Радзіва «Прудок»
Андрусь Горват
Выдавец: Альфа-кніга
Памер: 249с.
Мінск 2022
Радзіва «Прудок». Замалёўкі з жыцця птушак.
Раптам высвятляецца, што птушкі ядуць маю аўтэнтычненькую аконную замазку. Ядуць нягашаную вапну. Вапну!
У маёй бабулі песня фірмовая была: «А я зязюля, зязюля шэрая, не вылечу з саду». To нібыта маладая дзеўка пяе, як ператварылася ў зязюлю, каб прыляцець у бацькоўскі дом і паплакацца сваёй матцы на горкую долю. От, напэўна, і ў маіх птушак яно так. А што, калі то не птушкі, а якія дзеўкі згубілі дарогу да сваіх бацькоў і жаляцца мне? Бо хата мая стаіць на ўскрайку вёскі каля лесу пад Птушыным Шляхам. Ляцелі, ляцелі дзеўкі, стаміліся, селі на вокны і пачалі дзяўбці замазку. 3 гора.
Маці была ў мяне, калі пазванілі з клінікі і сказалі забраць яе сястру. Усім стала зразумела: цётку Волю адпускаюць дадому памерці па-людску. Каб не ў бальнічнай палаце сярод чужых хворых людзей, а дома.
Маці плакала.
- Эх, сястра... Узяла на сябе матчын лёс...
Калі было лета, я любіў слухаць цётчыны аповеды. Яна шмат расказвала пра дзяцінства. Як не ўмела ўседзець дома, хадзіла на вячоркі ды на спатканні, а мая маці гаспадарку вяла, квіткі ў Доме культуры прадавала. От яны і сварыліся між сабою. Маці, хоць і прыгажэйшая ды маладзейшая за цётку была, але ўзяла на сябе ролю лакаматыва ў сямейным цягніку.
Тая традыцыя захавалася і тады, калі сёстры сталі пенсіянеркамі. Жылі ў розных мястэчках, аднак па-ранейшаму нібы ў адной хаце. Маці бурчэла, што цётка рамонт у сябе не робіць, што ў секту падалася. Цётка ж хадзіла на агароды і да Іеговых сведкаў.
Гэты сямейны цягнік няспынна бег у касмічную прастору, пакуль не пазванілі з клінікі і не сказалі забіраць цётку дадому.
I я ўбачыў маці па-новаму.
Яна плакала, калі расказвала мне па тэлефоне, што ў цёткі Волі позірк далёкі-далёкі, што яна ўжо не тут. Што цётка не хоча есці, не можа варушыцца.
Маці карміла яе, мыла, насіла на вядро. Усё, што я дагэтуль ведаў пра пяшчоту, не каштуе нічога. Пра сапраўдную пяшчоту мне расказалі дзве бурчлівыя сястры.
Прайшоў тыдзень. 3 далёкага падарожжа вяртаецца цётчын позірк.
- Дзе ты была? Чаго ўсміхаешся? Я з табой нашуся, бы з хрустальнай вазай, а ты ўсміхаешся.
Маці звоніць мне і расказвае, што цётка прыдурваецца са сваёй хваробаю. Я разумею: цягнік пабег далей.
Праз месяц маці ідзе ў двор і з галін і дошак збівае для сястры хадункі. Яшчэ праз месяц цётка Воля з’язджае ў сваю каленкавіцкую кватэру з высокай столлю. Я ведаю, што яна сядзіць у халаце на разасланым ложку. Вышывае пейзаж. У пакойчыку ціха, гарыць цьмяная лямпачка начніка. За вокнамі восеньская цемра мястэчка. Маці у сябе тэлевізар глядзіць.
А разам яны сям’я.
Прыгатаваў суп, смачнейшы за мамін. I мяне гэта пужае. Суцяшаю сябе тым, што сёння ж перанёс у дрывотню дзесяць кубоў дроў.
Маю хату не абслугоўвае машына, што збірае смецце. Я падышоў да праблемы банальна: спрабаваў вырашыць яе праз сельсавет, але пакуль што безвынікова. Учора ініцыятыву ў свае рукі ўзялі дзве бабкі. Яны беглі за машынай па вуліцы і спрабавалі спыніць яе сваімі целамі. У наступны аўторак я далучуся да бабак. Утрох мы яе абавязкова спынім.
А тым часам у Каленкавічах у кінатэатры «ЗНАМЯ» з’явіліся раскошныя канапы для закаханых «Love Seat». А вы кажаце глухое Палессе.
Трэба закахацца і схадзіць. Толькі мышцы спачатку накачаю.
Узбіванне ў масла двух літраў смятаны ў трохлітровым слоіку замяняе шэсць паходаў у трэнажорную залу.
А з казінага малака робяць масла?
