаючы самалёт экіпаж пад камандавалнем М. Гастэлы накіраваў ла мехалізавапую калону немцаў. Цубы Іван і Міхаіл — жыхары беларускага Палесся, адзін з якіх адмовіўся паказаць немцам месца знаходжання партызан, другі завёў іх у балота; абодва расстраляныя; у іх гонар родная вёска братоў Навіны была пераймелавана ў Цубы. Казей Марат (1929-1944) — юны беларускі партызан-разведчык; за смеласць і адвагу ў баях быў уганараваны ордэнам Айчыннай вайны 1-й ст., медалямі «За адвагу» і «За баявыя заслугі»; вяртаючыся з разведкі, акружалы немцамі, падарваў сябе гранатай; пасмяротна ўганаравалы Зоркай Героя Савецкага Саюза (1965).