Поўны збор твораў. Том 10. Кніга 2 Артыкулы, эсэ, прадмовы, выступленні, інтэрв’ю, гутаркі, калектыўныя творы (1981 -1990) Васіль Быкаў

Поўны збор твораў. Том 10. Кніга 2

Артыкулы, эсэ, прадмовы, выступленні, інтэрв’ю, гутаркі, калектыўныя творы (1981 -1990)
Васіль Быкаў
Выдавец:
Памер: 640с.
Мінск 2019
181.27 МБ
Стар. 477. М я очень хорошо понймаю Александра Мсаевйча Солженйцына, когда он в ответе Н. Сйлаеву сетует на то, что до cux пор двйженйе его слова на родйну «тормозят отчаянно»! — Сілаеў Іван (нар. у 1930) — расійскі дзяржаўны дзеяч, у 19901991 гг. — старшыня Савета міністраў РСФСР. Размова ідзе пра адказ А. Салжаніцына на прапанову I. Сілаева прыехаць у Расію ў якасці асабістага госця2: пісьменнік публічна падзякаваў, але адказаў, што
1 Медведев Р. Андрей Сахаров н Александр Солженнцын // Медведев Ж., Медведев Р. Солженнцын я Сахаров. Два пророка. М., 2004. С. 21.
2 Пнсьмо Председателя Совета Мяннстров РСФСР 14. Снлаева плсателю А. Солженнцыну // Советская Россля, 1990, 18 авг.
для яго гэта немагчымая рэч — быць госцем або турыстам на роднай зямлі. «Когда я вернусь на роднну, то чтобы жнть н умереть там», — напісаў А. Салжаніцын1.
Вечное слово Францнска Скорнны (стар. 478)
Друкуецца паводле кн. «На крыжах», дзе апублікавана пад назвай «Газета “Нзвестня”». Упершыню — газ. «Нзвестня», 1990, 4 верас. пад назвай «Вечное слово Францнска Скорнны: к 500-летню co дня рождення велнкого сына Белорусслн».
Датуецца часам першай публікацыі.
Артыкул напісаны да 500-годдзя Францыска Скарыны (каля 1490 каля 1551), беларускага і ўсходнеславянскага першадрукара, пісьменніка і асветніка-гуманіста.
Стар. 479. В теченйе небывало короткого временй Скорйна перевел, прокомментйровал й напечатал 23 кнйгй Бйблйй под обіцйм названйем «Бйблйя Руска, выложена доктором Францйском Скарйною йз славного города Полоцька богу ко чтй й людям посполйтым к добру наученйю». — Дакладней: «Бнблня руска, выложена доктором Францнском Скорнною нз славного града Полоцька, Богу ко чтн н людемь посполнтым к доброму наученню».
Стар. 479. He прйняла его й Москва, куда он прйехал в конце 1520 года с намеренйем зайнтересовать русское правйтельство в кнйгопечатанйй. — Дакладней, як лічаць некаторыя даследчыкі, Маскву Ф. Скарына мог наведаць у канцы 1520-х — у пачатку 1530-х гг.
Стар. 479. ...«людй, где зародйлйся й ускормлены суть no бозе, к томуместу велйкуюласку ймеют»... — Дакладней: «людн, где зароднлнся н ускормлены суть по Бозе, к тому месту велнкую ласку нмать».
[Ннтервью газете «Нзвестня»] (стар. 480)
Друкуецца паводле газ. «Нзвестня», 1990,14 верас., дзе ўпершыню апублікавана пад назвай «“Батьковіцнна” собнрает друзей». Запісаў Міхаіл Шыманскі.
Датуецца часам першай публікацыі.
Інтэрв'ю з нагоды ўстаноўчай канферэнцыі Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына».
1 От Л. Солженнцына — Н. Снлаеву // Комсомольская правда, 1990, 24 авг.
Так что же сделалн с Победой? (стар. 481)
Друкуецца паводле кн. «На крыжах», дзе апублікавана пад назвай «Газета “Комсомольская правда”». Упершыню — газ. «Комсомольская правда», 1990, 29 верас. пад назвай «Так что же сделалн с Победой?» у рубрыцы «Возвраіцаясь к напечатанному».
Датуецца часам першай публікацыі.
Падчас першапублікацыі артыкулу папярэднічае ўступнае слова: «Опублнковав 31 августа отклнкн на беседу “Украденная Победа” нашего поліітнческого обозревателя А. Афанасьева н нсторнка Г. Бордюгова (см. “КП” от 05.05.90), мы полагалн, что в разговоре в основном поставлены точкн над “і”. Однако мы оншблнсь — днскуссня получнла продолженне: эстафету прнняла “Правда”, предоставнв слово поэтессе Ю. Друннной. He станем отгадывать, почему столь уважаемый намн человек решнла участвовать в разговоре, прнбегнув к недопустнмому, на наш взгляд, в мнрной жнзнн тону. Но важнее, впрочем, суть полемнкн. Мы решнлн завершнть ее, предоставнв слово еше одному уважаемому человеку, также участннку Велнкой Отечественной войны».
