КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Убачыўшы Рамана, Анюта неяк спалохана пагладзіла па галаве меншую з падчарак, Светку, гэтак жа даверліва, як раніцаю, заўсміхалася. Светка не па-дзіцячы насцярожана зірнула на Анюту, потым адвярнулася і патупала, шукаючы дзе б лацвей сесці. Была яна ў вялізным, пэўна, бацькавым, пінжаку, і над грубым каўняром ажно свяцілася саламяная галоўка. 3 шырокіх закасаных рукавоў вытыркаліся брудныя пальчыкі. Малая села на груд іржавага бульбоўніку і заціхла. Раман прыгледзеўся да маленькага, як бобінка, тварыку і рэзка адвярнуўся, не разумеючы, адкуль у яго такая раптоўная непрыязь да гэтай Анюцінай падчаркі. Думаў рознае, але не мог пабароць у сабе злосці, быццам усё благое і несправядлівае, што зрабіла з ім і Анютаю жыццё, вось цяпер увасобілася ў гэтым няшчасным дзіцяці. Прымушаў сябе пашкадаваць яе, гэтую кволую дзяўчынку, але дарэмна. Усё было яму чужое. Пасля таго як насыпалі добры капец, Анюта паклікала Рамана на вячэру, спрытна падхапіла Светку на рукі («Бач ты, вялікую, а на руках цягае!» — падумаў Раман) і, падбіваючы на хаду вялізнымі, таксама, мусіць, яшчэ мужавымі, чаравікамі пазелянелыя бульбіны, амаль пабегла ў хату. I Раман, як сляпы, патупаў услед за ёю, асцярожна, каб не набіць гузакоў, нагнуў у парозе галаву. Але ўсё роўна балюча выцяўся. Яшчэ не было прамоўлена ні слова, але Раман адчуваў, што тое, даваеннае, не аджыло, а толькі стаілася, схавалася недзе ў самай глыбіні душы, чакаючы тае хвіліны, калі яны з Анютаю сыдуцца і разбяруцца ва ўсім... Анюта нарэшце паўкладала дзяцей — старэйшую на печы, малую — на тапчане. Раман усё сядзеў за сталом, абхапіўшы галаву рукамі. Нейкая даўкая хваля жаласці да сябе самога і да Анюты выплывала з сярэдзіны, падступала да горла. Некалькі разоў перад вачамі ўспыхнулі яркія жоўтыя сцены новай хаты на высокім беразе, але нават яна, хата, цяпер здавалася недарэчнаю і непатрэбнаю. Усё было як у паўсне, і ён, седзячы за сталом, не мог павярнуць галавы, не мог азірнуцца, але чуў, як Анюта ходзіць каля ложка, уся імклівая, лёгкая, родная... Апоўначы ён прачнуўся ад дзіцячага плачу. Анюта тут жа, як і не спала, саскочыла з драўлянага ложка, нахілілася над растрывожанаю нейкім страшным сном малою, пачала супакойваць яе лагодным шэптам. Такая начная тузаніна, відаць, была тут прывычная, і Раман незадаволена адвярнуўся. Ноч прабівалася праз два маленькія акны месячным ззяннем. Сцены і крыжыкі вокнаў ледзь бачыліся ў жоўтым мораку, і Раман прыўзняўся на локці, прыгледзеўся. Яму раптам прымроілася, нібы яны з Анютаю ў двары і быццам яго Анюта нячутна ступае праз густы, засеяны крышталікамі расы туман, асцярожна расхінае рукамі кудлатыя цені прывіднага вербалозу. Ён жа — толькі пагойдваецца ўслед, хапаецца за доўгую сарочку, цягне ўніз, у сваё слюдзяное марыва. Раман крутнуў галавою і зноў упаў на падушку, як уцякаючы ад наслання. I раптам уздрыгнуў ад рэзкага, невыноснага плачу дзяўчынкі. Стала цесна і душна, і ён пачаў сціху азірацца, нібыта хацеў разгледзець тое, чаго не ўбачыў раней, пры святле, зразумець, што ж перашкаджае яму быць тут па-сапраўднаму шчаслівым. Лежачы, запэўніваў сябе, што не зможа пражыць без Анюты ні дня, а таму трэба быць цярплівым. 