Поўны збор твораў. Том 10. Кніга 2
Артыкулы, эсэ, прадмовы, выступленні, інтэрв’ю, гутаркі, калектыўныя творы (1981 -1990)
Васіль Быкаў
Памер: 640с.
Мінск 2019
Стар. 145. Сорак гадоў назад магутная артпадрыхтоўка, якая паклала пачатак аперацыі «Баграціён», з’явілася грознай уверцюрай разгрому фашысцкай групоўкі «Цэнтр». — Аперацыя «Баграціён» — буйнамаштабная паступальная аперацыя падчас Другой сусветнай вайны (23 чэрвеня 29 жніўпя 1944), якая атрымала назву ў гонар рускага палкаводца Пятра Баграціёна, набыўшага вядомасць у часе вайны 1812 г.
Помннть! (стар. 146)
Друкуецца паводле «Лнт. газеты», 1984, 11 ліп., дзе ўпершыню апублікавана ў рубрыцы «Монолог о временн н о себе».
Датуецца часам першай публікацыі.
Стар. 148. «Разгром» Фадеева — Раман Аляксандра Фадзеева (1901-1956), расійскага пісьменніка.
Стар. 148. «Конармйя» Бабеля, «Школа» Гайдара — Бабель Ісаак (1894-1940) — расійскі пісьменнік, драматург. Гайдар Аркадзь (сапр. Голікаў; 1904-1941) — расійскі дзіцячы пісьменнік, удзельнік Грамадзянскай і Другой сусветнай войнаў.
Стар. 149. Первые попыткй осталйсь без результата. Мой рассказы не былй напечатаны. — Насамрэч першыя апавяданні Быкава былі надрукаваныя ў газ. «Гродненская правда» ў 1949 г. У дадзеным жа выпадку Быкаў меў на ўвазе апавяданні «Смерць чалавека» і «Абознік», якія былі напісаны ў 1951 г. і якія ён даслаў у час. «Полымя» М. Лынькову. Быкаў прыгадваў: «Прозу гэтага аўтара любіў з даўняй пары, і думалася, ягоная ацэнка будзе спрыяльнай. I праўда, даволі хутка (за якіх, можа, тры месяцы) атрымаў адказ — падрабязны разбор на некалькіх старонках. Як цяпер прыпамінаю, апавяданьні былі даволі слабыя, і Міхасю Ціханавічу спатрэбілася нямала такту, каб нешта сказаць па сутнасьці і не параніць аўтарскага самалюбства. Аўтар адчуў тое і болей не пісаў. Доўга не пісаў наогул»1. Гэтыя апавяданні ўсё-такі былі надрукаваныя, але ў 1957 г.
Стар. 149. Потом, когда в 1955 году, прослужйв почтй шесть лет на Курйлах й Сахалйне, я демобйлйзовался, то решйл все-такй продолжйть лйтературную работу, но обратйлся к другйм, невоенным темам — пйсал рассказы о колхозной жйзнй, о молодежй, юморйстйческйе, йздал даже маленькую кнйжечку сатйрйческйх рассказов. — Маецца на ўвазе кн. «Ход канём» (Мінск, 1960). Падрабязней пра гэта гл. каментары да 7 т. гэтага выдання.
Стар. 150. «Задача пйсателя нейзменна. Сам он меняется, но задача его остается та же, — утверждал Хемйнгуэй. — Она всегда в том, чтобы пйсать правдйво й, поняв, в чем правда, выразйть ее так, чтобы она вошла е сознанйе чйтателя частью его собственного опыта». — 3 прамовы Э. Хемінгуэя на II кангрэсе амерыканскіх пісьменнікаў (1937).
Стар. 151. Сент-Экзюперй — Сэнт-Экзюперы Антуан дэ (19001944) — французскі пісьменнік і ваенны лётчык.
Стар. 152. ..А. Генатулйна... — Генатулін Анатоль (імя пры нараджэнні — Гініятулін Талха; нар. у 1925) — расійскі пісьменнік; народны пісьменнік Башкартастана.
1 Гэтае выданне, т. 8, с. 136.
[Ннтервью газете «Советская торговля»] (стар. 153)
Друкуецца паводле газ. «Советская торговля», 1984, 18 жн., дзе ўпершыню апублікавана пад назвай «Человек на войне н после войны». Гутарку вёў А. Суслаў.
Датуецца часам першай публікацыі.
Стар. 155. Рейган — Рэйган Рональд (1911-2004) — амерыканскі дзяржаўны дзеяч, у 1981-1989 гг. — прэзідэнт ЗША.
[йнтервью газете «Правда Укранны»] (стар. 155)
Друкуецца паводле газ. «Правды Укранны», 1984, 20 верас., дзе ўпершыню апублікавана пад назвай «Я это вндел сам» і з падзагалоўкам «На вопросы “Правды Укранны” отвечает народный пнсатель Белорусснн Васнль Быков». Аўтар не пазначаны.