Стар. 482. «план Маршалла» — Афіцыйная назва — «Праграма аднаўлення Еўропы», праграма дапамогі Еўропе пасля Другой сусветнай вайны. План быў прапанаваны ў 1947 г. амерыканскім дзяржаўным сакратаром Джорджам К. Маршалам. У яго ажыццяўленні ўдзельнічалі 17 еўрапейскіх краін (уключаючы Заходнюю Германію). «План Маршала» з’яўляецца адной з найбольш паспяховых эканамічных праграм у сусветнай гісторыі.
Стар. 482. Покончйв в канун войны с Троцкйм... — Троцкі Леў (імя пры нараджэнні — Бранштэйн Лейба; 1879-1940) — расійскі дзеяч міжнароднага камуністычнага рэвалюцыйнага руху, практык і тэарэтык марксізму, ідэолаг адной з яго плыняў — трацкізму. Адзін з арганізатараў Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г. і стваральнікаў Чырвонай Арміі. У першым савецкім урадзе — наркам па замежных справах; у 1918-1925 гг. — наркам па ваенных і марскіх справах і старшыня Рэўваенсавета РСФСР, потым СССР. 3 1923 г. — лідар унутрыпартыйнай левай апазіцыі («Новы курс»). У 1919-1926 гг. — член Палітбюро ВКП(б). У 1927 г. быў зняты з усіх пастоў і адпраўлены ў ссылку. У 1929 г. — высланы за межы СССР. У 1932 г. пазбаўлены савецкага грамадзянства. У 1940 г. смяротна паранены агентам НКУС у Мехіка (Мексіка).
Стар. 482. Для решйтельного поворота от недавнего плодотворного сотруднйчества с союзшікамй требовалась формальная зацепка, й ее велйкодушно подкйнул Черчйлль, выступйв с йзвестной речью в Фултоне. — Маецца на ўвазе прамова Уінстана Чэрчыля (які ў той момант не быў прэм’ер-міністрам Вялікабрытаніі, а пасля паразы кансерватыўнай партыі на выбарах з’яўляўся лідарам апазіцыі) 5 са-
кавіка 1946 г. у Вестмінстэрскім каледжы ў Фултоне (ЗША). Гэтая прамова стала афіцыйным пачаткам «халоднай вайны» — Сталін, паставіўшы Чэрчыля ў адзін шэраг з Гітлерам, заявіў, што той заклікаў Захад да вайны з СССР.
Стар. 483. Юлйя Друнйна — Друніна Юлія (1924-1991) — расійская паэтка. 3 пачаткам вайны ў 1941 г. 16-гадовая Ю. Друніна, дабавіўшы сабе год, запісалася ў добраахвотную санітарную дружыну. У 1943 г. пасля цяжкага ранення была прызнана інвалідам і камісавана.
Стар. 484. Александр Зйновьев — Зіноўеў Аляксандр (19222006) — расійскі філосаф, пісьменнік, сацыёлаг. Пасля публікацыі на Захадзе вострасатырычнай кнігі «Зняюіцне высоты», якая прынесла А. Зіноўеву сусветную вядомасць, быў высланы з краіны і пазбаўлены савецкага грамадзянства (1978). Вярнуўся ў Расію ў 1999 г.
Стар. 484. ...йзвестный герой Малой землй. — Мусіць, маецца на ўвазе Леанід Брэжнеў (1906-1982), з 1964 г. — першы сакратар ЦК КПСС (з 1966 г. — Генеральны сакратар); аўтар мемуарнай трылогіі «Малая зямля», «Адраджэнне» і «Цаліна», за якую ў 1980 г. атрымаў Ленінскую прэмію па літаратуры, што, зрэшты, ад самага пачатку ў пэўнай частцы савецкага грамадства выклікала іронію, бо ўспаміны Л. Брэжнева былі падрыхтаваны да друку не ім самім, а прафесійнымі журналістамі.
[Выступленне на ўстаноўчай канферэнцыі Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына»] (стар. 485)
Друкуецца паводле газ. «Літ. і мастацтва», 1990, 12 кастр., дзе ўпершыню апублікавана разам з артыкулам старшага намесніка старшыні рады Згуртавання «Бацькаўшчына» Вячаслава Рагойшы пад агульнай назвай «Бацькаўшчына кліча!».
Можа быць датавана часам правядзення ўстаноўчай канферэнцыі Згуртавання беларусаў свету «Бацькаўшчына» — 10 верасня 1990 г.
Стар. 487. БАМ — Байкала-Амурская магістраль, чыгуначная дарога ва Усходняй Сібіры і на Далёкім Усходзе.
Давайте спорнть, а не ошеломлять оппонента (стар. 488)
Друкуецца паводле кн. «На крыжах», дзе апублікавана пад назвай «Газета “Комсомольская правда”». Упершыню — газ. «Комсомольская правда», 1990,14 кастр. пад назвай: «Васнль Быков: Давайте спорнть, а не ошеломлять оппонента».
Датуецца часам першай публікацыі (у кн. «На крыжах» памылкова пазначаны жнівень 1990 г.).
Артыкул напісаны В. Быкавым адмыслова да канферэнцыі пісьменнікаў і грамадскіх дзеячаў з СССР і рускага замежжа, якая праходзіла 15-16 кастрычніка 1990 г. у Рыме (Італія) і галоўнай ідэяй якой было не ідэйнае прымірэнне, але прымірэнне нацыянальнае, за грамадзянскі мір у СССР — супраць грамадзянскай вайны1.
Фрагмент: «Хорошо это нлн плохо — другой вопрос, но мы не можем относнться к этому явленню нначе, как к мало завнсяіцей от нас данностн. Которую, однако, нельзя не учнтывать, хотя бы потому, что прнходнтся суіцествовать в ней, как-то с нею мнрнться н — что сложнее всего — что-то еіце в ней творнть» адсутнічае ў першапублікацыі ў газ. «Комсомольская правда».
Абудзіць у сабе сумленне (стар. 490)
Друкуецца паводле газ. «Літ. і мастацтва», 1990, 2 лістап., дзе ўпершыню апублікавана. Друкавалася ў скарачэнні разам з тэкстам выступлення Д. Ліхачова пад агульнай назвай «Попытаться разбуднть в себе совесть...» у рубрыцы «Нз стенограммы Рнмской встречн» — у часоп. «Роднна», 1990, № 12; разам з фрагментамі выступленняў Ч. Айтматава, Д. Ліхачова, У. Максімава і ліста I. Бродскага пад агульнай назвай «Прямые речн Рнмской встречн» — у газ. «Понск», 1990, 26 кастр. 1 лістап.; падрыхт. Б. Пастарнак і Е. Панарына); у «Народнай газеце», 1991, 3 студз. — пад назвай «Слова народнага пісьменніка Беларусі Васіля Быкава: Сорам — пачуццё, болей вартае за нянавісць»; пад назвай «Выступленне на Рнмском конгрессе лнтераторов» — у кн. «На крыжах».
Можа быць датавана кастрычнікам 1990 г.
Рымская канферэнцыя (кангрэс) прадстаўнікоў расійскай і савецкай літаратур «Нацыянальныя пытанні ў СССР: абнаўленне ці грамадзянская вайна?» была арганізавана 15-16 кастрычніка 1990 г. рэдакцыяй газ. «Комсомольская правда» і парыжскім часоп. «Контннент» пры ўдзеле Незалежнага ўніверсітэта «Вашынгтон Парыж Масква» (Вашынгтон, ЗША) і Хельсінкскага камітэта Італіі. На канферэнцыі выступілі савецкія пісьменнікі і дзеячы культуры, а таксама прадстаўнікі рускай эміграцыі Ч. Айтматаў, У. Букоўскі, I. Гарбанеўская, Д. Ліхачоў, У. Максімаў, А. Стрэляны, М. Шамякін; быў абраны аргкамітэт «Нацыянальнай згоды», старшынямі якога сталі У. Максімаў і В. Быкаў.
Падчас канферэнцыі было прынятае «Рнмское обраіценне», падпісанае ў тым ліку Быкавым:
1	Паводле рэдакцыйнага ўступнага слова да артыкулаў В. Быкава і У. Салаўхіна («Комсомольская правда», 1990, 14 окт.).
«РЙМСКОЕ ОБРАІЦЕНЙЕ
Мы, плсателл л обшественные деятелл, жлвугцле в СССР н на Западе, собраллсь в Рлме на конференцлю “Нацлональные вопросы в СССР: обновленле ллл гражданская война?” в тот момент, когда заканчлвается суіцествованне одной лз веллчайшлх лмперлй в лсторлл человечества н на ее террлторлл вознлкают новые государственные образованля. Мы по-разному обьясняем л оценлваем этот процесс, но он уже леобратлм. Речь сегодня может лдтл не о предотврашенлл ллл консервацші пролсходяіцего, а только о правовом, демократлческом л человечном решенлл вознлкаюіцлх в его ходе нацнональных, соцлальных, террлторлальных, поллтлческлх л прочлх конфллктов.