КНІГІ ОНЛАЙН
Пошук сярод кніг, што прайшлі індэксацыю гуглам. Некаторыя кнігі гугл не знаходзіць
Я нічога не гавару, а толькі слухаю. — Дзвюх дзяўчынак сёння прыдбалі і аднаго хлопца...— задуменна гаворыць цётка Броня.— Кажуць: дзяўчынкі — на мір... Яна зноў уздыхае. Я ўспамінаю, што мне трэба лавіць старшыню калгаса, дзякую за начлег і развітваюся. Яна ўсміхаецца ў адказ: — Вераб’іная ноч у нас з табою была... Ля весніц мяне спыняе Федзя. Мурзаты, што камінар: нешта не ладзілася з маторам. — Вы ўжо ідзяце? Счакайце хвілінку — падкіну да канторы. Ён дастае з-пад сядзення анучку і выцірае рукі. I нечакана гаворыць: — Эх, напісалі б вы пра цётку Броню... В-ведаеце, што гэта за чалавек? — Ён заікаецца, не знаходзіць, што сказаць, і махае ў адчаі рукой: — Немцы яе дзяцей спалілі... Разам з дзедам... Яна да сваякоў якраз хадзіла тады, таму і ацалела. Я азіраюся на цётку Броню. Яна сядзіць на лаўцы пад акном, паклаўшы на калені рукі і падставіўшы сонцу твар. Мусіць, задрамала. He поле перайсці Той год доўга не было снегу. Пад вясну ж, нібы спахапіўшыся, увабралася ў сілу зіма. Пад раніцу прыціскаў мароз, круціла завіруха. Але пракідаліся і сонечныя, нібы святочныя дні, ціхія, зорна-месячныя ночы. Кожны дзень Яўген Мікалаевіч праседжваў каля акна доўгія гадзіны. У добрае надвор’е адчыняў нават фортку і, захутаўшыся цяплей, падсоўваўся бліжэй да яе. Усё глядзеў на вуліцу. I маўчаў: абзавецца раз ці два за дзень да жонкі, выцісне слова — другое — і ўсё. Уздыхне Вольга Андрэеўна, паставіць яду на стол і зноў схаваецца на кухню, кусаючы ў горнасці і крыўдзе губы. Яўген Мікалаевіч, бывае, забудзецца і сашчыкае, з'есць нішчымны хлеб. А ў дні, калі Вользе Андрэеўне трэба было ісці на работу ў бальніцу, мог і не ўспомніць пра яду, не крануць нічога цэлы дзень. Ён быў увесь у мінулым... Заставаўся адзін — і гэтае мінулае абступала, навальвалася нясцерпным цяжарам. Заціснуты ў сэрцы, прыглушаны боль рос, запаўняў усю істоту, спазмамі падступаў да горла, душыў... Ірваў тады каўнер, гайсаў на мыліцах па кватэры. «Алёшка... Што ты нарабіў, Алёшка?!» На дварэ ўсё нагадвала яго — Алёшку, Аляксея Пракопавіча. Маленькімі галінкамі ківаюць крохкія клёнікі — голенькія, бездапаможныя... Вясной, калі іх садзілі, Аляксей Пракопавіч стараўся больш за ўсіх: і камандаваў, і ямкі капаў, і дарожкі разбіваў. Тады нават Яўген Мікалаевіч не вытрымаў, выйшаў на вуліцу. Курыў з мужчынамі, трымаў дрэўцы, калі прысыпалі зямлёй і прытоптвалі карані. Цяпер скверык спаласован ва ўсіх напрамках сцежкамі. На іх, коўзкіх, не затрымліваецца снег. Людзі стараюцца хадзіць паўз бок, усё больш і больш абтоптваючы цалік. Вунь ля таго разгалістага дрэўца Аляксей Пракопавіч заўсёды спыняўся. Грузны для сваіх няпоўных пяцідзесяці гадоў паварочваўся да акна, адшукваў вачыма яго, Яўгена Мікалаевіча, усміхаўся, падымаў кулак — трымайся, стары! — і крочыў да аўтобуса. A то бачыў Яўген Мікалаевіч, як выбягалі на двор сыны Аляксея Пракопавіча: вытрэсваць палавікі. Тузане большы, Юра, і меншы, Паўлік, не можа ўстаяць — брык! Пацеха... Тузане меншы, а той хоць бы што. Нездарма служыў на флоце. Рагочуць абодва, чыста дзеці малыя. Як сваімі сынамі, цешыўся імі Яўген Мікалаевіч. Яны заўсёды былі разам. Юра — каржакаваты, у флоцкім адзенні, і Паўлік — тоненькі і, здаецца, нават вышэйшы, таксама ў флоцкіх, братавых штанах. У кіно — разам, у магазін — разам. Няхай трэба купіць якое кіло цукру