Рабінзон Круза
Даніэль Дэфо
Выдавец: Мастацкая літаратура
Памер: 216с.
Мінск 1976
Ксуры дрыжаў ад страху; шчыра кажучы, напалохаўся і я.
Але мы яшчэ больш напалохаліся, калі пачулі, што адно страшыдла плыве да нашага судна. Мы не маглі яго бачыць, мы толькі чулі, як яно фыркае і сапе, і толькі па гэтых гуках здагадаліся, якое яно вялізнае і лютае.
— Напэўна, гэта леў,— сказаў Ксуры.— Давайце падымем якар і хутчэй паплывём адсюль.
— He, Ксуры,— запярэчыў я,— навошта знімацца з якара? Мы адпусцім як мага даўжэй канат і адыдзем далей у мора — і звяры не пагоняцца за намі.
Але толькі вымавіў я гэтыя словы, як убачыў невядомага звера на адлегласці двух вёсел ад нашага судна. Я крыху разгубіўся, аднак зараз жа ўзяў з каюты стрэльбу і стрэліў. Звер павярнуўся і паплыў назад.
Немагчыма апісаць, які раз’юшаны роў узняўся на беразе, калі прагрымеў мой стрэл: напэўна, усе гэтыя звяры ніколі да гэтага не чулі такога гуку. Тут я канчаткова ўпэўніўся, што ў начны час выходзіць на бераг нельга. Але ці можна будзе рызыкнуць высадзіцца днём — гэтага мы таксама не ведалі. Стаць ахвярай якога-небудзь дзікуна не лепш, чым трапіць у кіпцюры льву ці тыгру.
Але нам, чаго б гэта ні каштавала, неабходна было выйсці на бераг тут ці ў іншым месцы, бо ў нас не засталося ні кроплі прэснай вады. Мы пакутавалі ад смагі. Нарэшце надышла доўгачаканая раніца. Ксуры сказаў, што, калі я пушчу яго, ён дабярэцца да бе-
para ўброд i пастараецца здабыць прэсную ваду. А калі я спытаў у яго, чаму павінен ісці ён, а не я, ён адказаў:
— Калі прыйдзе дзікі чалавек, ён з’есць мяне, а вы застанецеся жыць.
Адданасць і любоў да мяне, што прагучалі ў гэтым адказе, бясконца мяне кранулі.
— Вось што, Ксуры,— сказаў я,— пойдзем разам. А калі з’явіцца дзікі чалавек, мы застрэлім яго, і ён не з’есць ні цябе, ні мяне.
Я даў хлопчыку сухароў і глыток віна; затым мы падплылі да зямлі, скочылі ў ваду і накіраваліся ўброд да берага, не ўзяўшы з сабою нічога апрача стрэльбаў і двух пустых збаноў на ваду.
Я не хацеў аддаляцца ад берага, каб не губляць з вачэй нашага судна. Я баяўся, што ўніз па рацэ да нас могуць спусціцца ў сваіх пірогах 1 дзікуны. Але Ксуры, убачыўшы лагчынку на адлегласці мілі ад берага, памчаўся са збаном туды.
Раптам я бачу — ён бяжыць назад. «Ці не пагналіся за ім дзікуны? — спалохаўся я.— ЦІ не спужаўся ён якога-небудзь дзікага seepa?»
Я кінуўся да яго на выручку і, падбегшы бліжэй, убачыў, што за спіною ў яго нешта вісіць. Аказваецца, ён забіў нейкага звярка, накшталт нашага зайца, толькі шэрсць у яго была другога колеру і ногі даўжэйшыя. Мы абодва былі рады гэтай дзічыне, але я яшчэ больш узрадаваўся, калі Ксуры сказаў, што ён знайшоў у лагчыне многа добрай прэснай вады.
Набраўшы поўныя збаны вады, мы прыгатавалі шыкоўнае снеданне з забітага звярка і паплылі далей. Так мы і не знайшлі ў гэтай мясцовасці ніякіх слядоў чалавека.
Пасля таго як мы выйшлі з вусця рэчкі, мне яшчэ некалькі разоў даводзілася ў час нашага далейшага плавання прычальваць да берага, каб набраць вады.
Аднойчы ўранні мы кінулі якар каля нейкага высокага мыса. Пачаўся ўжо прыліў. Раптам Ксуры, у якога былі вельмі зоркія вочы, прашаптаў:
1 П і р or a — доўгі човен, выдзеўблены са ствала дрэва.
Паплывём далей ад гэтага берага. Зірніце, якое страшыдла ляжыць вунь там на пагорку. Яно моцна спіць, але невядома, што будзе, як яно прачнецца.
Я зірнуў у той бок, куды паказваў Ксуры, і сапраўды ўбачыў страшэннага звера. Гэта быў велізарны леў. Ён ляжаў пад выступам гары.
