Rodnaja mowa ŭ światyniach
Адам Станкевіч
Памер: 200с.
Вільня 1929
оЛ^й, . he^ha asiaho ПVII 1925 h. za i 2163 Wilenskaja biskupskaja kuryja prysla
Ks. W. Hadleuskamu nastupnuju rezalucyju biskupa Matulewica: ...„sto datyCa parade nabazenstwa u Zodzisnym kasciele, rassledawausy sprawu zhodna z pastanowaj Konferencyi
jUPau. kab z pounaj pryjaznasciaj i sprawiadjiwasdaj spauniac duchowyja patreby usich wiernych Recypaspalitaj Polskaj biaz roznicy narodnasci, pastanaulajem, kab u heУт kasciele byu dalej taki paradak nabazenstwau, katory uzo ustaliusia, heta znaca: kab aPraca kazariniau bielaruskich, haworanych padcas Sumy, zaraz pa Sumie kab byli haworany i kazarini polskija; a padcas Wialikaha Postu, kali biespasredna pa Sumie adby
wajecca Kryzowaja Daroha, polskaje kazahnie maje bye prad Sumaj".
Chutka posle hetaha tak waznaha i sprawiadliwaha faktu, dakananaha dla bielaruskaj mowy й kasciele, biskup Matulewic zroksia dyecezii i wyjechau z Wilni.
Bielaruskaja mowa й Zodziskach ewila dalej. Mie cas isou i pracawau zauziata prociu bielaruskaj mowy й kasciele.
Ks. W. Hadleuski 25. 111.^1925 h. na bielaruskaje narodnaje swiata Mbwiescarinia Niezaleznasci Bielarusi i й dzieri 400leccia biel. knizki, u Wilni й kasciele sw. Mikalaja, skazaQ bielaruskaje kazannie. Za heta 25. VI. tahoz hodu byu arystawany, abwinawacany pa 129 art. K. K. i pasadzany й turmu na Lukiskach. Pasiadzieusy niadzieli dzwie, byu zwolnieny, I a sprawa skasawana.
Z 29 na 30 wierasnia tahoz 1925 h. Ks. W. Hadleuski byu uznou arystawany i pasadzany й tujuz turmu. ftbwinawacywali jaho pa 130 art. K. K. й tym, sto jon siarod swaich parafijan — pasyrau dumku, kab z usich bielaruskich etnohraficnych ziamiel stwaryc Niezaleznuju Bielarus. Za hetu sprawu Ks. W. Hadleuski, pasiadzieusy йгпой dzwie niadzieli na Lukiskach, da sudu za katicyju byu zwolnieny, a 2 sakawika 1926 h. adbyusia Sud i dau jamu 2 hady krepasci. Urescie, kali wy.sejsyja instancyi polskich Sudou pryhawar heny paewierdzili, z 23 na 24 sakawika 1927 h. Ks.. W. H. byij arystawany i adwiezieny й Warsawu u Makatouskuju turmu, z jakoj, dziaku.
162 —
163 —
^u7 amnesty!, dwuch hadou nie dasiadzieOsv wysau 14. VII. 1928 h.
_ Za Owies hety cas, kali jsce Ks. W. Hadleuski byu na swabodzie, bielaruskaja mowa У , ?°^Пут kasciele cwila dalej. Byla jana takza uzywanaJ u kazanniach i za casaO Ks. R. Dronica, nowaha 0 Zodziskach probasca.
. ^rescie 16. X. 1927 h. nowy hety probase hawaryc bielaruskija kazarini pierastaO. nrnl^~ U^ Nawat Pie*niaJ pierarwau probascu polskuju nawuku. U adkaz na heta palicyja arystawala 17 calawiek.
Narod tady pacaO prad duchoOnymi Oladami rabic stararini ab pawarocie й Zodzisny u г°~паІ mowy. Parafijanie slali mnoha delehacyjau da duchoOnych uladaO i smat pisah prosbaO, a na prosbach henych casam bylo
Jysiac dzwioch podpisaO. Sianniaz u Zodzisnyn? kasc,e,e parafijanie piajuc bielarusJa jennijnyja piesni. Na pawarot rodnaj mo*y u kaza/ni majuc takza nadzieju, ab cym alej usciaz prosiac duchoOnyja Olady, jakijd napeuna, sprawiadliwych prosbau nie adkinuc.’ advhr^J?^1’^ ' Ks> W Hadleuskaha, adyhrausych takuju wialikuju rol u historyi bielaruskaj mowy za swaje prawy Owahu k zas}uzwaje Jakz“a na asabliwuju u Л K SteP°wlc (Kaz. Swajak), probate u Zaswiry, Swiancianskaha paw H rani ?adziOsia j°n 1890 h. 19.11. u wioscyBarani, Swiancianskaha paw. DuchoOnuju Seminaryju skoncyO u Wilni. Na ksiandza byO paswiacany wiasnoj 1915 h У ₽
Piersyja kroki pastyrskaj pracy Ks. K. Stepowica byli 0 Kamajach, pasla 0 rodnaj parafii Kluscany, Swiancianskaha paw.