ці буханку хлеба, усё роўна ідуць удвух. I ўсё нешта расказваюць адзін аднаму, смяюцца... Вельмі рэдка такая дружба паміж братамі. А Аляксея Пракопавіча ўжо няма. I гэта — праўда. Неверагодная, недарэчная ў сваёй жудаснай беззваротнасці. «Уставай! Уставай! Ту-ру, ту-ру!» — прарэзліва прагучаў за акном піянерскі сігнал. Непадалёку ад акна спыніліся і пачалі спрачацца, каму чарга трубнуць, хлапчукі. Яўген Мікалаевіч апускаецца ў крэсла-каляску. Хапаецца за галаву, заціскае вушы. О, гэтыя трубы... За акном тады рыдала медзь. А ён з немым лямантам у грудзях кідаўся па кватэры, як кідаецца ў гарачцы цяжка хворы чалавек,— Пайду... Канечне, выйду!.. Два словы ўсяго... Бывай, скажу... I даруй, скажу... Ступаў колькі крокаў да дзвярэй і... круціў галавою: — He магу! Жывы ты, Алёшка. Жывы!!! He хачу цябе бачыць інакшым... He хачу! Усё, што адбываецца за акном, гэта проста нейкі бязглузды спектакль!.. Ха! Ха! Яны, там, за акном, не ведаюць, што Аляксей Пракопавіч жывы! Гэта ж яго голас чуе Яўген Мікалаевіч: — Давай будзем, як салдат з салдатам... Як мужчыны, урэшце... — Давай. — Што табе далі гэтыя цырымоніі з аперацыямі? Гавары. — Але ж я не чурбаком-абрубкам хачу быць! He кавалкам жывога мяса... Ды што ты разумееш, гарадчук! Ты, можа, ні разу ў жыцці і босы не хадзіў!.. А я і сёння чую, як пячэ ў падэшву росная трава! — Дапусцім, я такі бот, што і, праўда, нічога такога не разумею. Але — ты мне глядзі ў вочы — што табе далі гэтыя дзевяць аперацый? Хіба ў цябе сталі здаровымі ногі? А мо проста калекцыю асколкаў збіраеш? Бранчаць вось у каробцы... А ты палічыў, колькі ўжо гадоў прайшло пасля вайны? Каляска... Мыліцы... I псіхам стаў. А жыццё ідзе! Працуюць жа людзі, карысць прыносяць. I бязрукія ёсць сярод іх, і бязногія... — Перастань... Удару! — Прабач... I пакінь, калі ласка, мыліцу. Або бі ўжо, але слухай. Мы ж дамовіліся: як мужчыны... Дык каму патрэбна твая хворая нага? Табе? Жонцы? А можа, мне ці яшчэ каму? Маўчыш... Якой страшнай можа быць шчырасць друга! I як часам не хапае ў нас сілы цаніць яе, асабліва гэтую — страшную... Дасюль усё неяк выкручваўся, сотні агаворак прыдумваў, пераконваў сябе, што рабіў гэтыя гады правільна. А перад бязлітаснымі словамі сябра ўсё нікла, рассыпалася. Далікатны Аляксей Пракопавіч! Ён так і не сказаў яму тады ў вочы: «Шкурнікам ты стаў, паважаны Яўген Мікалаевіч! Сябелюбцам і шкурнікам — думаеш толькі пра сябе...» Вось пра што тады ішла гаворка, а не пра тую няшчасную нагу. А ён жа нагаварыў тады Аляксею Пракопавічу ў гарачцы і злосці чорт ведае чаго! — Лёгка табе павучаць... У вайну толькі драпанула...— загнуў на руцэ адзін палец.— Пасля вайны ад’еўся на звыштэрміновай — два! Пенсію цяпер аграбаеш, дай божа,— тры! На тваім месцы я таксама хадзіў бы для прыліку на работу. Яшчэ і іншых павучаў бы! Аляксей Пракопавіч неяк дзіўна ўдыхнуў паветра. Нібы не хапала яго. I пачаў уставаць — бокам... Падаўся да дзвярэй. I ўжо адтуль выдыхнуў: — Эх... ты!.. I выйшаў. — Аляксей Пракопавіч! — Ірвануўся за ім. Забразгалі, пасыпаліся на падлогу шахматы, хрупнуў пад нагою «кароль».— Я пагарачыўся! Аляксей Пракопавіч, мы ж дамовіліся — па шчырасці... Стукнулі, як адрэзалі, дзверы. I хто ж яго ведаў, што Алёшка ўжо даўно быў смяртэльна хворы. I нікому ні слова: ні сям'і, ні яму. Як выйшаў у адстаўку, і дня дома не прабыў. Пайшоў працаваць. He дзеля заробку — грошай хапала з пенсіі. Проста не мог чалавек без людзей, без работы. I памёр на рабоце: проста за сталом сканаў... На другі дзень іх сваркі... А можа, нічога гэтага і не здарылася б, каб ён затрымаў яго тады, папрасіў прабачэння. Дык не ж, Яўген Мікалаевіч рабіў усё якраз наадварот. — Ну і ідзі! Падумаеш...