КНІГІ ОНЛАЙН
Прыняць удзел у вычытцы распазнанага тэксту Падрабязней
Солонцовая растительность — саланцовая расліннасць, сукупнасць фітацэнозаў, якія сфарміраваліся на саланцах і саланцаватых глебах. Спалучае ў сабе прыкметы ксерафітаў і галафітаў. Прадстаўнікі — салянкі, чорны палын і інш. Сустракаецца ў стэпах, паўпустынях і пустынях. Солонцы — саланцы, засоленыя глебы, якія сустракаюцца асобнымі плямамі ў лесастэпавай, стэпавай, паўпустыннай і пустыннай зонах умеранага пояса. Шырока распаўсюджаны на Прыдунайскай і Прыкаспійскай нізінах, у Заходняй Сібіры, Сярэдняй Азіі. Утрымліваюць менш растваральных солей, чым саланчакі. Характарызуюцца наяўнасцю натрыю ў верхніх гарызонтах, гіпсу, сульфатаў і хларыдаў — у ніжніх. Маюць рэзка выражаныя глебавыя гарызонты. Набухаюць, становяцца вязкімі і ліпкімі ў вільготным стане і ўшчыльняюцца пры высыханні. Малаўрадлівыя, утрымліваюць шкодныя для раслін солі; патрабуюць гіпсавання (унясення гіпсу) або пры блізкім заляганні гіпсавага гарызонту — глыбокага ворыва. Солончаки — саланчакі, засоленыя глебы, якія ўтрымліваюць у паверхневым слоі 1 % і больш растваральных солей. Засаленне звычайна выклікаецца падняццем па капілярах грунтавых вод са значным утрыманнем раствораных мінеральных рэчываў да паверхні і іх выпарэннем. Распаўсюджаны галоўным чынам у пустынях Азіі, Афрыкі і Аўстраліі. Выкарыстоўваюцца для земляробства пасля прамывання і паніжэння ўзроўню грунтавых вод. Пры няправільным арашэнні выклікаецца паўторнае засаленне. Солончаковая растительность — саланчаковая расліннасць, сукупнасць фітацэнозаў, якія сфарміраваліся на саланчаках і саланчаковых 282 глебах. Прадстаўлена галафітамі. Сустракаецца ў стэпах, паўпустынях і пустынях. Сольфатары — сальфатары, струмені сярністага газу і серавадароду з дамешкаю вадзяной пары, вуглякіслага і іншых газаў, што выдзяляюцца з дробных каналаў і трэшчын у кратэры і на схілах вулкана. Тэмпература С. 90—300 °C. Соляная тектоника — саляная тэктоніка, тып складкаватых дэфармацый асадкавага слоя зямной кары, звязаны з наяўнасцю ў аснове або сярэдняй частцы разрэзу дастаткова магутных (звыш 1 км) салявых адкладаў (каменная соль, калійныя солі). Мае ў асноўным выгляд салявых купалаў. Класічныя вобласці С. т.— Прыкаспійская ўпадзіна, упадзіна Мексіканскага заліва і яго ўзбярэжжа. Соляные купола — саляныя купалы, адна з форм праяўлення саляной тэктонікі. Маюць выгляд купалападобных падняццяў з салявым ядром (штокам), што прыўзнімае або працінае больш маладыя пароды крылаў. У скляпеннях і крылах С. к. часта знаходзяцца радовішчы нафты і газу, а салявыя ядры распрацоўваюцца для атрымання каменнай і калійных солей. Солярный климат — салярны клімат, 1) умоўны, або радыяцыйны, клімат, што разлічваецца тэарэтычна па размеркаванню сонечнай радыяцыі на Зямной паверхні ў залежнасці толькі ад шыраты мясцовасці і часу года (без уліку кліматаўтваральных фактараў і працэсаў, што адбываюцца ў атмасферы, асаблівасцей падсцілаючай паверхні і інш.). Адхіленне тэмпературы паветра і іншых характарыстык С. к. ад рэальных адлюстроўвае ролю мясцовых геаграфічных фактараў і асаблівасцей цыркуляцыі атмасферы ў фарміраванні клімату таго або іншага рэгіёна; 2) рэжым сонечнай радыяцыі і эфектыўнага выпрамянення ў дадзеныя месцы. Сомма — сома, грэбень старажытнага разбуранага вулкана, што ўцалеў пасля ўзрыву або правалу вяршыні і абмяжоўвае часткова або поўнасцю малады вулкан, які ўзнік ва ўпадзіне пры пазнейшым вывяржэнні (напрыклад, Авачынская