КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
то злодзейске цельско!“ — верашчаў ён. „Пане ко..., — хацеў я ўсё вытлумачыць, але той як не заверашчыць, што ён такіх падлюгаў добра ведаеі Плакаць я ўжо не плакаў. Быў завялікі каб гэта рабіць. Але не мог зразумець, за што на мяне ён крычыць. Нават такі камендант, чалавек адукаваны, і той нічога не хацеў слухаць. Яшчэ раз паспрабаваў я, але той як крыкне: „Вымятай до дому і звруць матцэ вшыстко, цо скрадлэсь!“ Выскачыў я з гэтага пастарунку, як нейкі страшны зладзюга. А я ж нічога не ўкраў. Прадаў я аніякага „вепша“, a маленькае парасятка. Агафон жа можа тое сказаць. Ён скажа праўду, ён жа баптыст. I „жупіцьг'1 таксама я не браў. Я нават забыў, што ў бацькі такая была. А была, была, — цяпер памятаю, — з башлыком. Але ад часу, калі вярнуўся ад гаспадара, я яе не бачыў. Мне было прьткра, што працую, як вол. каб ейныя дзеці мелі што есці, а яна мяне па пастарунках ганяе. Быў злосны, але адзывацца не адзываўся. Затое мачаха лаяла ўсіх на свеве, не выключаючы і каменданта. „О, подывіетэсь, людковэ, шчо робыцця на свіеты! Обыкрав мэнэ дошчэнтне і ныць ёму нэ зробылі. Але дэ ж злодый злодыёві шчо зробыт! Воны ж одна рука, коб йіх груом побыв!“ „Мамо! Нэ вэрыэшчыэтэ, бо то нэ правда, жэ я в вас украв жупыцю. Порося взяв на чоботьт і віэтэ ж бачылі, але жупыці ныякейі нэ брав. Нэ лжыэтэ. А шчо віэтэ комэндантові наговорылі, шчо я в вас вэпрука і жупыцю вкрав?іI завязалася спрэчка. — А хто, Сычуго, муог вкрасты як нэ ты? — верашчала мачаха. — Мамо! Нэ грыэшытэ, бо за лгане Буог вас накажэ і в пэклі будэтэ кіпіэтьт. — To тэбэ, баструку, Буог в пэкло впакуе, бо окрадаеш свою матэру і ныколі до цэрквы свіэчкі нэ занэсэш. Я до цэрквы ходжу шчонэдіелі і ставлю свіэчку, коб тэбэ спрутыло, і віэдаю, жэ будэш ходыты покручаны, як твоя Сычыха, He хацеў я з ёю далей сварыцца, а і часу не было, бо трэба было ісці да пуні малаціць. Настала доўгачаканае Руздво, як у Нас называлі Каляды. Чалавек думаў, што хаця цяпер мяса паеець, бо кормніка закалоў. Учора ногі на квашаніну варылі, а ў каморы каўбасы вісяць. На куццю, падаваўшы панач, узяў я падрыхтаваную каляду і вязку сена ды панёс у хату. Усім неяк стала весела на душы. Цешыўся і я, што зараз павячэраю і пайду да сяброў адносна ўсяночнае, хто і калі пойдзе. Мачаха дасмажвала селядцы. Я, управіўшыся з раскладаннем сена, сеў на лаве і, узяўшы на рукі Сярожу, пытаю: „То як. подобаецця тобіэ Коляда?“ Сярожа згодна кіўнуў галавою. Мачаха тады, убачыўшы, што я нечага чакаю, злосна сказала: „А ты, Сычу, нэ бэры дытята на рукі і нэ прымыляйся до мэнэ, бо і так следзя нэ дустанэш. Ты свойе пожэр!“ „Як то, — гавару, — то я поорав, посыэяв, з поля позбырав, Коляду зробыв і віэтэ нэ дастэ мніэ есты? To ж з вас будут людэ смыятысь, вічо господарові йесты нэ даетэ“. „Ныхай смыютця, а я тобіе і так нэ дам“, — адказала са злосцю. Нашай размове прыслухоўваўся Іван. I, урэшце, не вытрьімаў: „Ты, твою мать, пэрэстань дзёвкаты, бо коб нэ вуон, то мы бы з голоду поздыхалы“. Гэтага я ад яго не чакаў. Мачаха плакала, але я свайго селядца зеў. На ўсяночнай было весела. Папрыходзіла шмат моладзі. Нас там, што праўда, больш цікавілі дзяўчатія, чым Божае слова. У царкву заходзілі ано пагрэцца. А так стаялі, жартавалі. Ну, а вярнуўшыся дамоў, зноў пачалося. Зноў мачаха есці не дае. Толькі пасля вялікай авантуры дала мне пахлёбаць таго, што на квашаніну мела быць і не