• Газеты, часопісы і г.д.
    • Rodnaja mowa ŭ światyniach Адам Станкевіч

    Rodnaja mowa ŭ światyniach

    Адам Станкевіч

    Памер: 200с.
    Вільня 1929
    63.24 МБ
    — 136 —
— 137 —
waii nikomu nihdzie swaich pazadariniau, aproc adnaho razu swajej prosby da Ciabie, darahi Pastyr nas, u 1921 h. Ciapier, kali ucisk jak byccam upau, nie adwazna, ale z wialikaj peunasciaj zwiartajemsia da Ciabie, darahi nas Past'r, z haracaj prosbaj, sahrec nasy sercy swiatoj nawukaj Chrystusa u zrazumielaj i rodnaj nam matcynaj mowie bielaruskaj, a zdawolerinie hetych nasych pazadariniau wielmi lohkija: adno tolki pazwolic nasamu probascu Ks. I. Siemaskiewicu, znajucamu dobra swaich parachwijan, sercam i dusoju prychilnamu da nas, kazac kazahni swiatoj nawuki Chrystusa й niadzieli i swiaty й rodnaj i zrazumielaj nam matcynaj mowie bielaruskaj. Padajucy da noh Twaich, Darahi Pastyr nas, ab wyzejpisanym horaca prosim.“
Haworacy ab hetych zasluhach Ks. J. Siemaskiewica dla rodnaj mowy й Kasciele, treba tut zaznacyc, sto maje jon ich znacna bols. Ks. J. Siemaskiewic, adziny dahetul bielaruski bajkapismiennik, swoj poetycki talent paswiacaje takza i dla rodnaj mowy й swiatyni. CI hetym kirunku josc jon siarinia, takza adzinym u BielarusaG, hodnym nastupnikam sw. pam. Ks. Stepowica (Kaz. Swajaka). Gsio, sto siarinia pakazwajecca й swiet z haliny bielaruskaj relihijnaj paezii — heta plod tworstwa Ks. J. Siemaskiewica.
Darecy tut budzie takza Qspomnic jasce sprawu Ks M. Piatrotiskaha. Hety ksiondz, bielaruski narodnik, horaca dapamahaii bielaruskamu adradzenskamu ruchu ahulam, a takza casta hawaryti bielaruskija kazarini. Wosza ka
li jon byu probascam u Barunach, Prezes tymcasowaj uradawaj Kamisii jeneral Makrecki pieraslab Biskupu wypisku z pratakolu zjezdu siabrou polskaj party! „Odrodzenie" zdn. 16.11. 1921 h. u Wilni, a takza wypisku rapartu ,,Dowodztwa Etapowego powiatu Oszmiana". G pratakole „Odrodzenia" cytajem narakarinie, sto й sprawie polskaj u nasym Krai pieraskadzajuc niekatoryja duchounyja adzinki. G raparciez wajskowym znachodzim wyraznaje padazrerinie, sto Ks. M. Piatrouski byu blizki da balsawikou, choc jaho balsawiki arystawali, to usioz, patrymausy krychu й Lidzie, wypuschi i nawat dali jamu krasnaarmiejca da pomacy zaniesci recy da plabanii й Lidzie i ins. padobnyja im znachodzim tarn ,,zakidy“. ~
Zakidy hetyja biskup pradstawiu Ks. Piatrotiskamu, jaki dau adpawiednyja wyjasnierini. Adnak sprawa na hetym nia skoncylasia. 28.VI.1921 h. Ks. M. Piatrouski byu u Barunach arystawany i pasadzany й Lukiski wastroh u Wilni: Winawacili jaho pa 129 art. K. K. G turmie nie dazwolili adpraulac sw. Imsy nawat u niadzielnyja i Swiatyja dni. Grescie, niamohucy znajsci nijakaha prastupku i Iwazybsy na slabasc serca, 13.VII tahoz hodu Ks. M. Piatrouskaha pad strazaj adprawili da probasca sw. Jakuba, adtul 15.VH takza pad strazaj pierawiali da rektara kasciola sw. Stafana й Wilni. G wadnym pakoi razam z Ks. M. P. byu pamiescany i uzbrojeny palicyjant. Grescie, dziakujucy pratestu duchounai utadv 17.VH palicyjant Ьуй z pakoju wywiedzieny i pastaQIeny pry bramie. 22.X. straz byla susim zniata, Ks. M. P. арупйй
