Rodnaja mowa ŭ światyniach
Адам Станкевіч
Памер: 200с.
Вільня 1929
cuzyncam budu tamu, kamu hawaru i katory hawora — mnie budzie cuzyncam.
Tak i wy, zdabywajucy duchowyja dary, starajciesia uzbahacicca dla zbudawahnia Kasciola. I zatym, chto hawora mowaj, niachaj molicca, kab zrazumieli jaho. Bo kalib ja maliusia mowaj (niaznanaj), molicca duch moj, ale rozum moj astajecca biez karysci. DykStoz? Malicca budu ducham, malicca budu i rozumam; piajac budu ducham, piajac budu i rozumam. Urescie, kalib ty slawiu Boha ducham, jak skaza: amen na twajo bahaslaulerinie, chto z prostaha narodu? Bo nia wiedaje, Sto haworyS. Ty, prauda, dobra padziaku cynis, ale druhi nie karystaje. Bohu majmu dziakuju, sto Qsich was mowaj hawaru. Ale u kasciele walej mnie piac slou skazac u maim zrazumiehni, kab i druhich naЖйсус, jak dziesiac tysiac slou mowaj (niezrazumielaj). Braty, nia budzcie rozumam dzieci, ale zlosciaj budzcie dzieci, rozumamza daskanalnyja budzcie. G zakonie napisana: cuzymi mowami i cuzymi wusnami budu hawaryc hetamu narodu, dyj tak mianie nie pasluchajuc, kaza Hospad. Dyk mowy josc znakam nie dla wiernych, ale dla niawiernych, a praroctwy nie dla niawiernych, ale dla wiernych. Dyk kalib uwies Kasciol sabrausia razam i usie hawary
— 25 —
24 —
lib mowami, kalib uwajsli prostyja ludzi, abo niawiernyja, ciz nie skazalib, sto wy adysli ad rozumu? A kalib usie prarakawali, dy uwajsouby chto niawierny, abo prosty calawiek,— jaho usie prakonwajuc, jaho usie asudzwajuc, skrytasci serca jaho stanowiacca jaunymi i tak upausy na twar paklonicca Bohu, wyznajucy, sto sapraudy Boh josc u was. Dyk stoz, braty? Kali wy zbirajeciesia i й koznaha z was josc piesnia, josc nawuka, josc abjawa, joic mowa, josc tlumacehnie, usio dla zbudawahnia niachaj budzie. Kali hawora chto (cuzoj) mowaj, niachaj haworac pa dwuch, abo najbols pa troch, i kozny paasobku, a adzin niachaj tlumaca. A kalib nia bylo kamu tlumacyc, niachaj maucyc u kasciele, a hawora samomu sabie i Bohu. Prarokiz niachaj haworac pa dwuch, abo pa troch, a insyja niachaj razwazajuc. Kalib sto insamu z siadziacych abjaQIena bylo, pier§y niachaj zamouknie. Bo mozacie usie paadnym prarakawac, kab usie wucylisia i usie byli napomnieny, i duchi prarokau paddanyja josc prarokam. Bo nia josc Boh niazhody, ale supakoju... I tak, braty, starajciesia prarakawac, ale i mowami hawaryc nie zabaraniajcie. A usio niachaj adbywajecca prystojna i pawodle paradku . (1 Kar. 14, 1—33; 39—40).
Z usiaho wysej skazanaha bacym, jak adno z zarol nasaha duchowaha zyccia, Swiatoje Pisahnie, wuca nas ab karystanni u swiatyni i ahulam u nabazenstwie rodnaj mowaj koznaha narodu'. Astajecca nam tolki, pjy pomacy sw. Kasciola, jak najwysejsaha nasaha wucyciela, dobra paznawac Bozuju nawuku sw. Hsahnia i karystacca z jaje й wausim zycci nasym.
— 27 —
IV.
Rodnaja mowa u Swiatyniach i KaSciol Kataiicki.
Abulny cbaraktar Kase iota. Ottokar Probaska. Sw. Jan Cbryzostam. Sw. Sabba. Sw. Bonifac. Ka&cielnyja Synody. Sabory abulnyja: IVty Lateranski i Trydenski. Kodeks Kananibnaba Prawa. Kataloncy. KaSciol u misyjnycb krainacb
Paznali my Gzo, jak na sprawu Gzywarinia rodnaj mowy G zycci relihijnym hladzic Sw. Pisarinie. Dawiedalisia my, sto henaje zaralo Bozaj PraGdy nia tolki zaklikaje da Boha Gsie krai i narody, ale casta, jak heta rabiG Sw. Pawal Rpostal, zaklikaje pradusim pastyгай karystacca й wykladarini Chrystowaj nawuki mowaj zrazumielaj sluchaCom, mowaj rodnaj koznaha narodu.