застыгла. Каўбасы і не панюхаў. Ды чорт з каўбасою! Добра, што хаця нечага тлустага паеў. Пасля снедання спаць я не лягаў. Пайшоў да Багроўскага Грышы. Там ужо была поўная хата. Вядома, як моладзь. Зараз Колька прынёс губны гармонік і пачйў вытрындыківаць полькі ды кракавячкі, аж ногі самі хацелі скакаць. Але танцаваць ніхто не танцаваў. Можа, на першы дзень Каляд забаронена? Жартавалі, падсмейваліся адзін з другога. Я таксама, забыўшы пра раннія непрыемнасці, цешыўся разам з усімі. Але, усё ж такі, нібы шылам калола думка — што будзе з абедам? Але, раптам, нехта з сяброў угледзеў праз акно праязджаючую вуліцай ваеннуіо машыну. Усе кінуліся да вокан. Пасажыры „газіка", убачыўшы прыліпшыя да шыбін твары, спынілі машьтну. Выйшла з яе трох савецкіх афіцэраў і накіраваліся проста да нас. Прывітаўшыся, адразу запыталі пра мяне. Я ўстаў. — Ну что же, брат, пройдёмся! — Пойдём, — гавару, а душа ў пяткі мне пабегла. „Чаго яны ад мяне хочуць? — думаю. — Няйначай, як зноў махача нешта ўчаўпла". — Да ты не торопмсь. Возьмн надень пальто, — гаворыць адзін з афіцэраў. — Какое пальто? — Ну, какое нмееш. -— У меня пальто нет. — Как это нет? Разве ты сюда вот так пршпёл? — Да. Пальто у меня вообіце нет. — Ну ладно. Пойдём, немножко погуляем, а там посмотрям Вышлі мы на вуліцу. У вокнах відаць твары людзей. Усе ўглядаюцца на мяне, як на нейкага злачынцу. А яны давай мяне пра „отцовскую шубу“ выпытваць. Навошта я яе ўкраў і што з ёю зрабіў? Я ім расказваю тое. што хацеў каменданту расказаць. Але адзін гаворыць: „На дворе холодно, а он в одном костюме. Пойдём лутше к Тофплюку м там во всём розберомся, хотя тут н так всё ясно“. Ндём, Вася. Ннчего не бойся“, — сказаў другі. Зайшлі мы да Хведарка (мачашынага брата) у хату, а там ужо і мачаха сядзіць. Я зрзумеў, штс ўсе яны аб усім ведалі і толькі чакалі, калі па мяне прыедуць. I тут пачалася размова. — Ты что нам набрехал, что Вася обокрал твою сестру? Отвечай!.— звярнуўся адзін афіцэр да Хведарка. Але тут умяшалася мачаха: — Таварыш начальнік, вуон шчэ малым був, то вжэ сало крав. А тэпэр мэнэ біедну обокрав нанет. — To, что сало воровал это правмльно. Ыаверно вы ему кушать не давалп. A то, что вы говорнте, что сн вас тепер обокрал, это вы врёте. Вася, парень большой н боснком ходнть не буд.ет. Хорошо сделал, что продал поросёнка н куппл себе. сапогн. — Таварыш охвыцэр! А шчо віэтэ про жупыцю нэ пытаетэ? — выскачыў Хведарка. — Что это такое, Вася? Прмзнайся, украл? — Жупыця — это такая врсде шшіель. Отец её надевал, когда в лес млн в город ехал. Что с ней случнлось — не знаю. Вндеть я её не вмдел уже давно. — Вася, это зверы, а не людм. Счастье нх, что онн здесь.. Вот тебе адрес м, еслн онм в дальнейшем будут над тобой нздеваться — скажн. Мы тогда с ннмн разделаемся. А теперь ступай гулять. А мы тут немножко с ннмн побеседуем. He ведаю, якой была далейшая размсва паміж маімі абаронцамі і „зверамі", якія, убачыўшы, што камендант нічога не зрабіў, пабеглі ў НКВД, што тымчасова размяшчаўся ў Кляшчэлях. Відаць, яны думалі, што там сядзяць падобныя да іх і хопіць толькі паведаміць, а прыедуць і мяне „з’ядуць'*. Вярнуўся я да дзяўчат і хлопцаў, але не • вярнуўся са мною мой ранейшы спакой. Усе пачалі распытваць, але — мне было> не да расказвання. Крыўдна, што цярплю, і сам не ведаю, за. што!? Афіцэры хутка выйшлі. Дзяўчаты і хлопцьт таксама пачалі разыходзіцца. Час абедаць. Але куды ісці мне? Так не хацелася