Радзіва «Прудок»
Андрусь Горват
Выдавец: Альфа-кніга
Памер: 249с.
Мінск 2022
Паглядае...
Будзеш цяпер гараваць, сынок. Хадзем, мо яна дасць, я папытаюся. А не, дык рассерджуся, буду ругаць! Ты што, сынок, хай не будуць такімі агаістамі. А жаніцца хочаш жаніся, сынок. Я мільён палучаю. Хопіць.
fepn 1;
нздэкучылэ sue гэізе взше вясковае хыцце
Бляха! Я забыў падаіць казу!
Чытанне фэйсбука падобнае да адзіноты ў пустым пакоі на першым паверсе з гукаізаляцыяй. Калі адчыніць акно, то ўсе гукі, якія ёсць звонку, імгненна напаўняюць пакой. Чалавек крычыць. Грае музыка з машыны Матолькі. Упала і плача дзіця. Хтосьці расказвае пра канец свету і якой рыбай я быў у мінулым жыцці. Здалёк чуваць званы царквы і гук бензапілы. 3 кавярні пахне дранікамі, сушы і кавай. У «Макдональдсе» граюць на балалайках мядзведзі. Натоўп нясе па вуліцы цяжарную дзеўку раджаць. Яна крычыць: «Не хочу!». А яны ёй: «Нада, не гняві Божаньку!». Дзесьці побач хтосьці выкрыквае: «Жыве Беларусь!», а дворнікі змятаюць жоўтае лісце.
Ля акна збіраюцца людзі і расказваюць пра сябе:
- У мяне сёння дзень народзінаў.
- Мая дачка з'ела кашу.
- Я паэт. От мой верш: «Я лісце жоўтае сухое. Якое ўпала на асфальт. А дворнікі мяне змятаюць. О, фак, фак, фак. О, фак, фак, фак».
А потым я зачыняю акно. Гукі і пахі працягваюць біцца ў галаве у пустым пакоі на першым паверсе з гукаізаляцыяй. Пасярод пакоя расце яблыня, да якой прывязана каза. Вакол яблыні грабуцца куры.
А ў галаве: тук-тук-тук.
Тук. Тук. Тук.
Да чатырох раніцы пісаў тэкст. У восем сплю бы муку прадаўшы.
У шыбу грукае цётка:
- Андрэй! Андрэю!
Надзяваю на сябе штосьці, выходжу ў двор.
У двары амаль зіма, а я не магу спаць хачу, пазяхаю ўсім тварам. Гляджу на гадзіннік: бляха, шчэ восем ночы!
- Оў, кажу. Што вам нада?
- Андрэй, ты што, спіш?
- Ну, сплю.
- Я табе спаць не дам.
- Ага, я ўжо паняў.
- Андрэю, чуеш?
- Што такое?
- А табе не холадна так стаяць? Падштанікі хоць надзеў?
- Калі мне было што надзяваць? Вы ж так крычалі, што я спужаўся.
- Паслухай, што скажу. А яйцы ў цябе е?
Я ажно да самага канца прачнуўся. Нічога сабе пытанне зрання!
- Якія яйцы? Вы, цёця, пра што?
- Пра курыныя. А ты што падумаў?
- Я нічога не падумаў. Колькі нада?
- Пісят будзе?
- Ну будзе. А нашто вам?
- Якое табе дзела? Што ты стаіш і мёрзнеш? Ідзі ў хату.
- Дык яйкі вам даць хочу.
- А то я не знаю, дзе ты свае яйкі хаваеш! Сама вазьму. Ідзі.
- To нашто мяне пабудзілі?
- Хто цябе будзіў? Я? Ідзі спі, не дуры мне галаву. Андрэй, чуеш?
- Што такое?
- А пакецік дай.
- Наце.
- А яйкі тама?
- Ну.
- To прынясі, усё адно ж стаіш тут, нічога не робіш.
Я ведаў, я прадчуваў, што калі-небудзь гэта здарыцца, і гэта здарылася сёння: тэлефон упаў у сральню. Я пазваніў яму туды з хатняга нумара «абанент урэменна недаступный».
Даступный я, даступный! Гэта ў апарата абанента праблемы. Апарат абанента выключан ілі находзіцца ў гаўне.
Радзіва «Прудок». Экстраны выпуск навін.
Цяпер у мяне для поўнага шчасця ёсць блохі. Палез я пад падлогу засыпаць прызбу, ну і адчыніў ім дзверы ў мой рай. У пограбе блох разводзяць мышы, і яны там жывуць спакойна, покуль якісьці дурань не пакажа ім свае ногі. Радасныя блохі перабіраюцца жыць бліжэй да ног.
