Rodnaja mowa ŭ światyniach
Адам Станкевіч
Памер: 200с.
Вільня 1929
Ks. Hd. SIRNKILWICZ.
Rodnaja mowa u swiatyniach
i929 h.
KsL ftd. STANKIEWICZ.
Rodnaja mowa u swiatyniach
1929 h.
idbitka z „Chryscijanskaj Dumki“.
Беларуская Каталіцкая Грамада Рэпрынтнае выданьне Аутар біяграфічнага нарысаВіталь Зайко Рэдактар Алесь Бяляцкі Мастацкі рэдактар Вячаслау Паулавец Тыраж 2000 штук Заказ N 8
PRADM0WA.
U bielaruskim narodzie isnujuc casta samyja nierazumnyja i prosta fantastycnyja poblady sto da adnosinaii Kata’ 'caba Kasciola da prawoH zywycb narodnycb mowaii u zycci kascielnym. Jose beta plod wiekawoj ciemry nasaba narodu i paniawolennicr jabo z boku nasycb silniejsycb susiedziau, na praciabu celycb wiaкой karystajucycbsia relib'jaj dla swaicb palityenyeb metaii.
Wosza metaj majej bylo imiascic niekulki artykulaii u Xbryscijanskaj Dumcy" i wyjasnic u icb padstawowyja asnowy adnosinaii Katalickaba Kasciola da prawoii u Kasciele narodnycb' mowaii abulam, a betym samym i prawoii mowy bielaruskaj. DumaHza ja zrabic beta dziela tabo, kab narod nas, jaki adradzajecca da nowaba zyccia i zmabajecca za swaje prawy, wiedaii takza ab prawie swajej mowy й Kasciele i, wiedajucy beia' kab іткпййsia da zdabyccia betaba prawa.
Pisucy ЬепУІа abulnyja й ЬеіаІ sprawie artykuly, ja napatkaH babaty materjal i abulam babatuju literaturu nia tolki sto da abul
V
IV
nycb adnosinaH Kasciofa da narodnaj mowy, ale takza sto da mowy biefaruskaj.
Hetaje babaccie materjafu zmusifa mianie pasyryc ramki majej skromnaj pracy, a takza pasyryc i samyja mety betaj pracy. Da majej piersaj dumki — wykazac abulnyja padstawy adnosinaii Kasciofa da narodnycb mowaii, u tym liku i da biefaruskaj, dafucyfasia takza dumka, jakaja stafasia dumkaj bafounaj majej pracy, kab wykazab biespraryunasc uzywaiinia bietaruskaj mowy й swiatyniacb, pradusim u Katalickim KaSciele abodwycb abradaH na praciabu Hsiej nasaj bistoryi.
Zmienaj baf°unaj ’dei padcas pisannia pracy „Rodnaja mowa й swiatyniacb", adsutnaSciaj stafaba, zbary Ufozanaba planu, tfumacycca й peHnaj miery i taja casta cbaotycnasc u apiswanni padziejaii rodnaj mowy й swiatyniacb Pry betym treba pomnic, sto „Rodnaja mowa й swiatyniacb" — beta adbitka z basopisi „Cbryscijanskaja Dumka". Padcas pisannia betai pracy n'a raz zdarafasia spatkac jakuju cennuju wiestku, nalezacuju da cefaSci pracy tady, kali toj razdzief, da jakoba bena wiestka najbols padcbodzifab, uzo Ьуй addrukawany. Tady prycbodzifasia pry fat ac jaje na inSym, moza casam cafkom nie na swaim> miejscy.
Wuzkija ramki dwutydniowaj casopisi, jakoj josc „Cbryscijanskaja Dumka" i popuj^rny jaje cbaraktar nie pazwolili mnie metodaj nawukowaj wykazac ba^°anuJu tezu таІеІ РгасУ ab biespraryunaSci Uzywaiinia biefaraskaj mowy й Swiatyniacb na praciabu usiej nasaj b'story'’ a zmusili mianie sposabam zwycajnaj pubhcystyki padac prynamsi bolsmiens uparadkawanyja fakty, jakija Udafosia mnie na praciabu niekalki miesiacau sabrac i jakija usioz sfuzac dokazami majej ba^°^naJ ^егУ
Sfowam, sto ja mob, t°je zrabm, niacbaj insyja zrobiac sto lepsaje. A moza — dasc Bob — da sprawy „Rodnaj mowy й swiatyniacb" i ja jsce wiarnusia!
Ks. Ad. St.
Wilnia.
U Dzien Usicb Swiatycb
1. XI. 1929.
VII
ZRROLY I RHULflM LITERATURE, JEKIMI MUTER KERYSTEUSIE:
Брокіаузь u Ефронй — Энцнклопеднческій словарь. С.Петербургь, 18901907.
