КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
— Кто-то нз фнлософов сказал: главный урок нсторлн в том, что людл не лзвлекают лз нее нлкаклх уроков. Каждое новое поколенле обжлгается на собственном горьком опыте, порой траглческом. С этлм все-такн сегодня не хочется соглашаться. Во Второй млровой войне поглбло 20 мллллонов советсклх людей, 60 мллллонов во всем млре. Очень дорогой урок. Но в следуюіцей войне учлться будет некому — поглбнут все. Это жестоко, страшно, но это правда. В знанлл лсторлл, в знанлл страшной правды — спасенле. Раньше каждая страна надеялась победлть, сейчас мы знаем: победа невозможна. Важно понять это л осталовлться. Ндея млра должна овладеть человечеством. Как этого достлчь? Это ведь почтл чудо... II дело плсателя — блть в свол колокола, проповедовать свою веру. Н вернть в чудо. Чудо человека. Ннтервью вел С. Шуб. [1986] [ІНТЭРВ’Ю ДЛЯ АГЕНЦТВА ДРУКУ «НАВІНЫ»] — Мне няма неабходнасці збіраць матэрыял для кніг. Ён пастаянна ў маёй душы. Усё, аб чым я пішу, так або інакш, але было. — Чаму вы пішаце пра вайну? — Я прадстаўнік забітага пакалення... Жорсткая праўда пра вайну павінна служыць людзям у іх нястомнай барацьбе за мір, супраць ядзернай катастрофы, якая пагражае ліквідаваць само жыццё на Зямлі. Аб Вялікай Айчыннай вайне напісана шмат праўды. Але яшчэ не створаны твор, які паставіў бы кропку ў адлюстраванні ўсёй праўды пра вайну. Гэта праўда проста бяздонная. Жах будзённай, невядомай смерці — адно з самых цяжкіх выпрабаванняў для чалавечай душы. — У чым вы бачыце значэнне ваеннай прозы для сучаснага чытача? — Перш за ўсё каб не дапусціць новай вайны. Нельга забываць страшэннага вопыту мінулай трагедыі. Асабліва важна, на мой погляд, убачыць у ваенным мінулым моманты, істотныя для сённяшняй самасвядомасці народа, сугучныя развіццю падзей у свеце. Гэта асноўная, хоць і не адзіная прычына, якая падахвочвае мяне весці размову з чытачом на матэрыяле вайны. Апынуўшыся на сваім жыццёвым шляху перад выбарам, чалавек робіць яго самастойна. Аднак абавязак літаратуры так уплываць на свайго чытача, каб пры выпадку ён зрабіў свой выбар правільна, у адпаведнасці з тайнымі законамі маралі. Інтэрв’ю вёў М. Назараў. [1986] [ГУТАРКА 3 ЧЫТАЧАМІ Ў ДЗЯРЖАЎНАЙ БІБЛІЯТЭЦЫ БЕЛАРУСІ] — Як заўжды, прыемна сустрэцца з чытачамі, бо, мне здаецца, аўдыторыя ў бібліятэцы — самая кваліфікаваная ў галіне літаратуры. У бібліятэках адбываецца, калі можна так сказаць, гаворка прафесіяналаў. Я думаю, вы разумееце, што бібліятэкі ў наш час — гэта вельмі важныя ўстановы, ад якіх залежыць не толькі наша сучаснасць, але і наша будучыня. Акадэмік Ліхачоў не так даўно сказаў, што нават калі знікне ўся культура, школы, навука, але застануцца бібліятэкі, то яшчэ нічога не страчана, таму што іменна ў бібліятэках акумуліруецца ўся мудрасць часоў, уся навука, уся літаратура не толькі нейкіх пакаленняў, а наогул нацыі, здабыткі ўсёй сусветнай культуры. Калі гаварыць пра нашу беларускую літаратуру, дык трэба сказаць, што яна сёння ўзнялася да новай вышыні і што запасу для далейшага руху ў ёй яшчэ многа. I гэта зразумела. Тут гаварылі пра Быкава. Але, мне думаецца, у тым не толькі ягоная заслуга — тут заслуга ўсёй літаратуры, у якой быў запас росту, накоплены ў ранейшыя часы. I яна свой шлях развіцця прайшла ў кароткі тэрмін, у той час як іншыя, сталыя літаратуры ішлі гэтым шляхам стагоддзі, тым самым