КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Н(Англ) Д 39 Пераклад АЛЕНЫ ВАСІЛЕВІЧ Малюнкі МІКАЛАЯ КАЗЛОВА Пераклад зроблены з выдання: Даннэл Дэфо «Робмнзон Крузо» Пересказал Корней Чуковскмй «Детская лнтература», 1976 год Д^^2 22^-213-76 М 302(05)-76 ©Пераклад на беларускую мову, выдавецтва «Мастацкая літаратура», 1976 г. ПРА «РАБІНЗОНА КРУЗА» Гэта кніга напісана вельмі, даўно — больш двухсот гадоў назад. Прыдумаў яе англійскі пісьменнік Даніэль Дэфо. За сваё доўгае жыццё ён напісаў шмат кніг, але ніводная з іх не мела такога поспеху, як «Рабінзон». Кнігагэта стала вядомая ўсяму свету. Аднак ці мала было кніг, якія пры. сваім з яўленні мелі незвычайны nocnex, а потым гублялі нядоўгую славу і забываліся чытачамі. А кніга пра Рабінзона жыве і зараз. I ўнукі чытаюць яе з тым жа хваляваннем, з якім чыталі яе дзяды і прадзеды. Асабліва захапляе ў Рабінзоне тое, што ён працаўнік, чалавек невычэрпнай энергіі. Другі б на яго месцы загінуў, апынуўшыся сярод такой смяртэльнай небяспекі. Варта было Рабінзону хоць на момант апусціць свае нястомныя рукі, адмовіцца ад няспы/ннай барацьбы з грознымі сіламі прыроды, і пустынны востраў, куды яго выкінула бура, зрабіўся б яго магілай. Але Рабінзон працавіты і настойлівы, ён не адступае ні перад якімі перашкодамі і, нарэшце, дабіваецца ўсяго, чаго хоча. Цяжкая праца, якую ён робіць. Ці то ён будуе сваю славутую крэпасць і мацуе вакол яе частакол, ці выдоўбвае з велізарнага дрэва човен — ён аддае гэтай працы ўсе сілы і так палка захапляецца ёю, што захапляе і нас. Нам вельмі цікава даведацца пра тое, як зляпіў ён з гліны свой першы гаршчок, як змайстраваў драўляную ступку, як пашыў да свае лодкі парусы. Пра якую б работу ён ні расказваў у гэтай кнізе, ён гаворыць пра яе так цікава, што кожнаму з нас пачынае здавацца, нібыта і мы самі ўдзельнічаем у ёй. Падабаецца ў Рабінзоне нам і тое, што з першых жа дзён, як ён застаўся адзін на востраве, ён пачынае саджаць там лес, прыручае жывёл, бясплодную пустку ператварае ў каласістае поле. Вядома, нам, савецкім чытачам, многа ў Рабінзоне чужога. Быў ён купцом і, як усе купцы, клапаціўся толькі пра ўласную выгаду. Да таго ж, трапіўшы на бязлюдны востраў, ён клапаціўся толькі пра тое, каб здабыць найболей грошай і рознай іншай маёмасці. У маладосці ён нават нажываўся ашуканствам: прывёз жыхарам Гвінеі КУЧУ розных шкляных бразготак і грашовых пацерак і, карыстаючыся тым, што яны не ведалі цаны золату, выменяў у іх шмат залатога пяску. У той час ніхто не лічыў такую нажыву ганебнай, але мы гэта асуджаем. Цэнім жа мы ў Рабінзоне яго веру ў чалавечую працу, яго настойлівасць у пераадоленні перашкод, яго смеласць і моцную волю. КАРНЕЙ ЧУКОЎСКІ РАЗДЗЕЛ ПЕРШЫ Сям’я Рабінзона.— Уцёкі з бацькоўскага дому 3 самага ранняга дзяцінства я болып за ўсё на свеце любіў мора. Я зайздросціў кожнаму матросу, які выпраўляўся ў далёкае плаванне. Гадзінамі выстойваў я на марскім беразе і, не зводзячы вачэй, разглядаў караблі, якія праходзілі паблізу. Маім бацькам гэта вельмі не падабалася. Бацька, стары хворы чалавек, хацеў, каб я быў важным чыноўнікам, служыў у каралеўскім судзе і атрымліваў вялікія грошы. А я марыў пра марскія падарожжы. Мне здавалася найвялікшым шчасцем вандраваць па морах і акіянах. Бацька здагадваўся, што ў мяне ў галаве. Аднойчы ён паклікаў мяне да сябе і злосна сказаў: — Я ведаю: ты хочаш уцячы з роднага дому. Гэта вар’яцтва. Ты