Руска-беларускі слоўнік тэрмінаў нафта і газаздабычы
Уладзімір Люшцік
Выдавец: Беларуская навука
Памер: 203с.
Мінск 1997
У. В. ЛЮШЦІК
РННМІ
ІІК
«■
МН' I ГШШМІ
АКАДЭМІЯ НАВУК БЕЛАРУСІ
ІНСТЫТУТ МОВАЗНАЎСТВА ІМЯ ЯКУБА КОЛАСА
У. В. ЛЮШЦІК
РНШРН
Hill
МІЎ
ННФТВ-1 [ШШШЬІ
6725 тэрмінаў
МІНСК “БЕЛАРУСКАЯ НАВУКА” 1997
УДК 622.32(038)-82-826
ББК 33.36я2
Л 99
Рэдактары:
доктар філалагічных навук Л. А. Антанюк, кандыдат геолага-мінералагічных навук A. I Конанаў
Рэцэнзенты:
кандыдат філалагічных навук М. Н. Крыўко, кандыдат філалагічных навук В. К. Шчэрбін
ISBN 985-08-0034-8
© У. В. Люшцік, 1997
Светлай памяці акадэміка Мікалая Васільевіча Бірылы
ПРАДМОВА
У апошнія гады быў выдадзены шэраг руска-беларускіх галіновых слоўнікаў. Тое, што даследчыкі звярнулі ўвагу менавіта на тэрміналагічныя даведнікі, тлумачыцца перш за ўсё прыняццем у 1990 годзе Вярхоўным Саветам БССР Закона аб мовах. Акрамя такіх традыцыйных сфер ужывання, як радыё, тэлебачанне, перыядычны друк, спецыяльная лексіка пачала актыўна выкарыстоўвацца ў навучальным працэсе сярэдніх, сярэдніх спецыяльных і вышэйшых навучальных устаноў, выдавецкай дзейнасці, справаводстве і справаздачнасці адміністрацыйных устаноў і органаў дзяржаўнага кіравання. Гэтая акалічнасць ставіць на парадак дня пытанне аб стварэнні лексікаграфічных прац на належным навуковым і метадалагічным узроўні.
У дадзеным перакладным слоўніку ўпершыню падаецца ў сістэматызаваным выглядзе руская і беларуская спецыяльная лексіка з галіны нафтаі газаздабычы. За 30 гадоў развіцця на Беларусі гэтай галіны прамысловасці наспела патрэба ў стварэнні такога слоўніка. Змешчаныя ў ім тэрміны па свайму тэматычнаму ахопу прадстаўляюць усе асноўныя этапы, напрамкі і прадметныя вобласці нафтаі газаздабычы: палявую і промыславую геалогію, разведачнае і эксплуатацыйнае бурэнне, распрацоўку нафтагазавых радовішчаў, абсталяванне промыслаў, транспарт і захоўванне нафты і газу. Акрамя таго, у слоўнік уключана асноўная тэрміналогія па пётраграфіі, стратыграфіі і нафтахіміі.
Слоўнік пабудаваны па алфавітна-гнездавым прынцыпе, але з яго робяцца пэўныя выключэнні. Так, у пераважнай большасці шматкампанентных тэрмінаў на першае месца выносіцца асноўнае, ключавое слова, дзякуючы чаму аблягчаецца пошук гэтых тэрмінаў:
' бурённе дробострўйное бурэнне шротаструмённае
насбс буровбй вспомогательный пбмпа буравая дапамбжная
послёдовательность отложённй регрессйвная паслядбўнасць адкладаў рэгрэсіўная
Астатняя частка шматкампанентных тэрмінаў (гэта пераважна назвы стратыграфічных падраздзяленняў лузнтанскмн ярус (юрской снстёмы) лузітанскі ярус (юрскай сістэмы) і ўстойлівыя словазлучэнні тыпу обьяснйтельная запйска проёкта тлумачальная запіска праёкта) падаецца традыцыйна: па алфавіту першых слоў са складу такіх тэрмінаў.
Сінонімы да лексем у слоўнікавых артыкулах падаюцца ў квадратных дужках:
скважнна наблюдательная [контрбльная] свідравіна назіральная [кантрбльная]
Неабходныя ўдакладненні да тэрмінаў змешчаны ў круглых дужках:
спосббность врашательная (оптйческое свбйство нёфтн) здбльнасць вярчальная (аптычная ўласцівасць нафты).
Значэнні амонімаў прадстаўлены пасля арабскіх лічбаў:
ключ 1. (інструмёнт) ключ; 2. (прырбднае ўтварэнне) крыніца.