— гайсаў з адной мыліцай па пакоі, трушчыў шахматныя фігуры. Спатыкнуўся аб другую мыліцу, схапіў яе і — храп аб калена! — Жэнечка, што з табою? — вярнулася якраз з работы жонка. I заўсёды вось так — нячутна, у самы непадыходзячы момант. — А ты чаго? Выйдзі!!! — затрос абломкамі. — Жэня, а на мяне за што? — сказала жалліва так, з ціхім дакорам. Прайшла, не гледзячы на яго, зачынілася на кухні. I праўда, за што ён тады вызверыўся на яе? Хіба не яна аддавала яму ўсё сваё жыццё? Да драбніцы, да крупіначкі... За другім бы жыла, як чалавек... Дзяцей бы дазволіла мець сабе... Так, усё гэта так! Але ж яму ад гэтага не лягчэй! Яму ўжо невыноснымі сталі і клопаты яе, і ўздыхі, і пакорлівыя, поўныя любві і спагады вочы... Усё! Можа, у грудзях за гэтыя гады перагарэла ўсё на вугаль... Яўген Мікалаевіч падымаецца з каляскі. Стук-рып, стукрып... Няма спакою мыліцам. А на добрае, то поўзаць бы табе на каленях перад ёю... Рукі, ногі цалаваць... Яўгена Мікалаевіча зноў цягне да акна. Хлапчукі зайшлі ўжо ў канец квартала, іхняе «ту-ру!» ледзь чуваць. Шыбы здаюцца гарачымі, яны ніяк не студзяць лоб... У той дзень, калі хавалі Аляксея Пракопавіча, амаль увесь скверык быў запоўнены людзьмі. На тратуары — у чырвані і ёлках — чакала машына. Плакала, галасіла музыка. Вясёлае зіхценне новенькага аркестра так супярэчыла моманту, так рэзала сэрца, што хацелася ў шаленстве крышыць, таптаць гэтыя інструменты нагамі... Двое хлопцаў падавалі на машыну вазоны. Дзяўчына акуратна расстаўляла гаршчочкі з кветкамі абапал доўгага, ледзь не на ўвесь кузаў, нізенькага пастамента, каля чырвонага салдацкага абеліска з зоркай. «Юра і Паўлік... I Тамара, Юрава нявеста...» — пазнаў Яўген Мікалаевіч. Так, апошні час Юра стаў хадзіць з дзяўчынай, а не з Паўлікам. Вось з гэтай самай Тамарай з суседняга дома. Белатварай, з цёмнымі, доўгімі косамі... Хадзілі амаль штовечар, браліся за рукі, размахвалі. Як перажываў братаву здраду Паўлік, як пакутаваў і раўнаваў! Нават Юравы штаны перастаў насіць. Аляксей Пракопавіч гаварыў, што рыхтуюцца спраўляць вяселле. I тут — на табе... Няўцямна глядзеў Яўген Мікалаевіч, як ставілі на машыну труну з нябожчыкам, як праз увесь квартал выстраіліся людзі. У руках — падушачкі з ардэнамі, і вянкі, вянкі... I толькі як завуркатала машына і паціху пасунулася наперад, а малы барабан рассыпаў дроб, колкі холад прабег па спіне: «Ды як гэта? Ужо?!» Так! — енкнулі ў роспачы талеркі, а барабан загрукаў, як мёрзлыя груды па труне... -Яжне развітаўся... Стойце! — ірвануўся праз увесь пакой.— Алё-о-ша-а! — крыкнуў нема, хрыпла. Заблытаўся ў дарожцы мыліцай — прэч яе! — Алёша, дружа мой...— Нясцерпны боль працяў навылёт мозг.— Алёш... I ўпаў без памяці. Пластам на ўвесь калідорчык... Пасля пахавання Аляксея Пракопавіча пайшоў ужо другі месяц. I якраз столькі часу прайшло з таго дня, правільней — начы, калі «хуткая дапамога>> павезла Яўгена Мікалаевіча на аперацыйны стол. На дзясятую, апошнюю аперацыю... Другі месяц... А ён, як і раней, то на мыліцах, то на калясцы. Праўда, кульця зажывала добра, хірург хваліў. Толькі не зажывала, не рубцавалася сардэчная рана: «Алёшка... Што ты нарабіў, Алёшка?»