Сопка на Камчатцы). Сопка — сопка, назва ўзгоркаў І гор з круглявымі вяршынямі ў Забайкаллі і на Далёкім Усходзе Расіі. На Камчатцы і Курыльскіх астравах С. называюцца таксама вулканы (Ключаўская Сопка, Авачынская і інш.). С. называюць таксама высокія (да 4 м) курганы. Сорные растения, сорняки — пустазелле, некультурный расліны, рост якіх на пэўных участках не пажаданы (пагаршаюць умовы росту культурных раслін, зніжаюць ураджай, ядавітыя і г. д.). Найбольш распаўсюджаны па ўсяму зямному шару (чартапалох, асот, аўсюк, пырнік, жыціца). Сосновый лес, бор, сосняк — сасновы лес, бор, сасняк, чысты сасновы лес на бедных сухіх пясчаных І супясчаных глебах. Составление карт — састаўленне (складанне) карт, сукупнасць графічных работ па вырабу арыгінала карты. Уключае: пабудову каар- дынатных сетак, перенос інфармацыі з крыніц на састаўляемы арыгінал, апрацоўку гэтай інфармацыі (генералізацыю) і графічнае афармленне арыгінала (вычэрчванне, афарбоўку і г. д.). С. к.— таксама адзін з двух галоўных раздзелаў дысцыпліны «Праектаваннеі састаўленне карт». Социально-экономическая география, экономическая и социальная география — сацыяльна-эканамічная геаграфія, эканамічная і сацыяльная геаграфія, адна з асноўных частак грамадскай геаграфіі і ўсёй. сістэмы геаграфічных навук, вывучае тэрытарыяльную арганізацыю грамадства ў ррзных краінах, раёнах, мясцовасцях. Канкрэтныя аб’екты даследавання — насельніцтва,.гаспадарка, яе галіны, лрыродныя ўмовы і рэсурсы. С.-э. г. падзяляецца на эканамічную геаграфію, са.цыяльную геаг.рафію. і асобную галіну — геаграфію насельніцт-ва. , . ; , - Соцносфера — сацыясфера,. частка геаграфічнай абалонкі, якая ўдлючае ,ў свой .оклад чалавецтва з.уласцівымі яму на, дадзеным этапе развіцця вытворчымі адносінамі, а таксама .асвреную кадарекам частку.прыроднага асяроддзя. ... ... ...... Спектральный анализ — рпектральны аналіз, мет.ад якаснай і крлькдснай хадактарыстыкі ^..імічйага сартаву .якога-ребудзь рэчыва, заснд; ваны на. .вывучэнні. ўласцірага яму. аптычнага . спдктрд. Ужываерцц прыдаследаваннях .горных,. паррд,.;глеб, порелу. даслін,. завісей, у прыроднцх родах,!, інш,. . г^.,. ..... Спектрозональная аэрофотосъёмка.-^спектразанальная аэрафот.ат здымка, фатагррфаванне мясцовдсцг з, паветраных, і касмі^ных. .лятальных.апаратаў адна,часова ў некалькі.х (мінімум у дзвюх) зонах спектра электрамагнітных хваль. Асноўны від С. а.— каляровая сдектразанальная; .на такіх здыммх аб’е.кед мя^цедасці, пакрзв.аюцца ,вд„ ўмоўных колердх; іс^уе таксамд ^ВД^айДНальнрЯг-^.3. • > »<.;.■ и..-:.-. Спелеология, пещероведениерпелеалогія, пячоразнаўства, састаўная.частк.а карстазнаўства, Вывурае пячоры—-.и.генезХс, марфа: логію,. мікр.аклімат, гідралогію, дрганічны. рвет, .рэшткі . матэрыяльна.й,. кудцту.ры мінулых .стагоддзяў, а . таксама распаўсірджа.нне т сучасцар. выкарыстанне; . . . а.,? .-in о, .ч Спелость почвы — спеласць глебы, стдн.^глебы, што дапускае магчым.арць яе апрацоўкі (фізічная С._г.), або пасеў ці пасадку культурные раслін (біялагічная С. г.). Наступав пры дастаткова. высокіх тэмпературах І пры некаторым аптымальным увільгатненні, ,што робіць глебу, зрязцай і пл.астычнай. . . ч,.. .. . , ,, , . ... Специальные карты — спецыялцныя карты, карты,..прызнананыя для пэўнага друга выкарыстальнікаў і рашэння канкрэтрых задач (вучэбн^я карты, турцсцкія карты,, навіг.дцыйныя карты і інш.),, . Спилит — спіліту палеатыдная базальтавая „горная. порода, у якой палявы шпат прадстаўлены, другасным альбітам; альбіт замя.