павінен застацца. Калі ты застанешся, я заўсёды буду добрым бацькам, але не чакай дабра, калі ты ўсётакі надумаешся ўцячы! — Голас у бацькі задрыжаў, і ён ціха дадаў:—Падумай пра сваю хворую маці... Яна не вытрымае разлукі з табою. У вачах у яго заблішчалі слёзы. Ён любіў мяне і хацеў мне дабра. Мне зрабілася шкада старога, і я цвёрда вырашыў застацца ў бацькавым доме і больш нават не думаць пра марскія падарожжы. Але — дарэмна! — мінула некалькі дзён, і ад маіх намераў нічога не засталося. Мяне зноў пацягнула да марскіх берагоў. Мне зноў па- чалі сніцца мачты, хвалі, парусы, чайкі, невядомыя краіны, агні маякоў. Праз два-тры тыдні пасля гаворкі з бацькам я ўсё ж вырашыў уцячы. Улучыўшы момант, калі маці была вясёлая і спакойная, я падышоў да яе і пачціва сказаў: — Мне ўжо васемнаццаць гадоў, і ў гэтым узросце позна ўжо вучыцца судовай справе. I калі б я нават і паступіў куды-небудзь на службу, праз некалькі дзён я ўсё роўна збег бы ў далёкія краіны. Мне так хочацца пабачыць чужыя краі, пабыць і ў Афрыцы і ў Азіі! А калі я нават і вазьмуся за якую-небудзь справу, у мяне ўсё роўна не хопіць цярпення давесці яе да ладу. Прашу вас, угаварыце бацьку пусціць мяне ў мора, няхай сабе ненадоўга — толькі для спробы; калі жыццё марака будзе не да спадобы мне, я вярнуся дадому і больш нікуды не паеду. Няхаі бацька пусціць мяне па добрай волі, таму што інакш я вымушаны буду пакінуць родны дом без дазволу. Маці вельмі ўзлавалася на мяне і сказала: — Я дзіўлюся, што ты не выкінуў гэтага з галавы пасля гаворкі з бацькам! Бацька ж патрабаваў ад цябе, каб ты раз і назаўсёды забыў пра чужыя краіны. А ён лепш за цябе разумее, якой справай табе займацца. Вядома, калі ты хочаш згубіць сябе, едзь хоць зараз, толькі ведай, што мы з бацькам ніколі не дамо згоды на твае падарожжы. I дарэмна ты спадзяваўся на маю помач. He, я ні словам не абзавуся бацьку пра твае бязглуздыя выдумкі. Я не хачу, каб потым, калі мора давядзе цябе да жабрацтва і пакут, ты мог папракнуць сваю маці за тое, што яна давала табе патачку. Потым, праз многа гадоў, я даведаўся, што маці ўсё ж перадала бацьку нашу гаворку — ад слова да слова. Бацька быў засмучаны і адказаў ёй, цяжка ўздыхнуўшы: — He разумею, чаго яму не хапае? На радзіме ён здолеў бы без цяжкасцей дабіцца поспеху ў сваёй рабоце і шчасця. Мы хоць і небагатыя людзі, але сякія-такія сродкі ў нас ёсць. Ён можа жыць разам з намі, не маючы ні ў чым патрэбы. А калі ўжо ён наважыўся падарожнічаць, то зведае цяжкія нягоды і пашкадуе, што не паслухаў бацьку. He, я не магу пусціць яго ў мора. Далёка ад радзімы ён будзе ў самоце, і калі з ім здарыцца няшчасце, у яго не знойдзецца сябра, які б здолеў яго суцешыць. I тады ён будзе каяцца, ды будзе позна! I ўсё роўна праз некалькі месяцаў я збег 3 роднага дому. Адбылося гэта так. Аднойчы я паехаў на некалькі дзён у горад Гуль. Там я сустрэў аднаго прыяцеля, які збіраўся плыць у Лондан на караблі сванго бацькі. Ён пачаў мяне ўгаворваць ехаць разам з ім, спакушаючы тым, што праезд на караблі нічога мне не будзе каштаваць. I вось, не спытаўшыся ні ў бацькі, ні ў маці,—у нядобрую часіну! — 1 верасня 1651 rofla я на дзевятнаццатым годзе жыцця сеў на карабель, які плыў у Лондан. Гэта быў дрэнны ўчынак: я пакідаў старых бацькоў, нават не падумаўшы над іх парадамі і забыўшы пра абавязак сына. I мне вельмі хутка давялося каяцца ў тым, што я нарабіў. РАЗДЗЕЛ ДРУГІ Першыя прыгоды на моры He паспеў наш карабель выйсці з вусця Хамбера, як з поўначы падзьмуў халодны вецер. Неба пакрылася хмарамі. Пачалася страшэнная гайданка. Я дагэтуль ніколі яшчэ не быў у моры, і мне зрабілася кепска. У мяне закружылася галава, задрыжалі ногі, мяне пачало ванітаваць, і я ледзь не ўпаў. Кожны раз, як толькі на карабель навальвалася велізарная хваля, мне здавалася, што мы зараз жа апынімся на дне. Кожны раз, калі карабель валіўся з высачэзнай грывы, я ўпэўнены быў: яму ўжо ніколі не падняцца над хвалямі. Тысячу разоў я прысягаў, што, калі застануся жывы, калі толькі яшчэ нага мая ступіць на цвёрдую зямлю, я зараз жа вярнуся дадому да бацькі і ніколі ўжо за ўсё жыццё не падымуся больш на палубу карабля. Аднак гэтых разважлівых думак хапіла ў мяне толькі на той час, пакуль бушавала бура. I вось вецер суняўся, хвалі знемаглі, і мне зрабілася куды лягчэй. Паступова я пачаў прывыкаць да мора. Праўда, я яшчэ не зусім пазбавіўся марской хваробы, але к канцу дня праяснела, вецер зусім сцішыўся, надышоў цудоўны вечар. Усю ноч я праспаў як забіты. Назаўтра неба было такое ж яснае. Сцішанае мора, над якім не было нават слабога ветрыку, ззяла на сонцы ў такой дзівоснай красе, якой я яшчэ зроду не бачыў. Ад мае марской хваробы не засталося і знаку. Я адразу супакоіўся, і мне зрабілася весела. Са здзіўленнем углядаўся я ў мора, якое яшчэ ўчора здавалася такім жорсткім і пагрозлівым, а сёння было ласкавае і сцішанае. Тут, як знарок, падыходзіць да мяне мой прыяцель, што спакусіў мяне ехаць разам з ім, ляпае па плечуку і кажа: — Ну, як ты сябе адчуваеш, Боб? Я гатовы паспрачацца, што ўчора ты добра напалохаўся. Прызнавайся: ты ж напалохаўся ўчора, як падзьмуў вятрыска? — Вятрыска? Добры вятрыска! Гэта ж быў шалёны шквал. Я нават уявіць сабе не мог такой жахлівай буры! — Буры? Ах ты дзівак! Па-твойму, гэта бура? Ну, ды ты ж яшчэ новенькі на моры: не дзіўна, што напалохаўся... Аднак хадзем лепей ды загадаем падаць нам пуншу, вып’ем па шклянцы і забудзем пра буру. Зірні, які ясны дзень! Цудоўнае надвор’е, ці не так? Каб скараціць гэту сумную частку майго апавядання, скажу толькі, што ўсё пайшло, як звычайна бывае ў маракоў: напіўшыся, я сп’янеў і ўтапіў у віне ўсе свае найлепшыя думкі пра неадкладны зварот дадому. Як толькі настаў штыль і я пакінуў баяцца, што хвалі мяне праглынуць, я тут жа забыў пра свой добры намер. На шосты дзень мы ўбачьілі ўдалечыні горад Ярмут. Вецер пасля буры дзьмуў насустрач, і таму мы вельмі паволі рухаліся наперад. У Ярмуце нам давялося кінуць якар. У чаканні спадарожнага ветру мы прастаялі сем ці восем дзён. За гэты час сюды прыйшло многа караблёў з Ньюкасла. Мы, аднак, не прастаялі б столькі і зайшлі 5 у раку разам з прылівам, але вецер усё свяжэў, а дзён праз пяць падзьмуў з усяе сілы. На нашым караблі якары і якарныя канаты былі моцныя, і нашы матросы былі ўпэўнены, што судну не пагражае ніякая небяспека. I таму па звычаю ўсіх матросаў увесь свой вольны час яны аддавалі вясёлым пацехам і забаўкам. Але на дзевяты дзень пад раніцу вецер пасвяжэў і хутка разыграўся страшэнны шторм. Нават выпрабаваныя маракі былі напалоханы. Я некалькі разоў чуў, як наш капітан, праходзячы паўз мяне то ў сваю каюту, то з каюты, паўтараў напаўголасу: «Мы загінулі! Мы загінулі! Канец!» I ўсё роўна ён не губляўся і пільна сачыў за работай матросаў і прымаў усе захады, каб выратаваць свой карабель.