„Віе/arus", Wilnia, 1914.
яБеларуская Думка', Вільня, 1919.
Чйхачевп Д. Н. .— Вопрось о располяченін Костела вь прошломь н настояшемь. С.Петербургь, 1913.
Cl)otkowski Wt. Ks. Dr. — Dzieje Zniweczenia Sw. (Jnii na Bialorusi i Litwie. Krakow, 1899.
Харламповйчь K. — Западнорусскія npaвославныя школы XVI i начала XVII B^Ka. Казань, 1898.
„Homan", Wilnia, 1916,17,18.
Falkowski Cz. Ks. Dr. — O jubileuszu na Litwie i Rusi w 1826 r. Wilno, 1925;
I. G. — Materjaly do dziejow Ekddemji Polockiej. Krakow, 1905.
I. P. B. Ks. — Czasy Nerona w XIX w. pod rzgdem moskiewskim czyli ostatnie chwile Unji w dyecezji Chelmskiej. Lwow, 1878.
Кйпріановйчь г. Я,—НсторНческій очеркь Православія, Католнчества н Унін вь БЬлоруссін м Лнтві. Внльна, 1899.
„Кгупіса", Wilnia, 1924,25,26,27,28,29.
Kurczewski J. Ks. Biskupstwo Wilenskie. Wilno, 1912.
Likowski Edm. Ks. — Historja Unji Kosciola Ruskiego z Kosciolem rzymskim. Poznan, 1875.
Likowski Edm. Ks. — Unja Brzeska. Poz■ naii, 1896.
Likowski Edm. Ks. — Dzieje Kosciola (Jnickiego na Litwie i Rusi w XVIII i XIX w. Cz^sc I i II. Warszawa, 1906.
Lukasiewicz J. — Historja Szkol w Koronie i w Wielkiem Ksigstwie Litewskiem od najdawniejszych czasow do r. 1794. Tom lIV. Poznan, 1949.
Ластоўскі B. — Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі, Коўна, 1926.
„Маладая Беларусь", Пецярбургь, 1913 Seryja 1, Ssytok 3.
Nowodworski М. Ks. — Encyklopedja Koscielna. Warszawa, 18731911.
Оііенхо Ів. проф. — Костянтмн i Мефодій. lx жмття та діяльність. Частнна I, Варшава, 1927.
„Przeglqd Katolicki", Warszawa, d. 17 mar
VIII
са 1929 r. № 11. art. „Kosciol Katolicki a prawo do mowy ojczystej".
Przya/gowski Win. Ks. — Zywoty biskupow wiienskich, t. Ill, Petersburg, I860.
Сапунов A. — Нсторнческія судьбы Полоцкой Епархін сь древнЬйшмхь времень до половнны XIX etna. Внтебскь, 1889.
Wasilewski Leon — Litwa і BialoruS. Кгаkrow.
. Владйміровь А. П. — Нсторія располяченія Западнорусскага Костела. Москва, 1896.
Запіскі аддаелу гуманітарных нааук, кніга 2. (Выд. Інст. Бел. Культуры) Менск, 1928. art. HI. Slubskaha: „Адносіны расейскага ўраду да беларускае мовы ў XIX ст.“ Стр. 303337.
Запйскй Іосйфа Мйтрополйта Лйтовскага т. ІІП, СанктПетербургь. 1883.
Жйркевйчь A. В. — Нзьза Русска а язы. ка. Часть [ІІ, Внльна, 1911.
Apraca wysej pieralicanych zarol, u apracawanni „Rodnaja mowa u swiatyniach", asabliwa u XX wieku, autar karystausia z dakumentaii, jakija znachodziacca u archiwie pry bibliatecy Twa „Bielaruskaha Katalickaha Wydawiectwa" 0 Wilni, a takza й mnohich wy _ padkach padau toje, sto ёйй ad nawocnych swiedkau, sto sam pomniO, pierazywau i caho byii sam nawocnym swiedkam i йсаЗпікаш.
RODNAJA MOWA 0 SWIATYNIACH.
W
WILNia, 1929;h.
Adbitka z „С hryscijanskaj Dumki" Bielaruskaja Drukarnia im. Fr. Skaryny й Wilni.
Mowa й iydci relihijnym ahutam.
Mowa i ductfawaje zyfcio. Pryroda mowy i prawy jaje. Mowa starazydobskaja abo frebrajskaja. Mowa breckaja. Mowa iacinskaja. Sw. sw. apostasy S/awian Kiryt i Miafod. Mowastarastawianskaja i Apostalskaja Stalica.