 138 sia na swabodzie, ale biaz prawa wiarnucca u swaju parafiju u Baruny. Jak pasla akazalasia, ulady tak zwanaj „Siaredniaj Litwy", arystawali Ks. M. Piatrouskaha, kab nie pieraskadzac Palakom rabic wybary u Sojrri wilenski dziela daiucerinia Wilenscyny da Polscy i ahulam, kab adchacielasia jamu baranic bietaruski narod i prawy jaho mowy, jak u zycci ahulnym, tak i u kascielnym.
Dia ilustracyi adnosinau tahocasnych polskich uladau da bielaruskaj mowy u swiatyni, dalucyc jasce treba pakazarinie ab hetym Ks. Z. Jakucia, probasca u Sarkatiscynie. Pakazarinie hena maje kascielnuju piacac, podpis probasca i podpisy dziewiacioch calawiek swiedkau. (J dakumencie henym, miz insym, cytajem: ...„Po’skija cywilnyja ulady hawaryc da parafijan bielaruskija kazarini pieraskadzajyc Pryklady: Cl dzieri Siomuchi 1921 h. nacalnik rejonu M. Staskiewic praz soltysa Piatkiewica pryslau mnie slouny zahad, kab bielaruskaha kazarinia nia bylo. Tojza M. Staskiewic padburau parafijan, kab bielaruskaha kazarinia nia sluchali. fl niekatorym wioskam, jak Zmitrouscyna prosta zahadau, kab padcas bielaruskaha kazarinia wychodzili z kasciola. Ja na heta nie zwaracwau uwahi. Majucy na uwazie duchowyja patreby parafijanau, u dzieri Siomuchi adbylosia kazarinie i papolsku i pabielarusku. Padcas bielaruskaha kazarinia й hety dzieri M. Staskiewic uwajsousy й kasciol z palicyjaj, zaklikau ludziej da zaburerinia i rozny;a abrazliwyja slowy hawaryQ na biskupa i na ksiandzou. Narod kazarinia sluchau
— 139 — spakojna i takim cynam M. Staskiewic nia mieu prycyny arystawac kaznadzieja, caho duza pazadau.
I druhi mahu dac fakt nietolerancyi uradawaj da nasaj nacyi. Parafijanie, zadajucy sluchac kazariniau u swajej bielaruskaj mowie, ulazyli da mianie prosbu, kab u niadzieli druhoje kazarinie bylo bielaruskaje i z hetaj metaj pacali zbirac podpisy zadajucych hetych kazariniau. Mb hetym dajslo da palicyi, jakaja prosbu z podpisami (tolki z dwuch wiosak bols jak 50 bylo podpisau) zabrala, parafijanku Malwinu Radziuk, u jakoj znojdziena bylo padarinie, arystawala i pasadzila й turmu й Hlybokim... Apraca hetych apisanych' faktati — kaza й kancy swajho pakazarinia Ks. Jakuc — josc padobnych mnoha“...
Za casau biskupa Matulewica byu takza zrobleny piersy pieralom sto da duchoilnaha dazwoiu (aprabaty) na bielaruskija relihijnyja knizki. Za cas bielaruskaha sucasnaha adradzerinia й hetym kirunku Bielarusy niaraz rabili zachady, ale usio biaz skutku.
Tak napr. u 1911 h. pa prosbie katalikoii Bielarusau W. Lastouski zwiarnuusia da wilen, skaj duchounaj ulady, prosiacy aprabaty na bielaruskuju kantycku. Pasla douhaha casu kantycka byla wiernuta nazad biez aprabaty.
Uznouza druhi wypadak byu taki. Edw. Budzka, wiedamy bielaruski kooperatar, 8.VII. 1913 padau u wilenskuju biskupskuju kancelaryju maiitwy dziela aprabaty. Prosba heta byla zwiernuta nazad z charakternym adkazam: „За недостэтком ксендза — цензора, знаю
— 141 —
— 140 іцаго вь достаточной степенн білорусскій языкь, представленная прн семь молнтва на білорусскомь язык'Ь просмотрена быть не можеть — Секретарь Внл. Епнскопа Кс. Стецкевнчь".
