КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
A H A Т 0 Л Ь РАЗАНОВІЧ ПРА ШТО ІГРАЕ ПІЯНІСТ A H A Т 0 Л Ь РАЗАНОВІЧ ПРА ШТО ІГРАЕ ПІЯНІСТ Аповесці, апавяданні Мінск «Беларусь» 2019 УДК 821.161.3-31/-32 ББК 84(4Бен)44 P17 Разановіч, A. I. Р17 Пра што іграе піяніст: аповесці, апавяданні / Анатоль Разановіч. — Мінск : Беларусь, 2019. — 192 с. ISBN 978-985-01-1333-7. Гэтая кніга пра каханне. I да жанчыны, і ў цэлым да жыцця. «Пра што іграе піяніст», «Падае снег», «Чаканне жанчыны» і іншыя творы сведчаць пра тое, што пакуль чалавек жыве, пачуццё кахання ў ім пануе над іншымі пачуццямі і эмоцыямі. Гэта і ёсць тое галоўнае, дзякуючы чаму мы, людзі, былі, ёсць і будзем. УДК 821.161.3-31/-32 ББК 84(4Бен)44 ISBN 978-985-01-1333-7 © Разановіч A. I., 2019 © Афармленне. РУП «Выдавецтва «Беларусь», 2019 Аповесйі ПРА ШТО ІГРАЕ ПІЯНІСТ I Ен іграў пра каханне. Толькі вось пра якое — былое ці будучае — Андрэй не ведаў. I ведаць нават у гэтыя хвіліны не хацеў. Падпёршы далонню шырокі лоб, уздыбіўшы цёмныя віхрастыя валасы, у якіх ужо прыкметна пракралася сівізна, ён слухаў музыку, у гуках якой спляталіся чаканні і стрэчы, абдымкі і прызнанні, і нават сваркі, надзеі, крыўды, дараванні... Музыка, то спакойная і плаўная, то выбуховая і вірлівая, сцінала душу, вырывала яе з грудзей, спрабавала аднесці кудысь далёка-далёка і зноў вяртала назад, у тленнае цела, быццам пераконваючы, што яна служыць чалавеку, але не заўжды падуладная яго жаданням і летуценням. Нават самым запаветным, ужо амаль спраўджаным. Прымружваючыся, хаваючы вільготную павалоку зеленаватых вачэй, Андрэй слухаў захапляльную музыку з такою асалодаю і цікавасцю, што яго ахоплівала прага ўзляцець. Усё роўна як, на чым, але ўзляцець... Ды нечакана ўсё гэта змянялася разгубленасцю і няўцямнай, амаль адчайнай тугою, безвыходнасцю, нібы пад ім пачынала раз’язджацца падлога, расці бяздонная чорная яма, у якую вось-вось праваляцца ўсе і ўсё. Андрэй слухаў доўга. Наколькі доўга — не ведаў: час неяк неўпрыкмет растварыўся і перастаў-існаваць. Ён сядзеў за столікам у самоце і нерухома. А перад ім паціху астывала ў кубачку амаль нечапаная кава, скручвалася і рассыпалася ў попельніцы яшчэ недатлелая цыгарэта, за вялікімі рэстараннымі вокнамі, на набярэжнай, задуменна стаялі тры мажныя чыгунныя статуі-бабы. Яны мясціліся проста перад уваходам у старую, з цёмна-чырвонай цэглы пошту нібы ў чаканні нейкага важнага для іх пісьма. I толькі ўнізе, на ўзроўні падлбгі першага паверха двух’яруснай баржы-рэстарана «Барка», шумела і плюскатала ля борта цёмная вада ракі Брда — прытока Віслы. Штосьці было таямнічае ва ўсёй гэтай простай і ўадначас велічнай карціне жыцця, што зачароўвала і вабіла. Але чагосьці ў ёй не ставала. Калі музыка скончылася, Андрэй убачыў невысокага пажылога музыку, які падняўся з-за піяніна і няспешна, з годнасцю схіліўся ў паклоне. Уважліва агледзеўшы нешматлікую публіку, ён павярнуўся і гэтак жа няспешна пайшоў да дзвярэй, што вялі на стромую лесвіцу, — яна ішла ўніз, на першы паверх, у таксама рэстаранную, толькі трошкі меншую залу. Вузкія плечы музыкі, на якія звісалі доўгія, мяккія і зусім белыя валасы, уся ягоная сутулая, хударлявая постаць выклікалі ў Андрэя жаль. Гэты жаль, няпрошаны і недарэчны, пачаў неўпрыкмет зносіць кудысь нядаўняе захапленне музыкай, як брудная пеністая хваля зносіць адзінокую трэску ад разбітай аб каменне