Слухай, Ксуры,— сказаў я.— Ідзі на бераг і забі гэтага льва.
Хлопчык спалохаўся.
Каб я яго забіў’ — усклікнуў ён.— Ды гэты ж леў мяне праглыне, як муху!
Я папрасіў яго не варушыцца і, не сказаўшы яму болын ні слова, прынёс з каюты ўсе нашы стрэльбы (іх было тры). Адну, самую вялікую, я зарадзіў двума кавалкамі свінца, папярэдне насыпаўшы ў рулю добры зарад пораху; у другую ўкаціў дзве вялікія кулі, а ў трэцюю — пяць куль паменей.
Узяўшы першую стрэльбу і старанна прыцэліўшыся, я стрэліў у звера. Я цэліўся яму ў галаву, але ён ляжаў так, што лапа прыкрывала галаву на ўзроўні вачэй, і зарад трапіў у лапу і раздрабіў косць. Леў зароў і ўсхапіўся, але, адчуўшы раптам боль, паваліўся, потым падняўся на трох лапах і закульгаў далей ад берага з такім ровам, якога я ніколі не чуў.
Я быў крыху збянтэжаны, што не пацэліў ЯМУ Ў галаву; аднак, не марудзячы ні хвіліны, узяў другую стрэльбу і стрэліў зверу наўздагон. На гэты раз мой зарад трапіў якраз у цэль. Леў паваліўся з ледзь чутным хрыплым стогнам.
Калі Ксуры ўбачыў параненага звера, увесь яго страх прайшоў, і ён пачаў прасіць мяне, каб я пусціў яго на бераг.
— Ідзі,— сказаў я.
Хлопчык скочыў у ваду і паплыў да берага, грабучы адной рукою, таму што ў другой трымаў стрэльбу. Наблізіўшыся да звера, ён прыставіў рулю стрэльбы яму да вуха і забіў насмерць.
Вядома, прыемна было застрэліць на паляванні льва, але мяса яго было непрыдатна для яды, і я пашкадаваў, што мы страцілі тры зарады на такую нікчэмную дзічыну. Ад-
нак Ксуры сказаў, што ён ўсё ж паспрабуе чым-небудзь пажывіцца ў забітага льва і, калі мы вярнуліся ў шлюпку, папрасіў у мяне сякеру.
— Навошта? — спытаў я.
— Адсекчы яму галаву,— адказаў ён.
Аднак адсекчы галаву ён не здолеў, у яго не хапала сілы: ён адсек толькі лапу і прынёс яе на нашу шлюпку. Лапа была неймавернага памеру.
Тут мне падумалася, што шкура гэтага льва можа нам спатрэбіцца, і я вырашыў паспрабаваць злупіць з яго шкуру. Мы зноў вярнуліся на бераг, але я не ведаў, як нават прыступіцца да гэтай работы. Ксуры аказаўся больш спрытны, чым я.
Працавалі мы цэлы дзень. I злупілі шкуру толькі пад вечар. Мы расцягнулі яе на даху нашай маленькай каюты. Праз два дні яна зусім высахла на сонцы і потым служыла нам за пасцель.
Адчаліўшы ад гэтага берага, мы паплылі проста на поўдзень і дзён дзесяць — дванаццаць плылі, не мяняючы свайго кірунку. Харч наш канчаўся, і таму нашы запасы мы стараліся расцягнуць як мага надалей. На бераг мы выходзілі толькі па прэсную ваду.
Я хацеў дабрацца да вусця ракі Гамбіі ці Сенегала, гэта значыць да тых мясцін, якія прылягаюць да Зялёнага мыса, таму што спадзяваўся сустрэць там які-небудзь еўрапейскі карабель. Я ведаў, што, калі я не сустрэну карабля ў гэтых мясцінах, мне застанецца або плыць у адкрытае мора на пошукі астравоў, або загінуць сярод чарнаскурых — іншага выбару ў мяне не было.
Я ведаў, што ўсе караблі, якія ідуць з Еўропы, куды б яны ні накіроўваліся — ці да берагоў Гвінеі, ці ў Бразілію, ці ў Ост-Індыю,— праходзяць паўз Зялёны мыс, і таму мне здавалася, што ўсё маё шчасце залежыць ад таго, сустрэну я ці не якое-небудзь еўрапейскае судна каля Зялёнага мыса.
«Калі не сустрэну,— казаў я сабе,— мне пагражае верная смерць».
РАЗДЗЕЛ ЧАЦВЁРТЫ
Сустрэча з дзікунамі
Прайшло яшчэ дзён дзесяць. Мы няўхільна рухаліся на поўдзень.
Спачатку ўзбярэжжа было пустэльнае; потым разы два-тры ў розных мясцінах мы ўбачылі голых чарнаскурых людзей, якія стаялі на беразе і пазіралі на нас.