Calawiek skladajecca z dwuch haloiinych casein: z dusy — casciny niawidomaj i z cieia — casciny widomaj. Dziela hetaha jon niatolki dumaje, sukaje praiidy, pazadaje dabra, uznosic da Boha molby sposabam niawidomym, cysta duchowym, ale takza usie swaje hetyja duchowyja imknierini patrabuje wyjawic u formie widomaj, u formie cialesnaj.
Duchowaje swajo zyccio calawiek wyjaulaje pry pomacy mowy. Nia tisie na swiecie ludzi majuc adnu, adnalkowuju mowu. Na swiecie josc mnoha hrupaii ludziej, sto karystajucca roznymi mowami.
Hrupa ludziej, majucaja asobnuju ad insych, sabie Qiasnuju, mowu, majucaja takza asobny charaktar duchowy, casta roznicu й budowie ciela, a takza swaje zwycai, swaju minuuscynu i swaju ziamlu, na jakoj zywie spradwieku — zawiecca narodam.
4 —
5 —
Catawieka, atakza i bwies swiet, stwaryu Boh. Pryroda calawieka, z jaje asabliwasciami pachodzie ad Boha. Adnej z hetych asabliwasciau calawieka, pry pomacy roznych prycyn, sto znachodziacca za calawiekam,^ jak klimat, historyja, warunki palitycnyja i ins. — zjaulajecca zdolnasc twaryc roznyja mowy, roznyja narodnasci.
Takim cynam mowa koznaha catawieka, jakoj hawaryli jaho datiniejsyja pradziedy i jakoj ciapier hawora jon sam, josc calawieku calkom pryrodnaj i patrebnaj. Kozny catawiek mowu swajho narodu, da jakoha jon naleza, pawinien sanawac, lubic i razwiwac, starajucysia, kab jana byta jaknajbols prydatnaj da wyjaulennia nasaha duchowaha zyccia.
Calawiek, rec zrazumielaja, najlahcej moza dumac, hawaryc, pisac, malicca u swajej rodnaj mowie. Hetak uzo zbudawana pryroda catawiecaja. Da swajej mowy kozny calawiek, kozny narod maje pryrodnaje, swiatoje prawa.
Ludzi, narody pawinny sanawac adny adnych mowu i prawy karystacca hetaj mowaj. Dziela taho adnak, sto calawiek, dziakujucy hrechu pierwarodnamu, ahranicany u swaim rozumie, a takza maje sklonnasei da zloha, Jon wielmi casta, dziela roznych niaslusnych prycyn, adnti jakuju mowu, pierawazna swaju ulasnuju, uwazaje za mowu adzinuju, najlepsuju, a mowam ins'ych narodau admaulaje na t prawa istnawannia.
Najbols waznym i patrebnym zjaulajecca karystannie rodnaj mowaj u swiatyniach, u domach malitwy, dzie adbywajecca hutarka dusy calawieka z Boham. Ale i tut calawiek, dziela tolki sto tispomnienych prycyn, calawieku pieraskadzaje.
Dziela sprawy adkuplehnia rodu ludzkoha Boh wybraQ, jak wiedajem, narod zydouski. Hetamu narodu pawieryu Boh swaju mesyjanskuju dumku. Hety narod zachawau najcysciejsaje, u paraunahni z insymi prad prychodam Chrystusa narodami, paniaccie Boha i najbols daskanalny sposab malitwy i ahulam nabazenstwa.
Stwarylasia takim cynam z bieham casu u zydouskim narodzie prakanahnie, sto mowaj, jakoj treba karystacca u swiatyni, josc mowa tolki. zydouskaja, hebrajskaja, bo jej hawora wybrany Boham narod, bo u joj napisany swiatyja knihi.
Ale hetkija dumki Zydoii ab swajej mowie nia byli slusny. Niaslusnasc ich pakazala samo zyccio i praktyka samychza Zydou. ydy, papausy u babilonskuju niawolu, pacali tarn zabywacca staruju rodnuju hebrajskuju mowu, a na jaje miesca pacali prymac mowu aramejskuju ci chaldejskuju. Case ydoO astalasia na cuzynie nazatisiody i byla prymusana karystacca ahulam u zycci, a takza i u swiatyniach henaj cuzoj, a|e uzo pryswojenaj, mowaj. Druhaja case Zydou wiarnulasia na backauscynu. Hetyja Zydy, prauda, Bibliju mieli й swajej mowie i joj karystalisia
— б —
7 —
й swiatyniach, ale uzo nia tisio z jaje razumieii. i byli prymusany dla wyjainieiinia karystacca takza henaj mowaj nowaj aramejskaj.
Grescie Zydy rasciarusylisia pa usiej hrekarymskaj dziarzawie. Mowu swaju staradaunuju pazabywalisia calkom. Bibliju йго musiii tlumacyc na mowu hreckuju i joj karystacca й synahohach.
КНІГІ ОНЛАЙН
