Rodnaja mowa ŭ światyniach
Адам Станкевіч
Памер: 200с.
Вільня 1929
Z listu hetaha, jaki loh u fundamant dalejsaha razwiccia bielaruskaj mowy й Kasciele, tak i wieje sprawiadliwasciaj i sapraudy apostalskaj biezstaronnasciaj.
Z Bielarusi й Pietrahrad wyjechaii biskup Ropp, majucy uzo й kisani naznacerinie jaho flpostalskaj Stalicaj na flrcybiskupaMitrapalita Mahilouskaha. I sapraudy, niesta й adzin z miesiacau pozniaj wosieni tahoz 1917 h.u kasciele sw. Kaciaryny adbyusia jaho uracysty Ingres na hena wysokaje stanowisca. I pry hetaj uracystasci, buducy zausiody wiernym sabie, arcybiskup Ropp bullu (papieski dakgmant
nominacyjny) zahadau adcytac i pa bieiarusku Zahad hety wykanau ks. prof. Lucyjan Chwiecka.
G nastupnym 1918 h., 6 i 7 zniunia, u Hermanawicach, dzisnienskaha paw. adbyusia dekanalny zjezd katalickaha duchawienstwa, jaki slusna treba licyc za pradouzarinie, razwiccio dalejsaje, dapabnierinie woli arcybiskupa Roppa.
Na zjezdzie byli prysutnyja: Ks. Dziekan Wine. Taskun, Ks. Ant. Giedgowd, Ks. 1. Wojdag, Ks. fllbin Jarosewic, Ks. M. Buklarewic, Ks M Piatroiiski, Ks. W. Sutowic, Ks. flnt. Zienkiewic, Ks. Bol. Sylka, Ks. W. Giedrys, Ks. K. Matulajtis.
Zjezd hety, razwazajucy sprawu arhanizacyi pracy hramadzkaj, u swaim pratakole zapisaQ:...sto datyca sprawy dziejnasci hramadzkaj, uwazajem, sto dzie niama narodnaj swiedamasci, tarn niama kultury. Pastanowa: Zjezd ksiandzou dzisnienskaha dekanatu wyskazwajecca za toje, sto absar dziejnasci Katalickaj Demokracyi й Dekanacie josc bielaruski.
Gznouza sto da skolati, tojza zjezd pa stanawiu: ..G dzisnienskim dekanacie z pryncyPu musiac bye skoly bielaruskija z mowaj nawucarinia bielaruskaj, pry pounaj autanomu dla insych narodnasciaQ". . • ■ •
Dziejelasia heta pad nowaj niamieckaj. okupaeyjaj absarau, palozanych na uschod ad staroj bajowaj rasiejskaniamieckaj linn.
fltrymausy wolnasc u piersych miesiacach rewalucyi 1917 h., Katalicki Kasciol uznou ar
110 —
hanizawau Mienskuju Dyeceziju, jakaja paustala й 1798 h„ a jakaja skasawana carskim ukazam 1869 h. Piersym biskupam u abnoulenaj dyecezii byu Ks. Z. Lazinski, ciapierasni' biskup Pinski.
Wosza bacacy wialiki adradzenski bielaruski ruch, J. E. biskup Lazinski й centry Bieiarusi й Miensku, nia tolki dazwoliu duchawienstwu hawaryc bielaruskija kazarini, ale hetuju swiatuju pracu расай sam, haworacy piersaje bielaruskaje kazahnie й Miensku й ka^e defy ilofe^ ^^
Cieplakam byu asudzany balsawikami na turmu i urescie wyslany z hranic SSRR. Ks. L. Chwiecka ciapier zajmaje stanowisca rektara Papieskaha Misyjnaha Instytutu й Lublinie.
Tady, kali bielaruskaja mowa hrymiela pa kasciolach Dzisnienscyny i Wialejscyny, u sercy Bielarusi й Miensku, a takza й Pietrahradzie, z prycyny sprawiadliwych da jaje adnosinau arcybiskupa E. Roppa, pacynala jana takza pakrysie runiec i й Wilni, pad niamieckaj okupaeyjaj, u zycci Bielarusau katalikou.
Wosieniaj 1917 h u Wilni adbylosia йга cystaje paswiacerinie pamieskarinia bielaruskaha dzici.acaha prytulku ,,Zolak“ u domie na Bernardynskim zawulku № 7. Uracystasci hetaj dakanau syroka wiedamy й Wilenskim hramadzianstwie badaj usich narodnasciau Ks. CH. Talocka, skazairsy pry hetym adpawiednuju pramowu pa bielarusku.
26.1. 1918 h. u tejza Wilni pacalasia bielaruskaja krajowaja konfereneyja. CI hety dzieri naranicy, pa prosbie ucasnikau konferencyi, tojza Ks. CH. Talocka й Katedry й kaplicysw. Kazimiera adprawiu Imsu Sw., na jakoj dzieci z „Zolaka" pryhoza i bojka piajali bielaruskija kaladki, bo byu cas Kalad.
Tahoz 1918 h. u tejza Wilni, na йгасуstasc Bozaha Ciela, dzieci z tahoz ,,Zolaka“ isli й pracesii i piajali bielaruskija relihijnyja piesni.
Letam 1918 h. na letniscy, dzie byli dzieci z „Zolaka" zdaryusia pazar, u jakim zhinula dwoje dziaciej. Wosza, kali „Zolak" wiar
— 114 —
JS^p ^1"'^’ U, ка^сіе,е sw. Jana G kaplicy I °ska.J Ks' d1, Ta}°cka adprawiG zalobn«h SW ’. Па Jak°J’ z dazwolu tahocasn?ha Pfobasrfa kasciola sw. Jana, dzieci prapiajah bielaruskija relihijnyja piesni P . Grefde 21У 1919 h. pamiorla G Wilni i narod5 hZan — dla blefaruskaha katalickaha Tekla ^^ b^faruskaJa wucycielka
Staniseuscynka. Wosza pachowiny jaje Іаг^кітГЛк”2 U Bie'arusaD> adbylisia z biearuskimi relihijnymi piesniami.
