Пыха і перадузятасць  Джэйн Остэн

Пыха і перадузятасць

Джэйн Остэн
Выдавец: Янушкевіч
Памер: 396с.
Мінск 2019
101.34 МБ
Было абсалютна неабходна зараз жа яго перарваць.
— Вы занадта спяшаецеся, сэр! — усклікнула Элізабэт. — Вы забылі, што я яшчэ не дала адказу. Дазвольце ж даць яго цяпер, не трацячы часу. Прыміце маю ўдзячнасць за ўсе ўхвалы ў мой адрас. Я разумею, які гонар робіць мне ваша прапанова, але адзінае, што я Ma­ry зрабіць, — гэта адхіліць яе.
— Я не раз чуў, — тэатральна махнуўшы рукой, адказаў містар Колінз, — што маладыя лэдзі часта адхіляюць прапанову мужчыны, за якога таемна мараць выйсці замуж, калі ён упершыню просіць іх рукі, прычым адмова можа паўтарацца двойчы і нават тройчы. А таму вашы словы не збілі мяне з тропу, і я ўсё адно спадзяюся неўзабаве павесці вас да алтара.
— Дальбог, сэр, — сказала Элізабэт, — пасля маіх словаў ваша надзея выглядае празмернай. Кажу вам дакладна, я не з тых маладых лэдзі (калі яны ўвогуле існуюць), якія гатовыя дзёрзка рызыкаваць шчасцем, чакаючы, што прапанову зробяць і другі раз. Мая адмова цалкам сур’ёзная. Вы не зможаце зрабіць мяне шчаслівай, і я
перакананая, што я апошняя ў свеце жанчына, якая зробіць шчаслівым вас. Я ўпэўненая, што калі б лэдзі Кэтрын мяне ведала, яна абавязкова палічыла б мяне ва ўсіх адносінах кепскай кандыдатурай.
— Няўжо лэдзі Кэтрын і праўда так падумала б? — вельмі сур’ёзна прамовіў містар Колінз. — Але я не магу ўявіць, каб яе светласць не ўхваліла вас. He сумнявайцеся, калі я буду мець гонар зноў яе пабачыць, я ва ўсіх фарбах расхвалю вашу сціпласць, гаспадарлівасць і іншыя прывабныя якасці.
— У такіх пахвалах, містар Колінз, сапраўды няма патрэбы. Вы мусіце дазволіць мне самой вырашаць за сябе і зрабіць мне ласку, паверыўшы ў мае словы. Я жадаю вам шчасця і дабрабыту і, адмаўляючы вам, раблю ўсё, што ў маіх сілах, каб гэтыя пажаданні спраўдзіліся. Зрабіўшы мне прапанову, вы можаце супакоіцца наконт далікатнай сітуацыі з маёй сям’ёй і без аніякіх пакутаў сумлення валодаць лонгбарнскім маёнткам, калі ён да вас пяройдзе. Гэтую справу, такім чынам, мы можам лічыць канчаткова вырашанай.
3 гэтымі словамі яна паднялася і ўжо збіралася пакінуць пакой, як містар Колінз зноў звярнуўся да яе:
— Калі я буду мець гонар размаўляць з вамі на гэтую тэму наступным разам, я спадзяюся атрымаць адказ, болып прыхільны за цяперашні. Пакуль я далёкі ад Ta­ro, каб абвінавачваць вас у бессардэчнасці, бо ведаю пра трывалы звычай вашага полу адмаўляць мужчыну, калі ён першы раз прапануе руку і сэрца. Магчыма, вы нават заахвоцілі мяне да далейшага сватаўства, наколькі гэта дазваляе ваша вытанчаная жаночая натура.
— Вы сапраўды моцна мяне бянтэжыце, містар Колінз — з пэўнай запальчывасцю ўскрыкнула Элізабэт. — Калі нештаў маіх словах хоць нейкім чынам вас заахвоціла, то я не ведаю, як мне пераканаць вас у шчырасці сваёй адмовы.
— Вы мусіце дазволіць мне, дарагая кузіна, цешыцца думкай, што вы, вядома, адмовіліся прыняць маю прапанову толькі на словах. Я не сумняваюся ў гэтым, калі коратка, з наступных прычын: мне не здаецца, што мае рука і сэрца не вартыя таго, каб вы іх прынялі, ці што дабрабыт, які я магу прапанаваць, не выглядае надзвычай прывабным. Маё становішча ў жыцці, мае сувязі з сямействам дэ Бур і нашае з вамі сваяцтва — усё гэта сведчыць на маю карысць, і вам варта прыняць да ўвагі, што, нягледзячы на безліч вашых цнотаў, няма ніякай пэўнасці, што вы калі-небудзь атрымаеце яшчэ адну прапанову выйсці замуж. Ваша спадчына такая сціплая, што, на жаль, яе памер хутчэй за ўсё сапсуе станоўчае ўражанне ад вашай мілавіднасці і прыязнасці. Таму я вымушаны зрабіць выснову, што ваша адмова несур’ёзная, і буду бачыць у ёй толькі вашу прагу ўзмацніць маё каханне, дзеля чаго вы і трымаеце мяне ў невядомасці, як гэта звычайна робяць вытанчаныя паненкі.