«Першае, што трэба трымаць у сакрэце, свае планы», кажуць мудрыя. Упс. А я якраз хацеў напісаць, што назаву казу Цёцяй. To не буду пісаць, як назаву казу.
Дарэмна я бурчу на мясцовых чыноўнікаў. Заўтра самі прыедуць, каб заключыць са мною дамову на вываз смецця. Самі! Прудок цэ Еўропа!
Трэба бабак папярэдзіць, каб у аўторак не кідаліся пад трактар.
Што там заўтра яны ўжо сёння прыехалі. Мо фэйсбуку свечку паставіць?
Кажуць, свечкі ўжо е ў продажы.
Выдалі мне ў краме рэшту, а там прудкаўскі артэфакт шыфроўка на тысячнай купюры:
«мн пошлм
за
коровой».
Паштарка грукае ў шыбу і крычыць:
Андрушачка! Андрушачка! Пасылка з Вільні!
Абавязкова папрасіце вашых паштароў грукаць у шыбы і называць вас Андрушачкамі.
Мінулі 42 дні адзіноты.
Сёння прыедзе котка. Пад страхой хаты пачнецца новае жыццё.
Я не пайду спаць дачакаюся таго жыцця.
Дзякуй, Ромка, што ты быў.
Уяўляеце, яно там жывое і варушыцца! Даўно ў маёй хаце нічога не варушылася. Тым больш жаночага полу.
Дарэчы, калі вам прыходзяць апавяшчэнні, што з’явіўся новы допіс, іх можна адключыць. Бо вы займаецеся сваімі справамі, і тут з усіх бакоў: «Увага! Увага! Усё кідайце! У Горвата котка пакакала!».
Але пакакала ж!
Калі я гроб лісце вакол Купалаўскага тэатра, я слухаў на тэлефоне Мележавых «Людзей на балоце». Адкалупваю прымерзлыя недакуркі, чыноўнікі ідуць у Адміністацыю прэзідэнта, а тым часам Хадоська прабіраецца праз дрыгву да знахаркі, каб зрабіць аборт. Мне падабалася існаваць у двух паралельных светах.
Яшчэ я памятаю акцёра Рамана Падаляку. Я думаў: ён такі клёвы, ён так шмат усяго робіць! I не было мне як з маімі рыдлёўкамі і вёдрамі падысці да яго і сказаць «здрасця».
Хадоська зрабіла аборт. Я з’ехаў. А Раман стварыў радзіва Prudok FM і паставіў Мележа. Усё пераблыталася, але купалаўцы і людзі на балоце засталіся побач. Паменела толькі недакуркаў ды чыноўнікаў.
Выбачай мне, радзіва «Культура», але я перайшоў на Prudok FM.
Там цяпер Вольскага даюць. А ты, «Культура», не можаш мне даць Вольскага, быццам Вольскі ніякая не культура.
Сёння прыехаў госць з Мазыра. Ён прачытаў пра мяне ў газеце. Мы сядзелі на табурэтках у паўцёмным пакоі і маўчалі. Было чутна сёрбанне кавы і шкрабанне мышы. У Ляліным страўніку бурчэў тварог.
Мой госць праехаў 30 кіламетраў, бо бліжэй няма нікога, з кім можна памаўчаць на агульныя тэмы. Палеская адзінота.
У кухні ляжыць мышыны хвост, і Ляля ў позе сфінкса круціць галавою, бы турэмны пражэктар. To хвост Верачкі самай паскуднай мышы.
I не шкадуйце яе. Верачка лён зжэрла. Няма ёй ніякага шкадавання пасля такога антыбеларускага злачынства.
Рома з’еў Наташу. Ляля з’ела Верачку.
He камедыя, a horror: персанажы жаруць адно аднаго.
Ёсць прычыны, чаму я хачу жыць навідавоку. Ёсць чаму хачу залезці ў куфар.
Учора маёй маці расказалі, што прачыталі пра мяне ў інтэрнеце. Пра тое, што я жыву ў антысанітарыі. Што гарбузы ляжаць на падлозе (і гэта адзінае, што я ем). Што я маргінал і бомж. Маці не спала ўсю ноч. Мне цяжка данесці да яе, што тое напісалі не сябры.
Праз адно неасцярожнае слова можа не спаць чыясьці маці.
Мама, я сёння еў крышані, грачнёвую кашу з салам і бутэрброды з маслам. У мяне ёсць грошы. Машына ўжо вывезла смецце. А я іду ў сад прыбраць галіну яблыні, якую зламаў ноччу вецер.
Усё нармальна, мама.
Толькі паляшук у слове «мама» можа зрабіць дзве памылкі і напісаць «сала».
Сёння гадавіна смерці майго дзеда.
Я думаў: от прыйду на могілкі і раскажу дзеду пра свае справы. Пра Рому і Лялю. Пра Цёцю. Пра тое, што я сяджу без працы. Ці што дагэтуль не знайшоў сабе жонку (потым прызнаюся, што і не шукаў). Пра няпэўнасць і пэўнасць. Пра любоў, памяць і ўдзячнасць. Прыйшоў і словы ў маёй галаве сціхлі.