Датуецца часам першай публікацыі.
Стар. 156. Событйя, пройсшедшйе зймой 1944-1945 годов в Венгрйй возле озера Балатон, послужшш матерйалом для «Фронтовой странйцы». — Пад такой назвай — «Фронтовая страннца» — была надрукаваная ў перакладзе на рускую мову аповесць «Здрада».
Стар. 157. He так давно закончйл повесть «На семй ветрах». Ее герой — жйтелй белорусского села, оккупйрованного немцамй. Н здесь пытаюсь дать псйхологйческйй аналйз поведенйя людей в крйтйческой сйтуацйй. В другой повестй, «Знак беды»... — Тут, мусіць, аўтарам інтэрв’ю дапушчана недакладнасць, бо адна з першпачатковых назваў аповесці «Знак бяды» — «На сямі вятрах».
Стар. 157. «Третья ракета» й «Альпййская баллада» леглй в основу однойменных фйльмов. — Фільм «Трэцяя ракета» (сцэнарый В. Быкава, рэжысёр Р. Віктараў) выйшаў на экран у 1963 г. Фільм «Альпійская балада» (сцэнарый В. Быкава, рэжысёр Б. Сцяпанаў) выйшаў у 1966 г.
Рыцар чалавечага духу (стар. 159)
Друкуецца паводле газ. «Літ. і мастацтва», 1984, 27 ліп., дзе ўпершыню апублікавана.
Датуецца часам першай публікацыі.
Артыкул напісаны з нагоды смерці Уладзіміра Караткевіча (19301984).
[Выступленне на пленуме СП БССР (лістапад 1984 г.)]
(стар. 160)
Друкуецца паводле газ. «Літ. і мастацтва», 1984, 16 лістап., дзе ўпершыню апублікавана пад назвай «Выступленне Васіля Быкава».
Можа быць датавана не пазней 5 лістапада 1984 г. — часу правядзення юбілейнага пленума СП БССР.
Выступленне В. Быкава надрукавана разам з дакладам старшыні праўлення СП БССР М. Танка і тэкстамі выступленняў на пленуме беларускіх дзеячаў літаратуры і мастацтва: А. Багатырова, I. Дабралюбава, К. Крапівы, У. Някляева, М. Савіцкага, А. Тоўсціка. I. Шамякіна, М. Яроменкі.
Стар. 161. Каліноўскі Вінцэнт Канстанцін (1838-1864) — беларускі палітычны дзеяч, публіцыст, паэт; адзін з кіраўнікоў паўстання 1863-1864 гг.
Стар. 161. Дунін-Марцінкевіч Вінцэнт (прозвішча пры нараджэнні — Марцінкевіч; 1808-1884) — беларускі празаік, паэт, драматург; заснавальнік нацыянальнай драматургіі і тэатра; класік беларускай літаратуры.
Стар. 161. Цётка (сапр. Пашкевіч Алаіза; 1876-1916) — беларуская паэтка, публіцыст, грамадскі дзеяч.
Стар. 161. Гартны Цішка (сапр. Жылуновіч Зміцер; 1887-1937) — беларускі пісьменнік, грамадскі і дзяржаўны дзеяч.
Стар. 161. Гарэцкі Максім (1893-1938) — беларускі пісьменнік; класік беларускай літаратуры.
[Ответ на анкету «Лнтературной газеты> «Право на нмя»]
(стар. 162)
Друкуецца паводле «Лнт. газеты», 1984. 21 лістап., дзе ўпершыню апублікавана пад назвай «Васнль Быков: На уровне, но не более...» у рубрыцы «Анкета “ЛГ”. Право на нмя».
Датуецца часам першай публікацыі.
Адказу В. Быкава на анкету «Лнт. газеты» папярэднічае ўступнае слова: «Начлная длскусслю “Право на лмя”, редакцля “ЛГ” обратнлась к ряду ведуіцнх советсклх плсателей с вопросом: “Что вы ждете сегодня от молодых?” Сегодня публлкуем первые ответы».
Стар. 163. ...стпановятся дантесамй... — Дантэс Жорж Шарль (1812-1895) — французскі афіцэр-кавалергард, вядомы найперш тым, што падчас дуэлі смяротна параніў А. Пушкіна.
Высакароднасць погляду на свет і жыццё (стар. 163)
Друкуецца паводле кн. «Праўдай адзінай», дзе апублікавана пад назвай «Ніл Гілевіч». Упершыню — у якасці прадмовы да зб.: Гілевіч Н. Святлынь. Мінск, 1984, дзе было апублікавана пад назвай «Высакароднасць погляду на свет і жыццё».
Датуецца часам першай публікацыі.