Я ўжо звёў на іх усю кроў, усю сівуху і ўвесь палын, а яны не падыхаюць. П'яныя і абкураныя шчэ болей шчаслівыя. Заўтра буду рабіць самае страшнае, што бывае ў жыцці бабыля-дармаеда, генеральную ўборку. Хужэй генеральнай уборкі могуць быць толькі блохі.
Пяць гадзін генеральнай уборкі займае чытанне паштовак і раскладанне квітанцый аб уплаце па месяцах.
Падмёў падлогу, памыў палыном, зверху пасыпаў соллю, содай, пемалюксам і вапнай. А блохі радасна пазіраюць і кажуць:
- А можна музычку чуць-чуць грамчэй? Паддай джазу, дзядзя!
Заўтра паеду на завод бытавой хіміі і скажу:
- Дзеўкі, дайце мне атамную бомбу. Дайце мне атамную бомбу, дзеўкі, і я ўсё расхерачу.
Сёння я памыўся, пагаліўся, надзеў усё белае і паехаў у горад купляць дзіхлафос. Амаль шэптам кажу:
- У вас дзіхлафос ад блх е?
- Ад каго?
- Ад блх, паўтараю шчэ цішэй.
А цёця-прадаўчыха такая гучна-гучна:
- Ад блох?
Я памяншаюся ў росце і спрабую знікнуць у самім сабе.
- Ніна! крычыць цёця-прадаўчыха ў падсобку. Ніна, чуеш? У нас дзіхлафос ад блох е?
- Ад каго?
- АД БЛОХ!
Мне кажуць, што маё жыццё гэта шоу. Гэтыя людзі таксама купляюць дзіхлафосы ад блох. Потым вяртаюцца дадому і расказваюць пра цёцю-прадаўчыху і пра Ніну з падсобкі сваім жонкам і мужам.
А я вяртаюся дадому і не расказваю нікому, бо я жыву адзін. Таму мне важна пісаць.
Прыехаў да мяне сябар з Пеніцы, пайшлі мы да цёткі Дуні.
- Я гэтага хлопца шкадую, кажа цётка.
To яна мяне шкадуе.
Сябар паслухаў ды стаў пярэчыць:
- А нашто яго шкадаваць? Што ён, убогі які?
Цётка сплюнула на зямлю ды кажа:
- Я яго шкадую, бо ён адзін.
I з гэтым шкадаваннем я сутыкаюся амаль штодня. Ёсць за мной такі грэх: як пагляджу на якую цётку, выклікаю ў яе жаданне даць мне перцаў фаршырованых.
- Андрусік Іванавіч, напішы што-небудзь просценькае. Напішы штонебудзь міленькае.
Харашэ. Як пазбавіцца ад блох.
Трэба сабраць палын у венічак і нібыта месці ім падлогу. Месці ды шаптаць:
- Грабу, грабу, усіх блох выграбу. Скуль прыйшлі, туды йдзіця.
Потым трэба пайсці на скрыжаванне дарог і кінуць венік правай рукой цераз левае плячо. Кінуць ды ціхенька сказаць:
- Хто мне блох наслаў, да тога няхай яны йдуць.
Вяртаемся дадому моўчкі, не азіраемся.
Дома пад абразом запальваем царкоўную свечку. I херачым дзіхлафосам! Херачым блох дзіхлафосам. Памагае.
У мяне ўпаў ноўтбук і разбіўся манітор.
Потым загарэлася праводка, патанула вядро ў студні, абрынулася прызба ў падмосці. Я не кажу пра расколаты лоб і пабітую талерку то дробязі. Заварыў вядро палыну і ізноў памыў гэтай ядронай гарбаткай падлогу.
He ведаю, ці дапаможа, але штосьці ж трэба рабіць з усім гэтым.
Суровыя палешукі выцягваюць кляшча з пальца пласкагубцамі.
У Петрыкаўскім раёне жыве адна баба з вампірскімі вачыма. Як што ў каго возьме, прыстрэт нападзе. Узяла яна ў маёй маці яек куры перасталі несціся. Мама прыехала да мяне, паглядзела на маіх курэй, кажа:
- От у цябе куры як куры, а ў мяне абы-што.
Паехала і мае куры таксама перасталі несціся.
Суседка дала мне малітву ад суроку курэй.
Дваццаць першае стагоддзе, бляха. А я, чалавек з вышэйшай адукацыяй і, можна сказаць, перспектывамі, іду ў куратнік і шаптацьму. Курам. Малітву. Я.
- У Прудку, кажу, шаптуха е?
- Ну е.
- А вядзьмаркі колісь былі?
- Ну былі.
- Мо і цяперака е?
- Ну е.
- А хто?
- Ну я.
- Як у вас чысценька ў двары!
- А што?
- Не-не, нічога, нічога.