выпрацоўваючы вопыт, які прыгадзіўся і нам. — Што хвалюе цяпер вас, пісьменніка-грамадзяніна, пасля XXVII з’езда партыі? — Я думаю, што не толькі мяне, але ўсё грамадства, усё наша мастацтва, у тым ліку літаратуру, хвалююць зноў жа праблемы нашага жыцця і іх праўдзівае адлюстраванне ў мастацтве. Вы, мабыць, ведаеце, што апошнія дзесяцігоддзі жыцця склаліся такім чынам, што ў нашым мастацтве не хапала гэтай праўды. Усё было: нейкія гумар і сатыра, была філасофія, былі нават творы таленавітыя, напісаныя з бляскам, але мала было праўдзівых. Вось чаму, відаць, пасля таго, як выйшаў «Сумны дэтэктыў» В. Астаф’ева, усе раптам зразумелі, чаго не хапае літаратуры. Я вельмі высока цаню гэты раман, хоць у літаратурных, стылявых адносінах ён не бог ведае што, ён надта звычайны, традыцыйны, без усялякіх патуг на «нзыск». Але затое там ёсць праўда з пачатку і да канца. там ёсць бязлітасная самакрытычнасць у адносінах да сябе, да часу, да жыцця народа. I гэта ўскалыхнула чытачоў, усё наша грамадства. У гэтым сэнсе сучасная літаратура мае вялікія магчымасці — у адлюстраванні праўды нашага жыцця, праўды апошніх дзесяцігоддзяў. Я думаю, што творы такога плана будуць з’яўляцца і далей, тым больш што яны дазваляюць зірнуць цвярозымі вачыма на нядаўнюю гісторыю і на сябе. А гэта заўсёды карысна. Даўняя прымаўка гаворыць, што лепшы сродак паразумнець — гэта адчуць уласную дурноту. — Як вы ацэньваеце творчасць Івана Шамякіна, чым вы маглі б растлумачыць папулярнасць яго твораў сярод чытачоў? — Я думаю, што ў гэтым пытанні ёсць ужо і адказ. Іван Шамякін умее пісаць для шырокага чытача такім чынам, што кожнаму цікава: і старому, і маладому, мужчыну і жанчыне, рабочаму, інтэлігенту. У пэўным сэнсе Шамякін — аўтар універсальны. У яго заўжды ёсць сюжэт, знаёмыя вобразы, ёсць тое з жыцця, што лёгка пазнаецца чытачом. Да таго ж у Шамякіна — сучаснасць, і гэта самая, можа, найбольшая сіла ягонай прозы. — Як вы ставіцеся да праблемы прапаганды беларускай літаратуры? У чым цяпер актуальнасць гэтай прапаганды? — Я некалькі скептычна адношуся да самога паняцця прапаганды. Мне думаецца, што прапаганда, як рамяство ці мастацтва, у наш час па раду прычын страчвае свае былыя магчымасці, і таму сродкамі прапаганды дамагчыся чаго-небудзь канкрэтнага наўрад ці магчыма. У наш час найлепшы прапагандыст — гэта жыццё ва ўсёй яго разнастайнасці. Толькі рэальнае жыццё ўплывае на фарміраванне асобы, выпрацоўвае пэўныя густы, ідэалы, памкненні. Іншая справа, што гэтыя ідэалы часам празмерна прагматычныя, часам недастатковыя, a то і зусім непрымальныя. Але барацьбу з імі наўрад ці разумна весці як метадам забарон, так і метадам заклінанняў. Проста замест кепскіх ідэалаў трэба даць лепшыя. Канечне, мы даражым здабыткамі нашай нацыянальнай літаратуры, якая, як і кожная літаратура, з’яўляецца асновай, падмуркам кожнай нацыянальнай культуры. На жаль, склалася так, што ў прызнанні гэтага безумоўнага факта — доўгая і складаная праблема, якая цягнецца здаўна ў нашай гісторыі. Але ў адрозненне ад іншых перыядаў у даны момант мы не маем часу, каб яе вырашэнне адкласці на потым. Трэба неадкладна нешта рабіць, калі мы не хочам спыніцца ў сваім развіцці ці наогул застацца без нацыянальнай культуры. — Вялікае ўражанне аказаў на чытача вобраз Сцепаніды з аповесці «Знак бяды». Скажыце, калі ласка, як вы стваралі гэты вобраз? Ці ведалі вы такую жанчыну ў