лодкі. Андрэй пасядзеў яшчэ з паўгадзіны, заплаціў за каву і ў няпэўным настроі выйшаў з баржы-рэстарана. Над старым польскім горадам Быдгашчам займаўся красавіцкі непрацяглы вечар. Па небакраі, які напалову закрывалі ад людскіх вачэй высокія шпілі старадаўніх касцёлаў і зіхатлівае шкло паверхаў сучасных высотных будынкаў, каціўся вялікі сонечны шар. Яго няяркія праменні пагойдваліся на вадзе, барвавелі на стогадовых цагляных будынках уздоўж набярэжнай, паблісквалі на голым жалезным чалавеку, што на адной назе прысеў на бясконца доўгім канаце. Прыкметна прагнуты пасярэдзіне канат цягнуўся ад аднаго берага ракі Брда, дзе швартавалася баржа-рэстаран, да другога, на самым краі якога глядзелася ў ваду разгалістая вярба. У адной руцэ жалезны чалавек трымаў доўгі шост, каб не паваліцца, а ў другой — стрэлы ад лука, што вісеў на плячы. «У каго гэты жалезны чалавек рыхтуецца страляць?» — падумаў Андрэй. У яго спакваля, потым усё хутчэй і больш рашуча пачала ўлівацца пустата — даўняя і ўжо добра знаёмая яму. II Быдгашч з перарывістым дыханнем назіраў за Андрэем, які пры жоўтым падслепаватым святле адыходзячых у нябыт рэдкіх чыгунных лямпаў і пры яркім бляску новых, падвешаных на тонкіх жалезных слупах люмінесцэнтных свяцільніках, непрыкаяна блукаў па ціхіх вулачках і завулках, выбрукаваных камянямі і бетоннай пліткай, прысаджваўся на лаўкі ля высачэзных старадаўніх касцёлаў і курыў адну цыгарэту за другой. У ягонай душы ўсё яшчэ гучала тая музыка: вірлівая, усёпаглынальная, як набег хваляў. Неўзабаве яна прыціхла, стала далёкай і чужой. I сам ён зрабіўся ціхім, далёкім і чужым. Для горада, рэдкіх прахожых, для самога сябе. Жыццё ягонае нібы засталося там, у баржы-рэстаране, а тут, у горадзе, яго не было. А можа, і было, але блукала па іншых вулках і завулках альбо ціха і непрыкметна сядзела недзе ў паўцёмным скверы. Андрэй самотна блукаў амаль усю ноч. Думаў пра сябе і пра людзей, сярод якіх жыў: у сям’і, у сваім доме, на рабоце і ў горадзе Пінску, дзе атайбаваўся, тут, у Быдгашчы, куды рэгулярна прыязджаў у камандзіроўку. Андрэй спрабаваў знайсці сэнс ва ўсім, што было, і ў тым, што ёсць. I гэты сэнс нібыта быў у неабходнасці працягу свайго роду Рамашэвічаў, выкананні сваёй работы, жаданні жыць. Але акурат гэтае жаданне блытала дум- кі, збівала з тропу і зноў вяртала гукі нядаўняй музыкі, у якой разам з радасцю і неабходнасцю быцця настойліва прарывалася сумненне ў мэтазгоднасці цяпершчыны і нават прышласці. Сумненне, у сваю чаргу, спараджала разгубленасць, тугу, безвыходнасць і разам з тым няпэўнае чаканне чагосьці і кагосьці. Ці то добрага, ці то благога — не зразумець... Пад раніцу, седзячы на лаўцы ля рэчкі, Андрэй задрамаў. Ён ачнуўся, калі веснавое сонца ўжо ўставала з-за ўскраінных гарадскіх новабудоўляў і накочвалася светлымі хвалямі на вялікі каменны горад. Андрэй зірнуў на супрацьлеглы бераг. Ён быў такі блізкі — рака ў гэтым месцы вузілася. Ля самага моста, па схіле, кусціліся густыя невысокія галіны шыпшыны, спрэс абсыпаныя буйнымі барвова-чырвонымі кветкамі, што распусціліся апошнімі днямі. Тут жа, у траве, ляжалі напалову гнілыя, напалову сухія леташнія ягады. У шыпшыне, траве, кветках, нават у апалых леташніх ягадах, якія спакваля перамешваліся з зямлёй і пераходзілі ў яе, было жыццё. Андрэй нібы ўпершыню ўбачыў яго. I яму страшэнна захацелася жыць. Жыць!.. Знячэўку прыгадаліся словы