ЛІПЕНЬ
Жук еў, еў не даеў. Сонца паліла, паліла не дапаліла. Град біў, біў не дабіў. Туман жэр, жэр не дажэр. Цяпер недаедзены, недапалены, недабіты агарод ляжыць у халодных лужах і гніе. Яшчэ адзін такі дзень і ўваскрэснуць людзі на балоце, пачнуць пракладаць гаць. А я (гараваў, гараваў) плюну на ўсё і сяду пісаць камедыю.
У 1920 годзе Прудок быў уцягнуты ў польска-савецкую вайну, і мой прадзед схаваў у пограбе сям'ю габрэяў.
Пакуль яны сядзелі ў пограбе, хтосьці зайшоў у хату. Мой прадзед, кажуць, застрэліў яго. Мо праўда, а мо і хлусня. Але сямейная легенда гучыць так.
3 тых часоў у сям'і майго прадзеда з'явіўся трафейны набор з шасці лыжак FRAGET N PLAQUE. Яны зроблены з альпакі і пакрыты срэбрам. Лыжкі былі падзелены між дарослымі членамі сям'і кожны насіў сваю пры сабе і еў толькі сваёй. Разам з маімі продкамі лыжкі трапілі ў Свярдлоўскую вобласць на медныя руднікі, дзе мае дзяды і бабкі елі імі з металічных місак і частым шкрабаннем зрэзалі ў іх краі.
Апасля прабабка Агапа вярнулася назад і прывезла з сабой дзве лыжкі. Учора тыя дзве лыжкі даехалі і да Прудка.
Я не ведаю, што з імі рабіць. Ці то пакінуць іх у куфары бабы Агапы ў якасці памяці пра людзей, якіх ніколі не бачыў, але з якіх я пайшоў. Або зрабіць адну лыжку «сваёй» і так працягнуць гэтую сямейную гісторыю, якая пачалася ў 1920 годзе падчас польска-савецкай вайны.
Каб даведацца, што габрэяў, якіх хаваў у пограбе мой прадзед, звалі Зэльдай і Ізькам, мне давялося сёння выпіць сто грам самагонкі з інфарматарам. Цяпер, калі на нейкай літаратурнай вечарыне ў Мінску будуць зачытваць успаміны пляменніка Сяргея Палуяна: «У Прудку мне запомніўся дом аднаго яўрэя з дзвюма вялікімі елкамі перад ганкам», я магу смела падняць руку і сказаць:
- To ж Ізькаў дом! А Зэльда шыла!
Усе паглядзяць на мяне і падумаюць, што я разумны. А я падумаю: «Добра, што пляменнік Палуяна толькі пра адну хату напісаў, бо іначай я б спіўся».
Радзіва «Прудок». Яшчэ адзін экстраны выпуск навін.
Суседскі конь убіўся ў мой агарод і панадкусваў усе кавуны гатунку «сахарный малыш».
Мой прадзед праткнуў віламі суседскага каня за тое, што той еў яго сена. Потым гісторыю трохі перабрахалі. Калі мая маці ішла за майго бацьку, бабы на сяле казалі:
- За кога ты ідзеш, дурная? Яго дзед праткнуў віламі суседа.
Месяц таму суседскі конь патаптаў маю граду з часнаком. Я паправіў граду, але ўсё адно думаю пра гэта.
Цяпер кавуны.
Мой унутраны прадзед заўсёды помніць, дзе стаяць вілы. Mae ўнутраныя бабы кажуць:
- Тшш, тшш.
От дабяруцца да Прудка новыя грошы, а вы ўсе такія стомленыя будзеце ад гэтых фотак, а я такі вазьму і зраблю 100500 сэлфі: гэта я такі трымаю грошы, гэта я такі купляю аўсянку, гэта грошы такія ляжаць, гэта капейкі такія раскіданыя па падлозе, грошы і коцікі, грошы і куры, а гэта я такі даю казу, а ў бідончыку капейкі.
От так от!
Разглядаю старыя здымкі, на якіх маё жыццё да Прудка, і нічога не разумею. Дзе каза? Дзе «Наша Ніва»? Дзе абы-што? Як гэты хлопец можа быць мною? Чаму я не помню, як гэта быць ім?
Я хачу, каб у лесе была таемная сцежка ў Мінск. Каб можна было ёю хадзіць да людзей з вышэйшай адукацыяй, якія не пачынаюць размову пытаннем: «У цябе е што?». Каб былі кавярні і праспекты з чыстай пліткай, канцэрты Лявона Вольскага, ГУМы і ЦУМы. Але і каб быў Прудок, хата, куры, каза.
Мабыць, у мяне дзве душы. Мабыць, гэта называецца ўнутраным канфліктам.
Канфлікт прыйшоў да мяне, мы каву заварылі і думаем, як цяпер мяне склеіць.
Надакучыла мне гэтае вашае вясковае жыццё!
Пайшоў у краму, кажу:
КНІГІ ОНЛАЙН