Tut zastala jaho niamieckaja akupacyja. G rodnych Kluscanach, dzie prabyu 1915 i pacatak 1916 h., Ks. K. Stepowic nia mala papracawau dziela prawa rodnaj mowy 0 swiatyni, haworacy cas ad casu bielaruskija kazanni, a takza skladajucy bielaruskija relihijnyja piesni.
Chwory na suchoty Ks. K. Stepowic musiu casta pakidac rodnuju Bielarus i jechac na daOzejsy cas na leki 0 dalokaje Zakapanaje.
1919 h. pa darozie 0 Zakapanaje, zatrymausia 0 Lapienicy, i jak my Ozo kazali, hawaryu tam bielaruskaje kazahnie.
G 1920 h. Ks. K. Stepowic byO naznacany na probasca 0 Zaswir, takza Swiancianskaha paw. Na hetym stanowiscy prabyu ion az da smierci 6 traOnia 1926 h. Pamior u Wilni, dzie i pachawany na mohilkach Rosj.
Nia hledziacy na swaje chworyja hrudzi, Ks. K. Stepowic u Zaswiry hawaryu casam sam nawuki pa bielarusku, a takza zaprasaO na heta insych. Tak napr. na jaho zaprosiny 16 listapada 1924 h. u dzieh sw. Jozafata 0 Zaswir prybyO Ks. W. H° ’ eOski i skazaO tam bielaruskaje kazahnie.
Buducy prajezdam u W , Ks. K. Stepowic takza kolki razou skazaO bielaruskaje kazahhie 0 kasciele v. Mikalaja.
Bielarusy katali . uafii Kluscanskaj, cujucy rost u sercad. swaich ziarniaci praudy
— 164
— 165
Ks' K. STEP0W1C (Kaz. Swaiak) (19.11.1890 + 6.V.1926)
ab rodnaj mowie, zasiejenaha ich adnaparafijaninam Ks. K. Stepowicam, a takza cujucy z hazet ab bielaruskich kazanniach u roznych parafijach Wilenskaj, Pinskaj i Mahileuskaj dyecezijau, niesta й 1923,24 h. pisuc da wilenskaha biskupa Matulewica prosbu z podpisami da 100 calawiek nastupnaha zmiestu: „Parafija nasaja pa swaim skladzie narodnym zdauna bietaruskaja, nie mahla jak dahetul karystac z prawa swajho da rodnaj mowy u Kasciele, bo z adnaho boku narod nia mieu nijakaha holasu i nichto z im nia liSyusia, z druhojza starany Rasiejcy nie chacieli Bielarusau pryznac asobnaj nacyjaj i — prawam duzaha mahlib ciahnuc nas na swaju rasiejskuju wieru. (J hetym adnak casie, kali Boh narod nas zbudziQ z niadoli i procmy, pakazausy cysciejsy slach da azyQlennia relihijnaje kultury й sercach nasych i kali uzo rasiejscynu sprawiadliwasc Jaho skasawala, para nam adwazna i z sumlehniem spakojnym zajawic swietu ab swaim pryrodnym prawie da rodnaj mowy й sprawach swiatoj wiery nasaj. I wos dziela hetaha z pakoraj my Bielarusy Kluscanskaj parafii adwazwajemsia prasic Wasu Ekscelencyju, kab nasu mowu rodnuju dapuscic u Kluscanski kasciol chacia й tyja festy, kali haworycca nawuka i pa iitousku, heta znaca — na fest Serca Jezusa i na sw. Jachima... I asmialajemsia dabawic, sto u naSaj staranie pramowy pa bielarusku iizo zdaralisia i byli spatkany narodam jak susim na swaim miescy"...
U 1925 h. 16. IV. za № 20 Ks. K. Stepowic u sprawie bielaruskich kazanniati u jaho
— 165
parafii pisau hetkaje pismo da biskupa Matulewica: „Zhodna z zadariniem narodu, wyrazanym na pismie, a takza zhodna z maim prakananniem ab prawie katalikou da rodnaj mowy u Kasciele, astatnim casam ustaliusia й parafii Zaswirskaj hetki paradak nawucahnia wiernych: 1) piersaje kazannie prad Sumaj papolsku, druhoje kazannie pa bielarusku, 2) na dwa halotinyja festy parafijalnyja sw. Jozafata i sw.. Trojcy na niesparach prad pracesijaj, 3) kanferencyi prad wialikodnaj spowiedziaj u poscie pa dwa razy й tydzieri... 4) pryhatawannie dziaciej da piersaj spowiedzi i sw. Komunii badaj wyklucna pa bielarusku praz uwahu na pounaje niaCimierinie dziaciej cuzoj mowy“...
Dalej u hetym pismie Ks. K. Stepowic prosic biskupa pradstauleny paradak zacwierdzic, padcorkiwajucy adnacasna, sto kali jaki ruch narodny puscic samapasam, skutki mohuc bye nieablicalnyja.
Na
КНІГІ ОНЛАЙН