Ale wiedajem my takza, sto razumiec Sw. Pisarinie majem nia tak, jak nam zdajecca, a tak, jak wuca najwysejsy wucycielski Grad ChrystoG na ziamli, Sw. KaSciol Kataiicki. Jon joSc adzinym wucycielem i wykladnikam nawuki Bozaj.
Takim cynam naleza nam ciapier zapaznacca ab sprawie Gzywarinia rodnaj mowy G Swiatyniach z nawukaj KaSciola.
KaSciol nas Swiaty, apraca jaho roznych inSych prymietaG, joSc katalickim, sto znaca paGsiudnym. HaloGnaja meta jaho — heta paciahnuc pad Sciah swoj nia tolki Gsich ludziej, jak adzinak, ale takza Gsie hramadzianstwy, usie narody. „Iduby nawucajcie Usie narody ... kazaG Chrystus Rpostalam, pasylajucy ich na Swiet apawiascai tarn Bozuju swaju nawuku.
Dyk uzo z hetaha ahulnaha charaktaru KaSciola widac, Sto jon nia moza adkidac anijakaj mowy, ale mowaj koznaha narodumaje karystacca dla pasyrarinia na swiecie nawuki naSaha ZbaGcy.
A kali blizej pryhledzimsia da hetajsprawy, dyk lohka prakanajemsia, sto tak joSt sapraGdy. (J historyi KaSciola znajdziem niamala faktaG, jakija jasna Swiedcac ab tym, sto KaSciol kataiicki pryznaje mowie koznaha narodu prawa Gzywarinia u Swiatyniach. Takuju nawuku KaSciola G silnych i wyraznych slowach wykazaG niadaGna pamiorsy wybitny kataiicki biskup wuhorski Ottokar Prohaska. „Lubimo watadarstwa Bozaje! — kazau jon U im znacbodziacca narody, rasy i mowy; sanujmo icb Pramaiilajmo takoj mowaj, u jakoj nas razumiejuS. Stanmo na wysyni KaSciola Apostalskaba". G hetych slawach, Sto da prawa rodnaj mowy G Swiatyni, majem nawuku i praktyku katalickaha KaSciola ad pa?atku jaho istnawarinia az da siariniasniaha dnia.
Jas£e na zary KaSciola, padcas zychodu na ApostalaG Swiatoha Ducha, kali pramaGlac jany pa?ali roznymi mowami. kali kozny „(йй
— 29 —
— 28 —
icb baworacycb u swajej mowie“, uzo jasna bacym, jakija majuc bye adnosiny Kasciola da mowy koznaha narodu. Uzo z hetaha najdaiiniejsaha faktu historyi Kasciola bacym, sto adnosiny jaho da rodnaj mowy narodaii majuc bye adnosinami maci da dziaciej swaich.
Wosza prypomnim tut tyja zdarerini z zyccia Kasciola, u paradku chronolohicnym, jakija datykajuc sprawy iizywannia 0 swiatyniach rodnaj mowy roznych narodaii.
I tak wialiki ajciec Kasciola, sw. Jan Chryzostam (zlatawusny) (f4O7), arcybiskup Carahradzki, Hotam, jakich tady bylo niamala й stalicy, pryznacyu asobnuju swiatyniu, a duchounikami takza naznacyu im pryrodnych HotaQ (hiermancaO), kab jany mahli adpraiilac nabazenstwy i pramaGlac da HotaG u ich rodnaj mowie. Hety wialiki swiaty i sam takza pramauІай da Hotau praz pierakladcyka. Na zakancerinie adnaho takoha swajho kazannia jon miz insym kazau:
,,Chacieiiby ja, kab byli tut niawiernyja i pa?uusy, sto tut cytalasia, zrazumieli silu Ukryzawanaha. Nawuka rybalowau zjaje swiatlej za sonca, i nia tolki й Judei, ale i й hetych cuzyncaG u ich mowie, jak wy ciapier culi; skify, frakijey, sarmaty, maury, indyjcy i tyja, sto zywuc na krai iwietu, razwazajuc, pieraklaGsy kozny na swaju mowu, Slowa Bozaje“.
Cikawuju i waznuju takza wiestku ab rod
naj mowie й swiatyni spatykajem u apisanni zyccia swiatoha Sabby (|532). Hety iwiaty dobra razumieii, sto dla pasyrehnia na swiecie iw. Ewanelii, dla bolsaha i lepsaha jaje paznannia, treba karystacca zywoj narodnaj mowaj. Z zyccia hetaha swiatoha dawiedwajemsia, sto jon adbywaG nabazenstwy й rodnych mowach dla Hrekaii, RrmianaG i HruzinaG.