паказвацца мачасе на вочы, ды і не сядзець жа ў чужых, заглядаючы, што яны абедаюць. Толькі выйшаў я на вуліцу, аж тут і мачаха. I адразу яна да мяне, ды бух мне кулаком у нос, ажно чырвонае пацякло. Людзі ідуць вуліцай ды смяюцца, што кавалер даўся, каб баба набіла. Аднак, ваяваць з ёю я не пачаў. Закрыў далоняю нос і пайшоў да дзядзіэкоў: не пыталі ў мяне, што здарылася, але я ім расказаў сам. Тады дзядзіна Надзя злезла з печы і да свае швагрыхі Барбы: „О, бачыш, якая холера? Йесты хлопцёвы нз дае“. Жанчьтны, хаця ўжо былі па абедзе, хутка падрыхтавалі мне перакусіць. Зноў я стаў вясёлым і пайшоў на вёску, дзе прабыў да самога вечара. Дамоў вярнуўся позна вечарам і, узбуджаны словамі афіцэраў, пачаў, без ніякае просьбы сам •сабе шукаць есці. Заглянуў у печ, але гаршкоў з ежаю там не было. „Дзе мяса? — пытаю. — Есьті мніэ хочэцця“. А яна мне ў адказ: „В ... баструку! Коб ты быў там і зогныв! Дзісь йесты нэ дустанэш. Іды до тых кацапув, ныхай тэбэ накормлят“. Я хацеў выйсці ў камору і пашукаць нечага, але, дзе там — камора, як заўсёды. замкнёная. „Чорт з табою, — думаю, — перасплю неяк. У жыцці горш бьтвала. Я ж сёння і ■абед з’еў“. I лёг спаць з надзеяй, што заўтра будзе лепш. Падаваўшы жывіне на поранак, пайшоў я да Улляны, дзе заўжды найбольш збіралася моладзі. Зірнуў я ў печ, дзе нешта варылася, і падумалася: „як жа маё снеданне? Ці зноў сілком трэба будзе яго здабываць“. А есці ўжо мне хацелася моцна, але я быў да гэтага прывыкльт. — Ну шчо, Васька, энкавэдэ тэбэ нэ забрало? — звярнулася да мяне Улляна, выціраючы аб фартух рукі. — А за шчо міэлі мэнэ забраты? За тое, шчо хтось набрэхав? — Ой, коб ты віэдав, як людэ тэбэ шкодовалі, жэ такое сьвято. а ты нэ маеш чого йесты! Ныхай вжэ будэ бэз мяса, але йесты трэба даты хоч шчо-ныбудь. A то, бачыш, як тая Сморкавка... Хлопэць працюе, як куонь, а вона йесты шкодуе... Дэ ты вчора обіедав? — У дядынув. — Нычого, зарака попрыходят хлопці, прынэсут горьтэлкі, то вып’еш і закусыш разом з намы; Мне стала вельмі прыемна, што чужыя людзі, а так пра мяне дбаюць. Аднак, амбіцыя: як гэта так есці чужое, калі сам гаспадаром з’яўляешся?! — Прынэсут хлопці, то я дэ-ныбудь росстараюся, — гавару ёй. На гетую нашу размову надышоў Амельянаў Фонька і Васілёў Іван. Відаць было, што ў кішэнях маюць яны бутэлькі. Вачачьт, што сапраўдьт нешта будзе, я пачаў памалу адыходзіць, каб недзе паўлітра таго пашукаць. Хлопцы, відаць, падумалі, што я саромеюся, што нічога не маю, і давай мяне прыпрашаць: — Останься, Васька, мы маем самогуонку, то разом Еып’емо. Шчо будэш з тэю... за кусок хліэба сварытыся! А так, поправды, то ты дурак, бо коб так на мэнэ, — прадаўжаў Амельянаў Фонька, —то я б йіе научыв бы, як мніэ за мою роботу йесты нэ даваты. I завязалася размова. — Хлопці, — кажу, — віэтэ можэтэ так говорыты, бо маетэ всё, шчо оно туолькі захочэтэ, але зобачылі б як віэтэ жылі б з такімі батькамі, як мойе. ' — Ой так, — умяшалася Улляна. — Віетэ даліей жывэтэ, то мэнш бачытэ, але я всё бачу і віэдаю. Оксыэнька, вядомо, мачаха, то ныколі добрэю нэ будэ, але шчэ як жыв покойнік Володя, а Вася быў маленькім, то воны ёго як старого лупылі А мало то Оксыэнька попобіэгала до Клешчэль, коб ёго ўпэрты на роботы. Але забыжыт, там йіе ныхто нэ поймэ, чого вона хочэ, той выжэнут, бы тую суку. Нэ продала ныэмцям, то хочэ, коб свойе над ім знушчалісь. Мало того, чы ты, Васька, віэдаеш, шчо вона в цэркві свычкі крутыт?