шчаецца хларытам, кальцитам і эпідотам, Утварыл-ася. .пры .падврдных .выліван-. нях; часам у С..назір.аецца шаравая (падушкрвая.) асобнасць. . Сплавина, зыбун — сплавіна, зыбун, дрыгва, слой з водных і балотных раслін, што ўтварыўся на паверхні сажалак, азёр І вадасховішч пры адсутнасці цячэнняў і хвалявання. У вадаёмах, багатых пажыўнымі рэчывамі, складаецца з чароту, рагозу і іншых карэнішчавых раслін, зялёных і сфагнавых імхоў. Нарастав звычайна ад берагоў, часам пакрывае ўвесь вадаём. Спорово-пыльцевой анализ — спорава-пыльцавы аналіз, метад вызначэння саставу І пранэнтных суадносін спор І пыльцы розных раслін ва ўзорах, уэятых з геалагічных разрэзаў, пахаваных глеб, тарфяных пакладаў і інш. Такія даследаванні магчымы дэякуючы ўстейлівасці да разбурэння спор і пыльцавых эерняў, знешнія абалонкі якіх захоўваюцца працяглы час. Способ ареалов — спосаб арэалаў, картаграфічны спосаб паказу абласцей распаўсюджання якой-небудзь э’явы— бесперапыннап, су■цэльнай (напрыклад, абледэянення) або разгрупаванай (напрыклад, асобных відаў жывёл — вавёркі, паўночнага аленя і г. д.) ■ шляхам паказу гранічнай лініі, афарбоўкі або штрыхоўкі арэала і інш. Арэалы на карие могуць суправаджацца колькаснымі пакаэчыкамі, якія харантарызуюць сумарную велічыню э’явы ўнутры кожнага арэала (напрыклад, запасы вугалю па басейнах) або яе сярэднюю інтэнсіўнасць. ‘ Способ знаков движения — спосаб знакаў руху, кзртаграфічны спосаб паказу перамяшчэнняў прыродных і сацыяльна-эканамічных з’яў (марскія цячэйні, вятры, пералёты птуінак, міграцыі насельніцтва, перавозхі грузаў і інш.). Асноўны графічны средам — вектары (накіраваныя стрэлкі) і стужкі (палосы). Адрозненні ў малюнку характарызуюць асаблівасці з'явы. Способ значков, внемасштабиых знаков — спосаб эначкоў, пазамаштабных знакаў, картаграфічны спосаб паказу на картах аб’ехтаў, якія не выражаюцца ў маштабе карты або займаюць меншую плошчу; чым картаграфічны знак, а таксами передачи з'яў, што лакалізаваны па пунктах. Знакі паказваюць від і месцазнаходжанне аб’ектаў, іх велічыню, значение, змяненне ў часе і г. д. Па форме адрозніваюць значкі геаметрычныя, літарныя і наглядный (сімвалічныя). Способ изолиний — спосаб Ьаліній, спосаб паказу, які прымяняенца для картаграфавання велічыні або інтэнсіўнасці бесперапынных і паступова зменлівых з’яў— вышыні зямной паверхні, температуры паветра, колькасці ападкаў і інш. 3 дапамогаю ізаліній паказваюць таксама змяненне велічыні з’явы ў часе (напрыклад, гадавое змяненне магнітнага схілення), перамяшчэнне з'яў (напрыклад, сеэоннае пераразмеркаванне паветраных мае), час наступления якіх-небудзь з’яў (напрыклад, моцнага ветру і штормаў у розныя .месяцы года) і г. д. Способ линейных знаков — спосаб лінейных знакаў, картаграфічны спосаб паказу лійій мерыдыянаў і паралелей, розных граніц, лінім сувязі, а таксама лінейных аб’ектаў, што не выражаюцца па шырыні ў маштабе карты (рэк, дарог і г. д.). Лінейныя энакі прымяняюць таксама для плошчавых аб’ектаў (напрыклад, восей хрыбтоў пры паказе структуры горнай краіны). Способ локализированных диаграмм — спосаб лакалізаваных дыяграм, картаграфічны спосаб паказу сезонных і іншых перыядычных з’яў — іх ходу, велічыні, працягласці, паўторнасці і г. д. шляхам дыяграм, аднесеных да пэўных пунктаў і плошчаў. Прыклады: гадавы ход тэмпературы, колькасць ападкаў па месцах, дынаміка снегавога покрыва, размеркаванне гадавога сцёку рэк, напрамак і сіла вятроў і г. д.