Rodnaja mowa ŭ światyniach
Адам Станкевіч
Памер: 200с.
Вільня 1929
Niedapuskannie zywych mowau da samoj liturhii i sakramentati nia josc, pratida, dohmatam, asnowaj wiery, jakoj zmianic nichto nia moza, ale josc pratinaj praktykaj, jakoj Apostalskaja Stalica dziela wysejwymienienych prycyn, zdauna trymatasia i trymajecca siannia i, rec zrazumietaja, dalej budzie trymacca.
Hie, jak my uzo skazali, Kasciol dapuskaje zywyja mowy usich narodati u tak zwanyja dadatkowyja nabazenstwa. Heta znaca, sto na koznuju mowu moza bye pieralozana sw. Pisahnie, napisany malitwienniki, spieuniki, u koznaj mowie moza bye haworana kazarinie й ^wiatyni.
AznacyQsy takim cynam miesca й swiatyni jak dla niazywpj, tak i dla zywoj mowy, Kasciol zachawoti siarod swaich wiernych i adzinstwa i roznarodnasc, sto josc duza mudrym, sprawiadliwym i pryhozym.
Narody paOstajuc i hinuc, rodziacca i umirajuc — jak usio'na swiecie. Narodati na usiej ziamli josc duza mnoha. Wo§za koznaha z ich mowie Kasciol pryznaje prawa й dadatkowych nabazenstwach. Adnak bywajuc takija miascowyja warunki, sto prawiasci hetaje prawa й zyccio nialohka. Kab hetaha dabicca, smat treba namazalicca i naciarpiecca. Na pieraskodzie hetamu staic ani Kasciol, ani jaho nawuka, ale zwycajnaje ludzkoje samalubstwa i pryziemnyja ludziej i narodau intaresy. Zwycajna tak bywaje, sto narod duzejSy, dziela zwycajnaj nizkaj palityki, nie dapuskaje й Kasciol mowy narodu slabiejsaha. Ale kali jaki narod sapraiidy choca paznac nawuku Chrystusa i dziela hetaha sapraiidy zadaje swajej mowaj karystacca й swiatyni й dadatkowych nabazen.stwach i sluchac u swajej mowie kazannia, naw.ukati, to, pry pomaCy halawy Kasciola, bw. Ajca, prawa hetaje zdabudzie.
JaSce badaj na nasych wacach atrymali prawa й ka§ciele roznyja narody^ jakija byli zasnuQsy, a pasla pacali adradzacca. Nasy susiedzi Litoticy, jakija musili douha karystacca й kasciele mowaj polskaj,siannia tizo karystajucca mowajswajej rodnaj. Cechi, jakija wiakami musili karystacca cuzoj niamieckaj mowaj, aSlawaki wuhorskaj, siannia majuc swaju. Zda
16 —
byli takza nia tak datino prawa swajej mowy 0 swiatyni Slowency, Charwaty, Kroaty, Castkowa Ukraincy i ins. Zadajuc swajej mowy u swiatyni i pracujuc u hetym kirunku Makiedoncy Q Hrecyi, Kataloncy u Hispanii. Kataloncy astatnim casam, z bahasiawienstwa sw. fljca, prawa swajej mowy й kasciele, ahulam kazucy, zdabyli ijzo, a tolki jsce drobnyja nieparazumienni z Hispancami majuc u hetaj sprawie.
Sw. Hjciec Pius XI, ciapier scaSIiwa kirujucy sw. Kasciolam, maje wialikuju pasanu dla koznaj mowy. Prykladam hetaha moza sluzyc chocby toje,' sto jon nia tolki pasylaje й dalokija pahanskija krai misjanarau, znajudych tamtejsyja mowy, sto Kasciol rabiu zaiisiody, ale takza й nowapaustausych tarn dyecezijach na biskupau swiacic iudziej z tamtejgych narodau, jak u Indyi, Chinach, Japonii.
My, Bielarusy, pacausy astatnimi hadami adradzacca ahulam, zadajem takza swajej mowy i й Kasciele. Prawa dla swajej mowy й Kasciele atrymajem moza i nie й zabawie. Hie pry hetym my pawinny pomnic, sto abawiazkawa dla hetaha . patrebna z nasaha boku luЬой i wiernasc Kakiolu i zyccio pawodle jaho swiatoj nawuki.
III.
Rodnaja mowa й Swiatyniach 1 Swiatoje Pisahnie.
Stary Zakon. Ewanelija. Apokalipsis. Apostalskija Dziei. Sw. ■ Pawat Apostat.
Z usiaho raniej skazanaha my paznali, sto ahulam mowa koznaha narodu, jak duchowaja zdolnasc jaho wyjaulac dumki i praz ich, uznosicca da Boha, maje prawa й swiatyni.