паэта, прачытаныя калісьці ў школе: «Чарвяк я, Бог я...» Андрэй з палёгкаю ўздыхнуў, падняўся і хутка пайшоў у гатэль. III Вуліца Шубінская, прамая і шырокая, упіралася ў дарогу, што вяла на Варшаву. У канцы гэтай вуліцы месцілася бензазапраўка «Орлен», а насупраць і збоку лесу ацяжэла ўрос у цёмную брусчатку шэры чатырохпавярховы гатэль з нечаканай для ягонага масіўнага выгляду назвай «Ікар». Назва нібы гаварыла сваім кліентам: «Ікар — стварэнне зямное. Лятайце, хто хоча лятаць, але памятайце: вы — людзі». Андрэй таксама калісьці хацеў лятаць. Скончыў яшчэ савецкае вайсковае вучылішча, атрымаў спецыяльнасць верталётчыка. Адразу ж пасля выпуску маладзенькім лейтэнантам быў накіраваны на службу ў Афганістан. У першым жа баі ягоны верталёт душманы збілі. На падлёце да Кандагара. Запомнілася толькі яркая ўспышка, страшэнны боль у нагах і нязвычная для верталёта цішыня. А пасля — глухі ўдар, трэск, скрыгат жалеза, працяглы звон, падобны да царкоўнага. А далей — цемень. Апрытомнеў ужо ў шпіталі з напалову адрэзанай левай ступнёй. Далей усё як зазвычай у такіх выпадках: лячэнне, дэмабілізацыя, маленькая пенсія, пошук хоць якой-небудзь работы. Калі знайшоў гэтую самую работу, якую ў народзе ахрысцілі проста і лёгка «купі-прадай», ажаніўся. Стала нібыта лягчэй, весялей удваіх, але зусім не гэтак, як жадалася, марылася. Напэўна, не хапала гэтага самага палёту — лёгкага, захапляльнага, вабнага. Таго самага, пра які марыў калісьці Ікар. I без гэтага палёту Андрэева душа пакутавала і, здаралася, плакала. I сам ён часам плакаў, але без слёз: яны высахлі яшчэ ў шпіталі, калі ўведаў, што чацвёра ягоных таварышаў, гэткіх жа, як ён, маладзенькіх лейтэнантаў, загінулі ў тым першым баі пад зусім чужым для іх афганскім горадам. Ледзьве Андрэй пераступіў парог гатэля і падышоў да адміністрацыйнай стойкі, як круглатварая, чарнявая пані Ядзя паднялася. Падаючы ключ ад нумара, ветла ўсміхнулася: — Цо, пан, у кабеты быў? — Быў, — стомлена, каб не расчароўваць добрую ўсмешлівую пані, прамовіў Андрэй. — Пайду спаць. — Ох, пан, — пахітала галавой пані Ядзя. — Нема жоны — нема ўправы. Андрэй няспешна падняўся ў нумар і, не распранаючыся, паваліўся на ложак. Яму, страшэнна стомленаму, хацелася толькі аднаго — спаць. IV У невялікім утульным гатэльным рэстаране Андрэй абедаў у поўнай адзіноце: ужо было каля чатырох гадзін дня і нікога з наведнікаў, акрамя яго, не было. Можа, і з гэтае прычыны есці не хацелася. Ён пасёрбаў крыху супу з флякаў — традыцыйнае польскае стравы, з’еў кавалачак стэйка з цяляціны, выпіў гарачую гарбату і, расплаціўшыся, зноў пайшоў у свой нумар, зноў прылёг на ложак. Была субота, выхадны, і ніякіх клопатаў не прадбачылася. Паляжаўшы з паўгадзіны, Андрэй уключыў тэлевізар. Пашчоўкаў па каналах, польскіх і еўрапейскіх, аднак нічога цікавага не знайшоў. Выключыўшы тэлевізар, сеў у фатэль, насупраць акна, і пачаў глядзець на лес. Густыя вершаліны высокіх вострых соснаў прыкметна пагойдваліся пад свежым і яшчэ па-веснавому прахалодным ветрам. Удалечыні, на даляглядзе, неба спакваля налівалася густой чырванню. «На дождж ці на марозік», — без упэўненасці зазначыў Андрэй. У душы ў яго чынілася штосьці няўцямнае, трывожнае. Як перад навальніцай, якую ён прадчуваў інстынктыўна. Да ўсяго балела сэрца, востра ныла знявечаная ступня. Скрыгатнуўшы зубамі, Андрэй устаў, надзеў джынсы, лёгкую куртку і выйшаў з гатэля.