Стар. 165. ...кнігу «Актавы»... — Гілевіч Н. Актавы: лір. мініяцюры. Мінск, 1976.
Пра Петруся Броўку (стар. 165)
Друкуецца паводле кн.: Успаміны пра Петруся Броўку / склад. і заўв. Р. Шкрабы. Мінск, 1986, дзе ўспаміны, напісаныя адмыслова для гэтага выдання, былі ўпершыню апублікаваны.
Датуецца 1984 г.
Стар. 166. ...Г. Бураукіна... — Бураўкін Генадзь (1936-2014) — беларускі паэт, перакладчык, публіцыст, дзяржаўны і грамадскі дзеяч; блізкі сябар Быкава.
Стар. 166. Е. Лось — Лось Еўдакія (1929-1977) — беларуская паэтка.
[Прадмова да рамана «Ядловец стрывае і ў спёку» Юло
Тууліка] (стар. 168)
Друкуецца паводле кн. «Праўдай адзінай», дзе апублікавана ўпершыню пад назвай «Юло Туулік».
Датуецца часам першай публікацыі.
Напісана ў якасці прадмовы да рамана «Ядловец стрывае і ў спёку» Юло Тууліка (нар. у 1940), эстонскага пісьменніка.
1985
На Тыняновскнх чтеннях (стар. 169)
Друкуецца паводле кн. «Колокола Хатынн». Упершыню — часоп. «Новый мнр», 1985, № 1 пад назвай «Талант ученого — талант художнлка». Друкавалася таксама ў 36. тв.: у 4 т., т. 4.
Датуецца часам першай публікацыі.
Стар. 169. ...Юрйя Нйколаевйча Тынянова. — Тынянаў Юрый (1894-1943) — расійскі пісьменнік, літаратуразнавец, драматург, сцэнарыст беларускага паходжання [нарадзіўся ў г. Рэжыца Віцебскай губерні (цяпер — Рэзэкнэ ў Латвіі)].
Стар. 169. «Тыняновском сборнйке» — Тыняновскнй сборннк: первые тыняновскне чтення. Рнга, 1984.
Стар. 169. Резекне — Рэзэкнэ — горад у Латвіі; да 1917 г. — Рэжыца Віцебскай губерні.
Стар. 169. ...В. А. Каверйна... — Каверын Веніямін (сапр. Зільбер; 1902-1989) — расійскі пісьменнік.
Стар. 170. 3. Н. Поляк, говоря о документальных йсточнйках романа «Смерть Вазйр-Мухтара», прослежйвает огромную работу автора с эпйстолярным наследйем A. С. Грйбоедова... — Маецца на ўвазе публікацыя «Пнсьма A. С. Грнбоедова как документальный нсточннк романа Тынянова “Смерть Вазнр-Мухтара”», змешчаная ў «Тыняновском сборннке». Раман «Смерць Вазір-Мухтара» прысвечаны апошняму году жыцця Аляксандра Грыбаедава (1795-1829), рускага дыпламата, паэта, драматурга.
Стар. 170. Ю. М. Лотмана й Ю. Г. Цйвьяна — Лотман Юрый (1922-1993) — расійскі літаратуразнавец, культуролаг. Ціўян Юрый (нар. у 1950) — латвійскі гісторык і тэарэтык кінематографа.
Стар. 170. ...Ю. Г. Оксманом. — Оксман Юліян (1895-1970) — расійскі літаратуразнавец, гісторык.
Стар. 170. ...творчестпво Тынянова как председателя ОПОЯЗа. — «ОПОЯЗ» — аб’яднанне, якое было створана групай тэарэтыкаў і гісторыкаў літаратуры — прадстаўнікоў так званай фармальнай школы; расшыфроўваецца як «таварыства вывучэння паэтычнай мовы» ці як «таварыства вывучэння тэорыі паэтычнай мовы».
Стар. 170. М. О. Чудакова u Е. А. Тоддес — Чудакова Марыэта (нар. у 1937) — расійскі літаратуразнаўца, гісторык, тэкстолаг. Тодэс Яўген (1941-2014) — расійскі гісторык літаратуры і літаратурнай тэрыі XIX і XX стст.
Стар. 170. ...содержательные статьй й сообценйя В. В. Пугачева, М. Л. Гаспарова, Л. Д. Гудкова й Б. В. Дубйна, В. М. Новйкова. — Маюцца на ўвазе наступныя артыкулы «Тыняновского сборннка»: «К вопросу о Пушкнне н декабрнстах», «Тынянов іі проблема семантнкн метра», «Сознанне нсторнчностн н поскн теорнн: нсследовательская проблематнка Тынянова в перспектнве соцнологнн лнтературы», «О соотношеннн эстетнческой н коммуннкатнвной функцнй художественного пронзведення».
КНІГІ ОНЛАЙН