Paznali my takza, sto dziela zachawannia widomaj jednasci miz wiernymi Kasciola i dziela zachawannia cystaty i prabdziwasci zmiestu samoha nabazenstwa, pawodle kascielnaha prawa Imsa sw. i sw. Sakramenty pawinny adbywacca tolki й jakoj uzo siannia niazywoj mowie, a usio insaje nabazenstwa, tak zwanaje dadatkowaje, a takza i nawuki й kasciele mohuc adbywacca й zywoj mowie koznaha narodu.
Snujucyz dalej dumki ab prawie Ozywahnia rodnaj mowy й swiatyni, pryhledzimsia, sto ab hetym znachodzim my й iw Pisarini.
Swiatoje Pisahnie — heta knihi, napisanyja spradwiekati z natchniehnia Bozaha. Knihi hetyja padajuc calawieku nieabmylnuju, ргайdziwuju nawuku ab tym, jak calawiek maje zyc, u sto maje wieryc, kab asiahnuc swaju astatniuju metu — Boha. Pierachawac cystaj nawuku sw. Pisahnia i nieabmylna padawac
— 18 —
— 19 —
jaje ludziam, z woli Chrystusa naleza da swiatoha Katalickaha Kasciola.
Pryhledzimsia spiarsa, sto ab rodnaj mowie u swiatyni kazuc nam swiatyja knihi, napisanyja da prychodu Chrystusa, a jakija zawucca Starym Zakonam.
I tak u psalmach spatykajem my haracy zaklik da usich krajou, da tisich narodau, da ziamli usiej sluzyc Bohu,addawac Jamu cesc i praslaulac Jaho:
GznoOza u knizie praroka Izaija spatykajem praroctwy ab tym, sto narody pryduc da Chrystusa, jak da ZbaQcy swajho i sluzyc Jamu buduc wierna.
„Gsia ziamla niachaj tabie klaniajecca i niachaj piaje tabie, niachaj psalm piaje twajmu imienniu" (Ps. 65, 4).
„Piaicie Panu piesniu nowuju, piaicie Panu usia ziamla" (Ps. 95, 1).
„Slaucie Pana usie krai, slaucie jaho usie narody" (Ps. 116, 1).
„1 buduc jamu paklaniacca usie waladary, usie narody sluzyc jamu buduc“ (Ps. 71, 11).
„1 pojduc mnohija narody i skazuc: 'idziom i ustupim na haru Pana Boha Jakubowaha i nawuca nas daroh swaich i chadzic budziem darbhami jaho“. (Iz. 2, 3).
,,G heny dzieh rodu Jesse, sto josc na znak narodau, narody malicca buduc“ (Iz. 11, 10).
Tyjaz samyja dumki ab rodnaj mowie
u nabazenstwie, sto i u Starym Zakonie, tolki uzo Smat jasniej wyrazanyja, spatykajem my u knihach Nowaha Zakonu. I tgk napryklad u Ewanelijach Cytajem:
„Idu^yz. nawucajcie usie narody, chrySciaCy ich u imiaftjca, i Syna, i Ducha Swiatoha (Mat, 28, 29).
„1 kazaQ im: iducy na Qwie§ Swiet, apawiascajcie Ewaneliju usiamu stwarehniu'1 (Mrk.16,15).
„Kab u imia Jezusa chililasia Osiakaje kalena: niabieskich, ziamnych i padziemnych, kab usiakaja mowa wyznawala, sto Pan Jezus Chrystus jo§c u chwale Boha Rjca“. (Filip. 2, 10).
...„Niama pahanca i Zyda... cuzynca i Tataryna, niawolnika i wolnaha, ale usio i u wa usim Chrystus" (Koi. 3, 11).
...„Ewanelija, katoruju wy culi, apawiascajecca usiamu stwarehniu, sto josc pad niebam, a jakoj ja Pawal sluhoj stausia“ (Kolos. 1, 23).
ft jak pryhoza i wyrazna ab rodnaj mowie 0 nabazenstwie hawora kniha ftpokalipsis (abjaulehnia) sw. Jana:
„I piajali piesniu nowuju, kazucy: hodny joic, Panie, uziac knihu i adcynic piacaci jaje, bo jo^c ty zabity i adkupiu nas Bohu praz krou twaju — z usiaho pakalehnia i mowy, i plamionaQ, i narodaU" (ftpok. 5, 9),
„I skazaQ mnie: musis uznoti prarakaWac
— 20 —
— 21 —
plamiehniam inarodam, i jazykam, i waladaram mnohim" (Apok. 10, 11).
„Pa^la bacyti natoup wialiki, jakoha zlicyc nichto nia moh — z usich narodaii, i pakaleriniati, i jazykoii, stajacych prad tronam, i prad twaram Barancyka, adzietyja u bielaje adzienie i palmy u rukach ich“ (Apok. 7, 9).