• ab bie,aruskaJ mowie 0 swiatymach u Wilni u hadoch 19171919, naleza rvcha , hetaJ sPrawie ab niekato
2₽i k t’ J 'Ja ° teHa Wi,ni zdaralisia . J L ak'Ja majuc wiakkaje znacerinie dla b!e J14^3/ mowy u Kascieie, a ab jakich praz me dahlad my na swaim miejscy nia uspomnili. h . ^°SZa u 191315 hadoch u Wilni wy™°dz!,a Pier§aJa bielaruskaja katalickaia tydo p3Ja haze4 Belarus" pad radaktarstwam skuiu heta’ wYdW bielaru
sku u rehhijnuju literaturu i Gswiedamlaiucv B.elarusau katalikoG sto da prawou ich mowi i e e’ it hetaj sPrawie akazala Kasciolu Narodu wiahkuju Gsluhu. Letam 1915 h bvu
ram ^о3™' ’ aPra«wany redakta
am „Bielarusa B. Pacopkam.
sDatkanAZyCa i t^ by,a tady dawo|i ciopla n P°lskaJ wilenskaj katalickaj presaj „Dwutygodnik Dyecezalny" (No 12 1915 J ™ .nSym hetak ab joj pisak .Taiki dap^r
115 — maladziehkaja literatura bielaruskaja atrymala knizku da nabazenstwa. Pa praudzie, nia mozna hetaha malitwienika nazwac piersym, bo G palowie XV1I1 w. u bielaruskaj mowie Ozo pacali pakazwacca padobnyja knizni da nabazenstwa. Bylo heta dzielam tahocasnych bazyljanaG, jezuitaG i pijaraG”....
Rie najbols cikawyj cenny wodklik na knizycu „Boh z nami“ Zmudzkaha biskupa Fr. Karewica, wyrazany G liscie na imia redaktara B. Pacopki 16.VII. 1915 h. List hety padajom G celasci:
„Ciesusia, sto Pan wydau bielaruski malitwienik. RaskazawaG ja G proSlym lecie G Rymie Jaho Eminencii Kardynalu Sekretaru Stanu, sto maju u swajej dyecezii kala 60 tysiac BielarusaG, katoryja G kasciele Kazannie i dadatkowaje nabazenstwa majuc tolki G polskaj mowie, katoraj bolsaja case z ich nie razumieje, jak heta swiedcyu Stalicy Rpostal* skaj prad niekalkimi hadami Rrcybiskup Symon.
Na heta J. E. Kardynal Mery del Vai adkazaG: ,Jak Bie/arusy sfo da swajej narodnasci uswiadomiacca i samyja paprosiac, kab u kasciele dla icl) kazali nawuki i adpraiilali dadatkowaje nabazenstwa й ich rodnaj bietaruskaj mowie,—Kascio/, Matka Usicl) narodaii, nie admowit Bietarusam tabo, sto im nalezycca'.
Dyk ad hetaha zalezyc, kab Bielarusy pakachali swaju mowu i prywykli 0 jej cytac.
Prosiacy G Boha pomaSy dla Was u zboznaj, pracy astajusia z pawazahniem i zycliwasciaj f Ks. Francisak Karewic, biskup zmudzki".
— 116 —
— 117 —
Biskup Fr. Karewic ahulam duza pawaz„a. ^ceniwaQ patrebu i prawa nasaj mowy u swiatyni. Mb hetym pisau jon takza da taho
Biskup FR. KAREWlC.
u liscie z Riazanida B. Pacopki, p.osiacy pryslac jamu 10 stuk knizycy, tak kazau: „Daj Boh dacakac, kab usie Bielarusy malilisia pa swojmu i u kasciolach, kab mieli bielaruskuju nawuku i bielaruskuju piesniu! Daj Boza!“ . t tJasce prad suswietnaj wajnoj karystausia bielaruskaj mowaj u nawucahni wiernych wiedamy QWilenskaj dyecezii pralat Harasimowic, jakoha staronniki tannaha zartu, a casam i zwycajnyja praciuniki bielaruskasci az da siahnia pieradrazniwajuc, prypaminajucy, sto pralat heny hetak tlumacyu tajnicu sw. Trojcy: „Boh Backa pa sabie, Boh Syn pa sabie i Boh Duch pa sabie".
casnaha dyrektara departamantu wierawyzпагіпіай u Pieciarburzie Wladimirawa.
Cikawy takza ab hetaj knizycy byu holas Ks. Michala Rutkouskaha, pryjaciela bielaruskaha adradzennia, jaki 24.VI. 1915 h'
IX.
Biela ruskaja mowa й Swiatyniach u 19191925 h.
. Nowaja era й sprawie bietaruskaj mowy zacasa* biskupa й Wilni 1. Matu/ewica. ChaгакіегУ^Ука betaba biskupa.' Bulla pa bielarusku, bietarusk, biskupsufraban. Jabo adnosiny da pacynanmau biskupa E. Poppa. Ks. Z. JaII cbarak^ystyka i praca na niwie ka^^^aruskaj. Zjezd dziekanab u biskupa Matulewica 1919 b. Bietaruskaja mowa b Eapienicy. Bietaruskaje bramadzianstwa i sprawa r°Zna^ т™У“ swiatyniacb. Ks. M. Piatrobski i Uurski.
КНІГІ ОНЛАЙН