— Паверце мне, сэр, я зусім не прыпісваю сабе ніякай вытанчанасці, якая палягала б у здзеку з годнага чалавека. Мне б хутчэй хацелася, каб мяне лічылі шчырай. Я зноў і зноў дзякую вам за гонар атрымаць вашу прапанову, але прыняць яе для мяне немагчыма. Mae пачуцці ва ўсіх адносінах забараняюць гэта. Ці Ma­ry я растлумачыць больш зразумела? А таму ўспрымайце мяне не як вытанчаную паненку, якая намерылася вас памучыць, а як разумнае стварэнне, якое ад усяго сэрца гаворыць вам праўду.
— Вы такая мілая! — з няўклюднай галантнасцю ўсклікнуў ён. — Я перакананы, што калі вашы выдатныя бацькі ўхваляць маю прапанову, яна непазбежна будзе прынятая.
На такі свядомы і настойлівы самападман Элізабэт не знайшла што адказаць, а таму тут жа моўчкі
выйшла з пакоя, вырашыўшы, калі містар Колінз будзе і далей успрымаць яе нязменную нязгоду як ліслівае заахвочванне, звярнуцца да бацькі, чыя адмова прагучыць так, што яе палічаць канчатковай, і чые паводзіны прынамсі не зблытаюць са штучнай манернасцю і какецтвам вытанчанай паненкі.
Раздзел XX
Містар Колінз нядоўга заставаўся сам-насам з развагамі пра свае любоўныя поспехі. Місіс Бэнэт затрымалася ў вітальні, каб пабачыць вынік перамоваў, і як толькі Элізабэт адчыніла дзверы і хуткім крокам прамінула яе, спяшаючыся да лесвіцы, маці ўвайшла ў пакой для сняданкаў і цёпла павіншавала містара Колінза і сябе з тым, што неўзабаве іх сваяцтва шчасліва зробіцца яшчэ бліжэйшым. Той прыняў віншаванні і з не меншай радасцю павіншаваў місіс Бэнэт у адказ, а потым пераказаў усе падрабязнасці размовы, вынікі якой, як ён меркаваў, мусілі яго цалкам задаволіць, бо цвёрдая адмова кузіны, несумненна, тлумачылася жаночай сціпласцю і сапраўднай далікатнасцю натуры.
Аднак місіс Бэнэт гэтая навіна спалохала: яна б таксама ахвотна задаволілася тлумачэннем, што яе дачка адмовіла містару Колінзу, каб падштурхнуць яго да далейшых спробаў, аднак верыць у гэта не асмельвалася, пра іпто тут жа яму паведаміла.
— Але даверцеся мне, містар Колінз, — дадала яна, — я вярну Лізі да розуму. Зараз я сама з ёй пагавару. Яна такая натурыстая і дурная, што не разумее ўласнага шчасця, але я прымушуяе зразумець.
— Даруйце, што перарываю, мадам, — усклікнуў містар Колінз, — але калі яна напраўду натурыстая і дурная, тояневедаю, ці можаянабыцьпажаданай жонкай
для асобы духоўнага стану, што шукае ў жаніцьбе шчасця! А таму калі яна насамрэч настойвае на адмове, можа, будзе лепш не змушаць яе да шлюбу, бо схільная да такіх заганаў жонка наўрад ці зробіць мяне шчаслівым.
— Вы мяне няправільна зразумелі, сэр, — устрывожана сказала місіс Бэнэт. — Лізі натурыстая толькі ў такіх выпадках, як гэты. Увесь астатні час яна самая дабрадушная дзяўчына ў свеце. Я зараз жа іду да містара Бэнэта і ўпэўненая, што мы хутка ўсё з ёй залагодзім.
I не даўшы яму часу адказаць, яна паспяшалася да мужа. Забегшы ў бібліятэку, яна закрычала:
— О, містар Бэнэт, як вы мне патрэбны! У нас тут поўны гармідар! Вы мусіце зараз жа прымусіць Лізі выйсці замуж за містара Колінза, бо яна клянецца, што не пойдзе за яго, і калі вы не паспяшаецеся, ён перадумае і не захоча з ёй жаніцца!