жыцці? — Я не магу сказаць, што ёсць нейкі прататып Сцепаніды. Усё-такі гэты вобраз пэўным чынам літаратурны, г. зн. збіра- льны. Хаця такіх жанчын я ведаў у жыцці, таму стварыць яго было не складана. Яны былі і раней, а цяпер іх стала яшчэ болып — іменна такіх рашучых, бескампрамісных жанчын. Хоць я не сказаў бы, што гэта пашыраны тып беларускай жанчыны. Відаць, гэта ўсё-такі выключны характар, той, што некалі называлі новай жанчынай, выкліканай да жыцця новымі гістарычнымі ўмовамі. Так мне здаецца. Тым не менш я хацеў узяць іменна такую жанчыну, быць можа, трошкі нетыповую, але вобраз якой выражае нейкія важныя ідэі і для нашай гісторыі і для нашай сучаснасці. — Як вы ацэньваеце стан развіцця беларускай мовы на сучасным этапе? Ці не застануцца у хуткім часе філолагі адзінымі чытачамі твораў на беларускай мове? — Я думаю, калі справа пойдзе так і далей, як яна дагэтуль ішла, то, канечне, застануцца адны філолагі. А можа быць, і філолагаў не застанецца. Адна толькі дыскусія ў «ЛіМе» паказвае, што мова — у небяспецы. Але тым не менш я ўсё ж думаю, што здаровы сэнс, нацыянальны інстынкт нейкім чынам адрэагуюць на небяспеку, і з дапамогай рашучых мер кіраўніцтва, грамадскасці становішча будзе выпраўлена. Бо іначай не можа быць. Другой разумнай альтэрнатывы гэтаму недамыслію я не бачу. — Адкуль бяруцца сюжэты для вашых кніг аб вайне, яны выдуманыя або грунтуюцца на дакументальньім матэрыяле? — Той, хто чытаў мае творы, мабыць, ведае, што там нейкага адмысловага дакументальнага матэрыялу або нават спасылак на дакументальны матэрыял няма. Гэта — цалкам літаратурныя творы, хаця, канечне, многія з іх вынікаюць з майго ўласнага ваеннага вопыту і прывязаны да пэўнага часу і пэўнага геаграфічнага месца. Але не ўсе. Калі гаварыць зноў жа пра вайну, кожны з нас ведае, чым вайна з’яўлялася для нашага народа ў нядаўнім мінулым і як многа яшчэ ў нашым жыцці, жыцці старэйшага пакалення і нават у маладзейшым пакаленні ад яе засталося. Я думаю, што важныя ўрокі вайны яшчэ не выяўлены цалкам, не выпрабаваны мастацтвам. Тэмы вайны яшчэ хопіць надоўга. I не для аднаго пакалення пісьменнікаў. — Скажыце, калі ласка, як вы ацэньваеце месца беларускай літаратуры ў сусветным літаратурным працэсе? — У сусветным літаратурным працэсе мне цяжка ацаніць, таму што я не надта дасведчаны наконт сусветнага літаратурнага працэсу. Я не вывучаў гэтую тэму, гэту праблему спецыяльна. Але я так думаю, што беларуская літаратура займае вельмі прыкметнае месца ў сучаснай савецкай літаратуры. А сучасная савецкая літаратура займае зноў жа пэўнае месца ў кантэксце ўсёй сусветнай літаратуры. Але якое месца? Мне думаецца, адказ на гэтае пытанне павінны даць спецыялісты на аснове, відаць, нейкага навуковага вывучэння. He ведаю, займаецца навука гэтым ці не, хаця павінна б займацца ў наш час. Скажу толькі, што вось я нядаўна быў за мяжой, а іменна ў Францыі ў Парыжы, і адзін факт мяне ўразіў вельмі непрыемна. Там у Сарбоне ёсць інстытут усходніх моў, у якім вывучаюцца ўсе ўсходнія мовы. Найперш усходнееўрапейскіх народаў: польская, чэшская, славацкая, балгарская, румынская, мовы народаў Савецкага Саюза: эстонская, латышская, літоўская, украінская, мовы Каўказа, Сярэдняй Азіі. Сярод гэтых моў не знайшлося месца толькі для беларускай мовы. Чаму так — ніхто адказаць не можа. Я думаю, што гэты факт усётакі сведчыць і пра няўвагу да нашай літаратуры.