3 часам яны зладзяць добрую гаспадарку, паставяць новую хату. I ўсё ў іх будзе, будзе, будзе... Але нешта моцнае, прыкрае ўпарта падмывала яго ўпэўненасць. I раптам Раману здалося, што ён зразумеў усё. А зразумеў ён тое, што нават тады, калі рыхтаваўся да вяселля з брыгадзіравай Манечкай, увесь час толькі і чакаў гэтай гаворкі з Анютаю. Зразумеў, што павінен вырашыць усё цяпер жа па-мужчынску рашуча. Спачатку Раман пачаў распростваць плечы, стараўся ўвабраць у сябе паболей паветра, чуў, як пахруствае ўсярэдзіне, быццам там звонка рваліся сухія травінкі, і нарэшце растуліў зліплыя ад хвалявання вусны. — Нашто яна табе, Анюта? Анюта памаўчала трошкі, напэўна, думаючы над Раманавымі словамі, але так нічога і не ўцяміла, перапытала: — Ты пра каго гэта, Раманя? — А пра малую.— Ён ажно прыўзняўся на локці.— Яна табе хто? Старэйшая — няхай сабе. Хутка сем класаў кончыць. А з гэтай што? Чужая... Лепей у дзетдом, чым на нашых руках! Раман хацеў яшчэ нешта сказаць, але па тым, як у хаце зрабілася ціха, нават дзеці не так гучна пасопвалі насамі, адчуў, што лепш памаўчаць. Адкінуў коўдру і асцярожна саскочыў з ложка, зарыпеў на ўсю хату масніцамі і пасунуўся да акна. Празрысты стог месячнага прамення стаяў на двары такі вялізны і дрогкі, што вось вазьмі ды выйдзі, пакратай яго рукамі, і ён адразу зварухнецца з месца, прасочыцца праз плот і павольна паплыве праз усю вясковую вуліцу. Раман прыціснуў далоні да халоднай шыбіны, як астуджваючы нечаканае ўзрушэнне, вяртаючыся да явы. Анюта таксама паднялася, накінула на плечы хустку і стала побач, узіраючыся ў зменены ноччу двор. Потым прыхінулася да Рамана плячом і ціха, з болем сказала: — Яна не чужая мне, Раманя. Як жа я такую... Хворанькую... Невядома, як без маці... — У дзетдоме вылечаць... Яшчэ лепш за цябе... A то, крый бог, што здарыцца, што тады? Га?.. Звінавацяць! Ён стараўся гаварыць мякка, але Анюта ўсё роўна адчула ў ягоным голасе цвёрдасць. — А што людзі скажуць? — А што мне твае людзі? Што яны, карміць яе будуць? Паіць? Ага! Ты, знацца, добрай хочаш быць... Для чужых... — Раманя, ну што ты? — А я, знацца, звер? — Раманя... — Раманя, Раманя... Ты глянь, у гэтай жа нары не павернешся... Дзе жыць будзем? — Як і ўсе... I яна з намі пабудзе... He стопча падлогу... — А бяднота якая! Хоць ты ў парахні калупайся! — Чакай... — Як сабе хочаш! — Раман ужо не мог спыніцца. Як не мог цяпер да канца зразумець і гэтую сваю злую рашучасць, і гэтую насцярожаную нецярплівасць да ўсяго, што Анюта бараніла. — Як сабе хочаш... А я так сказаў: аддасі дзіця, усё добра будзе. Зусім не тое. I табе, і мне. Жыццё — не цукерка... ...Цяпер, згадаўшы тую гаворку, Раман упершыню здзівіўся, чаму тады ні пра яго блізкае вяселле з брыгадзіравай Манечкай, ні пра новую хату каля рэчкі Анюта нават не ўспомніла. Ды і ён таксама... «Жыццё — не цукерка...» Ледзь варушачы вуснамі, Раман яшчэ раз паўтарыў амаль забытае «жыццё — не цукерка...» і азірнуўся. Убачыў, што Анюта ў прыцемках збірае з зямлі рассыпаную бульбу. — Ды што ўжо тут, як гады свае збіраеш. Хто яе тут возьме, бульбу тваю... Сёння ўсё роўна вазіцца з ёй не буду. Позна. — Я-то раней прыехала б... Ды во паштарка спазнілася. Пакуль пісьмо прынесла... — Заўтра ўзважу, заўтра! От, гарыць! Рамана ахоплівала нейкая ўпартасць, ён пачаў соваць рукамі па кішэнях, шукаючы ключы. — Светка пісьмо прыслала... — Ага, успомніла цяпер! А што я табе казаў? Успомніла. Век з чужою будзеш валаводзіцца, да смерці рукі не атрасеш! — Ты не злуй, Раманя, не злуй... Нашто ўжо? Піша, мастыт у яе, ляжыць з дзіцяткам у бальніцы. Прыедзь, піша, мамка, памажы, а назад я цябе сама адпраўлю. Раман абцёр шурпатаю далонню ўспацелы