Містар Бэнэт падняў позірк ад кнігі і перавёў яго на твар жонкі са спакоем, на які ніяк не паўплываў змест яе прамовы.
— Я не магу пахваліцца, што зразумеў вашы словы, — сказаў ён, калі яна замоўкла. — Пра што вы гаворыце?
— Пра містара Колінза і Лізі. Лізі сцвярджае, што яна за містара Колінза не пойдзе, а містар Колінз пачынае ўжо казаць, што не ажэніцца з Лізі.
— I што я ў гэтай сітуацыі мушу рабіць? Па-мойму, яна безнадзейная.
— Пагаварыце з Лізі! Скажыце ёй, што настойваеце на гэтым шлюбе!
— Хай яе паклічуць. Яна пачуе маё меркаванне.
Місіс Бэнэт пазваніла ў званок, і міс Элізабэт запрасілі ў бібліятэку.
— Падыдзі сюды, дзіця! — усклікнуў бацька, калі яна з’явілася ў пакоі. — Я паслаў па цябе дзеля важнай справы. Як я зразумеў, містар Колінз зрабіў табе прапанову. Гэта праўда?
Элізабэт сказала, што праўда.
— Добра. I ты яму адмовіла?
— Адмовіла, сэр.
— Добра. Мы падыходзім да галоўнага. Твая маці настойвае, каб ты прыняла прапанову. Слушна я кажу, місіс Бэнэт?
— Слушна, а інакш я і бачыць яе не хачу.
— Перад табой, Элізабэт, стаіць нялёгкі выбар. 3 гэтага дня ты зробішся чужой для аднаго з бацькоў. Твая маці не захоча цябе бачыць, калі ты не выйдзеш за містара Колінза, а я не захачу цябе бачыць, калі выйдзеш.
Такое заканчэнне пасля такога пачатку прымусіла Элізабэт усміхнуцца, аднак місіс Бэнэт, якая ўпэўніла сябе, што муж ставіцца да праблемы гэтак жа, як яна, дарэшты разгубілася.
— Што вы хочаце гэтым сказаць, містар Бэнэт? Вы абяцалі мне, што настаіце на гэтым шлюбе.
— Мая дарагая, — адказаў ёй муж, — у мяне да вас дзве маленькія просьбы. Дазвольце мне ў дадзеным выпадку свабодна распараджацца, па-першае, сваім розумам, а па-другое, сваім пакоем. Я буду вельмі рады, калі бібліятэка як мага хутчэй зноў зробіцца маёй аднаасобнай вотчынай.
Хаця муж яе і расчараваў, місіс Бэнэт не здалася. Яна зноў і зноў загаворвала з Элізабэт, пераходзячы ад угавораў да пагрозаў і назад, спрабавала знайсці падтрымку ў Джэйн, але тая з усёй магчымай мяккасцю ўхілілася ад умяшання, сама ж Элізабэт то сапраўды строга, то весела і з жартам адбівала матчыны напады. Спосабы абароны мяняліся, рашучасць заставалася нязменнай.
Містар Колінз тым часам самотна разважаў пра тое, што адбылося. Ен быўзанадта высокага меркавання пра сябе, каб зразумець, чаму кузіна яму адмовіла, і хаця яго самалюбства пацярпела, у астатнім ён зусім не пакута-
ваў. Яго пачуцці да Элізабэт былі ўяўныя, а паколькі ён дапускаў, што матчыны папрокі яна заслужыла, гэтая думка ахоўвала яго ад любога шкадавання.
Пакуль у доме панаваў пярэпалах, у госці прыйшла Шарлота Лукас. У вітальні да яе падляцела Лідыя і гучным шэптам паведаміла: «Як добра, што ты прыйшла! У нас тут так весела! Як ты думаеш, што ў нас сёння было?! Містар Колінз зрабіў Лізі прапанову, і яна яму адмовіла!»
He паспела Шарлота адказаць, як да іх далучылася Кіці, прагнучы паведаміць тую ж навіну, а як толькі яны зайшлі ў пакой для сняданкаў, місіс Бэнэт, якая дагэтуль сядзела там адна, загаварыла пра тое самае, просячы ў міс Лукас паспачуваць і заадно ўгаварыць Лізі падпарадкавацца жаданням усёй яе сям’і.
— Малю вас, дарагая міс Лукас, зрабіце гэта, — роспачным тонам дадала місіс Бэнэт, — бо ўсе супраць мяне, ніхто мяне не падтрымлівае. Яны такія бязлітасныя, зусім не шкадуюць мае бедныя нервы.