„I bacyti ja druhoha aniola, latucaha praz siaredzinu nieba, majucaha wiecnuju Ewaneliju, kab apawiascaii jaje na ziamli prabywajucym i iisiamu narodu, i pakaleriniu, i jazyku i plamiehniu" (Apok. 14, 6).
Niamata kazuc nam takza ab rodnaj mowie 0 swiatyni „Apostalskija Dziei“, jakija apiswajuc nam Zychod na Apostalati Ducha Swiatoha i nadzialerinie ich darami pramaillac niaznanymi im dahetul mowami:
„...I tisie napoiinilisia Swiatym Ducham i pacali hawaryc roznymi mowami pawodle taho, jak dawati im pramaillac Duch Swiaty. Byliz u Jeruzalimie prabywatisyja Zydy, ludzi paboznyja z iisich narodaii, jakija josc pad niebam. Kali staiisia heny Sum, zbiehlasia hramada i astaiibianieli, bo kozny cut! ich haworacych jaho mowaj. I zdumielisia jany tisie, dziwilisia i kazali: ciz wos hetyja iisie. sto haworac, nia joSc Halilejcy? Dyk jakza my kozny cujem nasuju mowu, u jakoj my naradzilsia? Party i Medy, i Elamity, i katoryja zywuc u Me
zopotamii, u Judei i Kapadocyi, u Poncie i Azii, u Fryhii i Pamfilii, u Ehipcie i u krajoch Libii, sto kala Cyreny i prybytisyja z Rymu, takza Zydy i Prozelity, Krety i Araby, — cujem my ich haworacych nasymi mowami wialikija sprawy Bozyja“ (Ap. Dz. 2, 4—11).
„А kali Pawal usklaii na ich ruki, zysoti na ich Duch Swiaty i hawaryli mowami i prarakawali“ (Ap. Dz. 19, 6).
(Jzo z hetych sloil sw. Pisahnia, jakija tak zaklikajuc usie narody da Boha i jakija prarakujuc, sto i tyja narody, jakija Boha nia znajuc, pryduc da Jaho i paktoniacca Jamu, jasna bacym, sto kozny narod u zycci swaim relihijnym maje prawa karystacca swajej rodnaj mowaj. Calawiek istota razumnaja. Praslaillac Boha i leps paznawac, malicca da Jaho, zyc zycciom sapratidy Bozym, apawiascac Boha druhim—mozna tolki karystajucysia rodnaj zrazumielaj mowaj.
Heta tisio sapratidy jasna. Adnak musimo tut jasce zmiascic badaj cely 14ty razdziel z piersaha listu sw. Paula da Karyncykaii. U hetym razdziele Apostal syroka i hlyboka tlumaca, jakoje maje miejsca i znacehnie rodnaja, zrazumielaja mowa ti nawucarini slowa Bozaha, u zycci duchowym ahulam. Wos sto' hawora ab hetym Apostal narodaii:
„Idzicie za milasciaj, zdabywajcie dary duchowyja, ale najbols, kab prarakawali. Bo
— 22 —
— 23 —
chto hawora mowaj (niaznanaj), nia ludziam hawora, ale Bohu, bo nichto nia sluchaje, duchamza hawora jon tajnicy. Bo chto prarakuje, hawora ludziam, kab zbudawac ich, i napomnic, i pacieSyc. Chto hawora mowaj jiabie buduje, a chto prarakuje — KaSciol Bozy buduje. Jaz zadaju, kab usie wy hawaryli mowami, ale jaSce bolS, kab prarakawali. Bo bolSy, Sto prarakuje, jak toj, Sto hawora mowami, chiba Sto tlumacyuby, kab KaSciol atrymau zbudawarinie. Ciapierza, braty, kal1 ja da was prydu i budu hawaryc (niaznanymi) mowami, cym karysny warn budu, kali nia budu warn hawaryc abo praz abjawu, abo praz paznannie, abo praz praroctwa, abo praz nawuku? Takza toje, sto zyccia nia maje, a wydaje holas, jak zalejka, abo cytra, kalib jany nie wydawali roznych tonau, fo jak mozna bylob paznac toje, Sto na zalejcy, abo na cytry ihrajecca? Takza kalib truba dawala holas niawiedama jaki, chtoz budzie pryhataQiacca da bitwy? Taksama i wy, kalib praz mowu nia dali jasnaj nawuki, jak budzie paznana toje, Sto haworycca? Bo hawaryc budziecie na wiecier. Tak mnoha, napryklad. ioSc roznych mowau na hetym Swiecie i nijakaj niama biaz slou. Dyk kalib ja nia wjedati znacehnia slowa,
КНІГІ ОНЛАЙН