лоб, стараючыся не зважаць на яе жаласлівы голас, але Анюта не магла стрымацца: — Думала, бульбу здам, грошы будуць. Усіх аббегала, пазычыла трохі. А туды ж білет, ва Уладзівасток гэты, дарагі такі... — Я грошы за бульбу не даю. — Як гэта, Раман, а як жа? — А я толькі паперчыну выпісваю, а грошы ў праўленні даюць. I не кожны дзень, галубка. Раман злавіў сябе на тым, што ён нібыта радуецца Анюцінай няўдачы, нават пачырванеў. — Але як жа гэта? Я ж думала... — Думала! — Мне б толькі рублёў трыццаць. А там як-небудзь... Старэйшая што, у яе ўсё ладзіцца. А Светка, ластавачка мая... Яна ж... Раман не мог больш чуць яе голасу, не мог бачыць гэты расчараваны твар. Выняў з кішэні кашалёк і стаў лічыць, хоць добра помніў, што там было роўна трыццаць рублёў. Сёння якраз з’ездзіў у горад і зняў з кніжкі, спадзяваўся, што сусед, які працаваў на складзе, нарэшце дастане даўно абяцанае каляровае шкло для веранды. Грошы шалясцелі, як наэлектрызаваныя, рукі не слухаліся. Ды што тут лічыць?!. Але ў самы апошні момант Раман чамусьці ўзяў з кашалька толькі дзве дзясяткі, ткнуў іх у хуцзенькія цвёрдыя далоні жанчыны. Пайшоў, нават не азірнуўся, далей ад сваіх вагаў, ад падслепаватай, заплямленай мухамі электрычнай лямпачкі над імі, ад Анюціных радасных падзяк. He помніў, па якой справе ён апынуўся ў цесцевай хаце, не помніў, чаго бег да крамы: зусім забыў, што ў такі позні час яна ўжо зачынена. Ледзь стрымаўся, каб не зайсці да якой удавы на абяцаную вячэру... I толькі пасля таго, як Раман цішком пракраўся ў Анюцін двор, ён пачаў супакойвацца. Стаяў, прыціснуўшыся плячом да хісткага плота, і пазіраў у няяркае аконнае святло хаты. Ноч была незвычайная. Усё навокал павялічвалася трапяткою цемраю і падступалася да чалавека ўсё бліжай. Адно толькі яркія зоркі-ягадзінкі ў глыбокім небе ледзь трымаліся каля нябачных лісточкаў, парваныя воблакі бязладна плылі за сонную вёску, і ўяўлялася, што там, у недасяжнай вышыні, гайдае сваім бухматым голлем стары, пачарнелы лес. А паміж яркімі кропкамі, пабліскваючы зорнай пацярухай, то распростваліся, то зноў сціскаліся празрыстыя нябесныя змеі. 3 неба на зямлю капала густымі кроплямі начная таямнічасць, прабівала яе наскрозь, нават патрэсквала пругкая зямная абалонка. Раману здалося, што гэта яго душа, аплываючы ўніз, праходзіць праз зямную кару, напаўняецца такою салодкаю музыкаю. Ён трывожна ўслухоўваўся ў начныя шолахі. Нават не ў думках, а недзе ў патаемных сховах душы нараджалася адчайная гатоўнасць узяць вось і рашуча павярнуць усё сваё жыццё. I няхай будзе што будзе! ...«Добрую хату маю? А цяпер ва ўсіх добрыя хаты! Няма тут чаго нос дзерці...» Раман махнуў рукою, нібы адганяючы ад сябе камарэчу, але свежая трэшчынка ў душы зашчымела зноў. «Думай што хочаш, суцяшайся, але ж во пражыў век, як бабыль. Нават горш за бабыля. I не пажалішся нікому. Хіба аднаму сабе...» Раман ажно ўздыхнуў. «Век пражыў з Манечкай, ні на кога больш і вокам не кінуў, а сям’і няма. Хоць бы аднаго нарадзіла! Ялавіца!» Застаялая мужчынская крыўда падымалася і захліствала горла. Але жаласць да самога сябе паціху замянялася злосцю. «Падманвай, галубок, каго хочаш, толькі не сябе. 3 Манечкаю жыў, а пра Анюту думаў!.. А што работы было па горла, дык гэта не прычына, ва ўсіх работа! Першыя гады над новымі соткамі каля лесу біўся... А потым? Сарваўся, як з ланцуга, у Сібір, на заробкі! Сем гадоў! He штука, ліха матары!.. Пра ўсіх, здавалася, забыў. I пра Манечку, і пра Анюту...»