Mnoha takza й hetaj sprawie hawora i fakt nastupny. Sw. Banifac, apostal Niamieccyny, u 743 h. G pismie pytausia Papieza Ryhora VII, ci wazny Chrost, adbyty G mowie jakoj pahanskaj? Rdkaz byu pacwiardzajucy.
Hie j«ziom dalej. U 794 h. й Frankfurcie adbyusia kascielny synod, jaki miz insymi sprawami musiii takza skazac swajo slowa, i ab uzywahni rodnaj mowy й Kasciele. Wosza na hetym synodzie й prysutnasci papieskich pradstaGnikou byla pryniata pastanowa: „Kab nichto nia wieryu u toje, — sto Boha chwalic mozna tolki й troch mowach, bo й koznaj mowie mozna malicca Bohu i calawiek budzie wysluchany, kali jon sprawiadliwaha caho prosie“.
Pasla hetaj waznaj pastanowy zywyja mowy narodaii jasce bols znachodzili miesca й swiatyniach u Zachodniaj EGropie. Hie spatykajemo jasce niamala synodaii, pastanowy jakich jasce wyrazniej malujuc hetuju sprawu.
Na Synodzie й Rchenie й 801 h. pastanoulena, „kab kozny duchoGnik stoswiata i
зо
— 31 —
Stoniadzleli 'wyjagniau Ewaneliju narodu". Abjainienniaz hetaha, reC zrazumielaja, dakanac mozna tolki u zrazumielaj narodnaj mowie.
Synod u Mohuncyi й 813 h. pastanawiu, „Niachaj duchoQniki zausiody zaachwocwajuc narod chryScijanski wucycca Symbalu i Malitwy Panskaj, a chto nia Qmieuby inaks, niachaj hetaha wucycca u swajej mowie".■
A Synod 847 h. u tymza miescie hetki daje zahad duchawienstwu: „kab kozny jauna starausia pierakladac tyja samyja kazarini na ludowuju ramanskuju, abo niamiecfyjju mowu, kab tym lahCej usie mahli zrazumied, ab cym haworycca".
Musimo tut takza prypomnic, sto й 868 hodzie, jak wiedajem, papiez Adryjan II, sw. Sw. Apostalam Slawian—Kirylu i Miafodu—dazwoliQ jaknajsyrej karystacca й nabazenstwie narodnaj slawianskaj mowaj.
Takim Cynam, jak bacym, za piersyja VIII — IX stalecciau pa Chrystusie zywyja mowy roznych narodau jak na Uschodzie, tak i na Zachadzie, asabliwa й kazahniach, mieli syroki uzytak u Swiatyniach z dezwolu, a casta i rady sw. KaSciola i jaho кігайпікой Papiezau.
Cl pazniejsym casie u roznych krajoch spatykajem jasce bols wyraznyja pastanowy KaSciola й hetaj sprawie. Z 1217 h. joSc pastandwa biskupau u Trewiry, jakaja wymahaje ad ducbodnikau, kab jany pry Chroscie kary
stalisia krajowaj mowaj, zalezna ad miajscowych warunkati, u zycci kascielnym mowaj francuskaj i niamieckaj.
Synod Kulmski 1583 h. pastanawiu: rfKozny probasc, u parafii katoraha uzywajuc mowy, jakoj jon nie razumieje, abawiazany, pad karaj utraty parafii, pastaracca duchounika dobra znajucaha hetu mowu“.
Jasce raniej u 1467 h takujuz pastanowu pryniau Synod Warmijski.
Najbols daktadna abrysawau adnosiny Kasciola da narodnych mowaii prowincyjanalny Kanhres u Limie (Peru) u 1582 h., katory й § 6 druhoha razdzielu kaza daslouna:
„Najbols istotnaj i sapraudy racowaj metaj chryscijanskaj nawuki abo katechezy josc pradstaulennie nawuki ab wiery: wiera й sercy wiadzie da adpuscehnia hrechu, a wusnaje wyznahnie da zbaiilennia. Dziela hetaha patreba wucyc koznaha tak, kab uciamiu duchowa: Hispanca 0 hispanskaj, Indyjca й indyjskaj mowie... Niawolna takza zmusac koznaha Indyjca wucycca prykazahniati ci katechizmau pa lacinie; dawoli, dy nawat leps, kali admaiilaje malitwy i adkazwaje na pytanni u matcynaj mowie; mowaj hispanskaj, katoraja dla mnohich IndyjcaQ josc uzo dawoli zrazumielaja, mozna karystacca tolki jak srodkam dapamahalnym".
КНІГІ ОНЛАЙН