Я неяк надумаўся выйсці на бераг і пагутарыць з імі, але Ксуры, мой мудры дарадца, сказаў:
— He хадзі! He хадзі! He трэба!
I ўсё-такі я пачаў трымацца бліжэй да берага, каб мець магчымасць пагутарыць з гэтымі людзьмі. Дзікуны, відаць, зразумелі маё жаданне і доўга беглі за намі берагам.
Я заўважыў, што ў іх не было зброі; толькі адзін з іх трымаў у руках доўгі тонкі кій. Ксуры сказаў мне, што гэта кап’ё і што дзікуны кідаюць сваі коп’і вельмі далёка і на дзіва трапна. Таму я трымаўся воддаль ад іх і размаўляў з імі на мігах, імкнучыся растлумачыць ім, што мы галодныя і ў нас няма ежы. Яны зразумелі нас і пачалі, у сваю чарГУ, тлумачыць мне, каб я спыніў сваю шлюпку, таму што яны маюць намер прынесці нам ежу.
Я спусціў парус. Шлюпка спынілася. Двое дзікуноў пабеглі некуды і праз паўгадзіны прынеслі два вялікія кавалкі сушанага мяса і два мяхі з зярнятамі нейкага хлебнага злака, які рос у тых мясцінах. Мы не ведалі, якое гэта было мяса і якія зярняты, аднак адразу ж згадзіліся ўзяць і тое і другое.
Але як забраць падарунак, які нам прапанавалі? Выйсці на бераг мы не адважваліся: мы баяліся дзікуноў, а яны — нас. I вось, каб абодва бакі адчувалі сябе ў бяспецы, дзікуны склалі на беразе ўсю правізію, а самі адышліся далей. I толькі пасля таго, як мы пераправілі правізію на шлюпку, яны вярнуліся на ранейшае месца.
Дабрыня дзікуноў усхвалявала нас, мы дзякавалі ім на мігах, таму што самі не маглі зрабіць ім ніякіх падарункаў.
Праўда, у той жа момант здарылася магчымасць і ў нас зрабіць ім вялікую паслугу.
He паспелі мы адплысці ад берага, як раптам убачылі, што з-за гор выбегла два магутныя страшэнныя звяры. Яны імчаліся што было сілы проста да мора. Нам здалося, што адзін з іх гоніцца за другім. Людзі, якія былі на беразе, асабліва жанчыны, страшэнна напалохаліся. Усчалася мітусня, некаторыя закрычалі, заплакалі. Толькі той дзікун, у якога было кап’ё, застаўся на месцы, усе астатнія кінуліся бегчы хто куды. Але звяры імчаліся проста да мора і нікога з чарнаскурых не зачапілі. Тут толькі я ўбачыў, якія яны велізарныя. Яны з разбегу кінуліся ў ваду і пачалі даваць нырца і плаваць, так што, бадай, можна было падумаць, нібыта імчаліся яны сюды з адзіным толькі намерам пакупацца ў моры.
Раптам адзін з іх падплыў даволі блізка да нашай шлюпкі. Гэтага я не чакаў, але для мяне гэта не было знянацку: зарадзіўшы хутчэй стрэльбу, я падрыхтаваўся сустрэць Bopara. Як толькі ён наблізіўся да нас на адлегласць ружэйнага стрэлу, я спусціў курок і прастрэліў яму галаву. У той жа момант звер апусціўся ў ваду, потым вынырнуў і паплыў назад да берага, то знікаючы ў вадзе, то ўсплываючы зноў на паверхню. Ён змагаўся са смерцю, захлынаючыся ў вадзе і сцякаючы крывёю. He даплыўшы да берага, ён пайшоў на дно.
Ніякімі словамі немагчыма выказаць, як былі ашаломлены дзікуны, калі пачулі грукат і ўбачылі агонь майго стрэлу: некаторыя ледзь не паўміралі са страху, пападалі ніцма на зямлю, як нежывыя.
Але, убачыўшы, што звер забіты і я раблю ім знакі падысці бліжэй да берага, яны пасмялелі і стоўпіліся каля самай вады: відаць, ім вельмі хацелася знайсці пад вадою забітага звера. У тым месцы, дзе ён затануў, вада была пафарбавана крывёю, і таму я вельмі лёгка адшукаў яго. Зачапіўшы звера вяроўкаю, я кінуў канец яе дзікунам, і яны прыцягнулі забітага звера да берага. Гэта быў вялізны леапард з незвычайна прыгожай плямістай шкурай. Стоячы над ім у здзіўленні, дзікўны ўзнялі рукі ўгару; яны не маглі зразумець, чым я забіў яго.
КНІГІ ОНЛАЙН