На могілках восеньская мокрая ціш. Калі б не было дажджу, я б усё адно напісаў, што сёння ішоў дождж. Я блукаў сцежкамі між кручаных хвояў, углядаўся ў прозвішчы, вочы і даты. Папраўляў стужкі, выносіў смецце. Чужых дзяцей не бывае няма і чужых магіл. Яны розныя, як прудкаўскія хаткі: каменныя і драўляныя, абнесеныя плотам і згубленыя ў хмызняку. Драўляныя крыжыкі без агароджаў пад імі пахаваныя не людзі, а памяць пра іх. Ад гэтага крыжыка застаўся адзін слупок. Вунь там то крыжык ці проста тырчыць з зямлі сухая галіна?
Вяртаюся той самай даўгой вуліцай дадому і думаю, што з кожным крокам прудкаўскія могілкі ўсё далей і далей ззаду. Папраўдзе ж яны ўсё бліжэй і бліжэй наперадзе.
Пакуль я дакрочу, у мяне, мабыць, ёсць час дабудаваць хату, вырасціць сад і расказаць унукам пра Космас.
Матка
Я, Іван, нядаўна мужыка пахавала. Шэйсят два гадочкі мне. Вой-войвой. Была здурнела мая галава...
От мы на хутары за мастом. Там жа няма ні свету, нічога, Іван. Тамака ні свету, нічога няма. Там от адзін Толік е, дурачок такі. Пенсіянер. Яму семдзесят гадоў. Яго жонцы далі пятнаццаць ці то трынаццаць: парубіла яго. Толік мне кажа:
- Я прыйду ў прымакі.
А я кажу:
- Знаеш што? Я са сваім папагаравала. Піў-піў-піў. Хадзіў-хадзіў, ганяў мяне, ганяў. Я ўжо не хочу.
Мужыка майго атравілі. Далі такой гарэлкі. I ўсё і кончыўся. Я засталася адна. От.
У мяне падруга Анюта, яна таксама адна. Ёй ужо шэйсят пяць. От учора пайшла, пабачыла яе, пагаманіла з ёй. У яе і тэлевізар е, дачка ў Мазыры на мясакамбінаце вялікая такая.
Анюта два мільёны пенсіі палучае.
- Хопіць, кажа.
- Ты ўжо ўсё, кажу, стары чалавек.
Mae хлопцы, якія са мной вучыліся, усе ў горадзе. Усе ў горадзе. Ніводнага няма тут, у Прудку. Што зробіш... Такі мо лёс. А мне ўжо шэйсят два гады. Анюце шэйсят пяць. Мужык у яе ў Азарычах жыве ў прыстарэлым. Дачка красівая-красівая! Так яна шкадуе матку, навязе ёй поўны халадзільнік. Ну, за грошы. За грошы. А мужык у прыстарэлым жыве. Біўся, Іван, біўся уся чорная была.
А да мяне мо пяць прыходзіла. Хлопец малады, мо трыццаць гадоў. Дык я кажу:
- Знаеш што, чалавек? Ты мяне будзеш шкадаваць, а ці ты хлопцаў маіх пашкадуеш? He будзеш. Шуруй і шукай дзеўку ці жанчынку і жыві. Думаеш, гэта так проста? Гэта не так проста.
- Алё.
- Галя?
- He, не Галя.
- А дзе Галя? Пазавіце Галю.
- Куды вы звоніце? Тут няма Галі.
Куды вы, кажа, звоніце. Яны звоняць, а трэба ж ведаць нумар тэлефона, куды званіць. А хто яго знае, куды. Ну, яны звоняць. Гэта з горада звоняць, ну. У мяне сястра ў горадзе жыве. Дваюрадная. Я туды ездзіла ды кажу:
Сынок, што мне рабіць? He хочаш ты мяне глядзець. Пайду ў прыстарэлы.
Як хочаш, мамо.
Жаніцца ты не будзеш, кажу.
Усё. Сорак гадоў. Ён ужо адвык. Быў ўзяў цыганку. От тут яны цыгане, у Шарэйках, у Юравічах. У мяне шэсць кароў было. А дзеўцы, Іван, чатырнаццаць гадоў! Цыганё і е цыганё. Цыганё і е цыганё... I яго абакралі. Усё ўкралі. I газавую пліту усё. У мяне ўсё было, усё было. Што я папамучылася. Што я папаплакала... А піла! А курыла! А білася! А божа мой! А цэлы табар! Дзеўцы чатырнаццаць гадоў! Мне спакою не было. I цяпер спакою няма. Увесь пабіты быў. Адзін раз пабіты быў, другі...
КНІГІ ОНЛАЙН