Dyk woiza zlozanyja da duchounaj aprabaty u 1921 h. „Niadzielasnija Ewanelii i Nawuki“ Ks. J. Bobica napatkali na wializafnyja, calkom niecakanyja, pieraskody. Cenzar Ks. prof. P. KraQjalis nadrukawac henu knizku swaju zhodu dau. Tahocasny adnak sekretar biskupskaj kuryi Ks. L. Chalecki, prad tym jak dac cenzarski dazwol da podpisu Biskupu, paslau pismo u Warsawu da jezuity Ks. W. Scapanskaha, u jakoha, jak u znaucy, pytausia, ci mozna puscic u swiet henuju bielaruskuju knizku. Adkaz byG — nia mozna. Tady cenzar Ks. P. Kraujalis, u pismie da biskupa, hruntoGna pradstawiGsy biezpadstaGnasc dumki Ks. W. Scapanskaha, zajawiu, sto jon swajho podpisu nazad nie biare i Gw.azaje, sto knizka moza bye drukawanaj. Pasla hetaha ilsiaho biskup Matulewic prychiliusia da dumki cenzara i dau swoj dazwol na drukawahnie henaj knizki, jakaja wySla u 1922 h., jak piersy bielaruski sucasny padrucnik duchawienstwu dla ambony.
fib patrebach rodnaj mowy й swiatyniach pomnila takza i Syrejsaje bielaruskaje hramadzianstwa i rabila adpawiednyja й hetym kirunku stararini. Tak napr. 15.VII. 1925 h. bielaruskija pasly kataliki z bielaruskaha Pasolskaha Klubu zlazyli й Warsawie memorjal papieskamu Nuncyju z adpawiednymi prosbami.
file cas isou i G mieru taho, jak Polsca umacowywala swajo palitycnaje palazennie G nasym krai, uzywalnasc pa swiatyniach bielaruskaj mowy sciasnialasia, korcylasia i zmiansalasia. Asabliwa heta Bielarusy adeuwah pasla wiasny 1923 h„ kali Rada Ambasadarau й Paryzy pryznala za akancalnyja sucasnyja hrani10.n°l§925 h. miz Polscaj i Apostalskaj Stalicaj byu padpisany Konkordat jak halounv ргайпу rehulatar kascielnaha zyccia na uskh ziemlach Polscy. Konkordat hety, dziakujucy starahniam polskaj dyplomacyi i nie dastatacnasci zachadau bielaruskich, dla koznaj niapolskaj mowy й kasciele, a pradusim dla bielaruskaj, akazausia niekarysnym.
Pradusim art. XI konkordatu wyklucaje maheymase naznacennia biskupa Bielarusa, bo Prezydent Polscy maje prawa zapratestawac prociu kandydata dziela matywau pahtycnych... A t^asam jasna, sto samaja prynaleznasc da bielaruskaj narodnasci moza stacca henaj prycynaj p ^ y^yjafoaje ad biskupau, kab naznacajucy ^ndlo» na probasM pytnh ran») ^Х ьі^ ^а«а»У..І t^ іазпа
£ wacach ministra bielaruskaja narodnaja SejnaS’ kslandza moza bye uwazanaj za n.e“““(Si art. XXIlThaiora: Nijakaja imleurescie	dvecezyjach lacinskaha
SnZTl'aaTS d^dWh nabazen
 142 
— 143 —
sSrh' ° ^укЫасЬ in§ych Jak wykiady inakKk k U seminaryjach, nia moZa by? Konferencv^Bkk Jak„z .^^’owaha dazwoiu nonrerencyi Biskupau iacinskaha Abradu"
Da asnowie hetaha artykuiu u kascioiaeh na bielaruskich ziemlach pad Polscaii dale maje bye uzywana polskaja mowa u kazahkichh’na dadatkowych nabazenstwach i u swiec
U Sem*naryjach duchoun^h.
2 ™wa™h abbyc nanowa uwiet	Н^н^гепсуі Biskupau. U
J kascio,ach, dzie bieiaruskaja mowa wiedziena prad konkordatam, prauna moza Там  ’ ' dalej' fldnak' № nWubXm adtul jaje pawoli wyhaniajuc.	У ’
_ z betaha usiaho nia wynikaie sto nv?hSUwaSnyC? Pa,ity£nych ' kascielnych p’rauruskaia mnwkaCh ПЭ ^Ч^ ziem,ach bieiaS Га ?°>a zdabyd na,eznyeh sawou	“ u ble,aruskich Parafijach pra
• ^SYch u betym kirunku siusnych яТПІай ПІа sP°Qn|c Konferencyja Bisku p „’ dyk musimo pamiatac, sto josc jasce NaiIkTda^^	D‘ada’ MPostaiskaja Sta
! ca’ da jakoj, zhodna z kanonienym prawam kozny katalik zausiody moza zwiarnucca Adnosinyz hetaj ulady da roznych narodnasciau ■ mowau nam dobra wiedamy z papiarednkh astajecca wykazac swaje praudziwyja patrebv ■ zycciom swaim paewierdzid swaju katali?ka7c 



   
    
	
    2007-2025
    
	
    Калі шукаеце нейкую пэўную кнігу 
    або хочаце каб быў апублікаваны ваш скан,
     пішыце ў кантакты