У выпадку выкарыстання тэрміна ў іншых спецыяльных падмовах у круглых дужках курсівам паказваенца яго прыналежнасць да разглядаемай тэрмінасістэмы:
плнта опбрная (бур.) пліта апбрная (бур.)
шнт (геол.) шчыт (геал.)
Уключэнне сінонімаў, выкарыстанне тлумачальных дадаткаў, а таксама ўжыванне разгорнутай пабудовы слоўнікавых артыкулаў, напрыклад днагенёз, преврашённе осадка в порбду дыягенёз, ператварэнне асадку ў парбду, робіць дадзены слоўнік карысным не толькі для спецыялістаў, але і для шырокага кола чытачоў.
Крыніцай для фарміравання слоўнікавага рэестра паслужылі беларускамоўная перыёдыка і галіновыя перакладныя слоўнікі. Акрамя таго, пры ўдакладненні напісання тэрмінаў і месца націску ў іх выкарыстоўваліся “Русско-немецкйй й немецко-русскйй словарь по нефтй й газу” (М., 1981), “Французско-русскйй геологйческйй словарь” (М., 1982), “Русско-французскйй геологйческйй словарь” (М., 1985), “Русско-англййскйй полйтехнйческнй словарь” (М., 1982), “Русско-французскйй полйтехннческнй словарь” (М., 1980), “Горная энцйклопедня”: У 5 т. (М., 1984 — 1991), “Тлумачальны слоўнік беларускай мовы”: У 5 т. 6 кн. (Мн., 1977 1984), “Слоўнік беларускай мовы” (Мн., 1987), “Русско-белорусскнй словарь”: У 3 т. (Мн., 1993).
аалён, аалёнскмй ярус (юрской снстёмы) аалён, аалёнскі ярус (юрскай сістэмы)
абйм, океанйческая впаднна абім, акіянічная ўпадзіна
абнссопелйты абісапеліты
абляцня абляцыя
абразйвность абразіўнасць
аварня аварыя; а. в скважмне а. у свідравіне; а. прн бурённн, а. на буровбй а. пры бурэнні, а. на буравбй
авлакогён (геол.) аўлакагён (геал.)
автогеосннклнналь аўтагеасінкліналь
автотягач аўтацягач
автохтбн покрбва [шарьяжа] аўтахтбн пбкрыва [шар’яжу]
автохтонйя, скоплённе растйтельных остатков аўтахтанія, скбпішча раслінных астаткаў
автоцнстёрна подогреваемая аўтацыстэрна падаграваемая
агёнт агёнт; а. раббчнй для гндроразрыва (вязкая эмўльсня керосйна н воды) а. раббчы для гідраразрыву (вязкая эмўльсія газы і вады); а. расклйнмваюіцнй, жйдкость-песконосйтель а. расклінбўваючы, вадкасць-песканбсьбіт
агрегат агрэгат; а. буровбй а. буравы; а. передвнжнбй насбсный для гндроразрыва пласта а. перасбвачны пбмпавы для гідраразрыву пласта; а. тяговый для шлангокабельного бурёння а. цягавы для шлангакабельнага бурэння; а. цементнрбвочный а. цэментавальны
азнмут скважнны азімут свідравіны
азойчность, пблное отсўтствне нскопаемых остатков азаічнасць, пбўная адсўтнасць выкапнёвых астаткаў
акадййскнй отдёл (кембрййской снстёмы) акадыйскі аддзёл (кембрыйскай сістэмы)
аквнлон, аквнлонскнй ярус (юрской снстёмы) аквілбн, аквілбнскі ярус (юрскай сістэмы)
аквнтанскнй ярус (неогёновой снстёмы) аквітанскі ярус (неагёнавай сістэмы)
актнвацня пласта актывацыя пласта
акты прн сооружённн скважнны акты пры будаванні свідравіны
алеврйт алеўрыт
аллохтбн алахтбн
аллювнй, аллювнальные отложёння алювій, алювіяльныя адклады
алмазы алмазы; а. для бурёння а. для бурэння; а. обьёмные а. аб’ёмныя; а. овалнзбванные а. авалізаваныя; а. подрезные а. падразныя; а. рекуперйрованные [нзвлечённые] а. рэкупераваныя [вьінятыя]
альб, альбсккй ярус (меловбй снстёмы) альб, альбскі ярус (мелавбй сістэмы)
альгннйт (добавка для глйннстого раствбра) алыініт (дабаўка для гліністага раствбру)
альтнмётр самопйшушнй альтымётр самапісны
альтнмётрня [ннвелйрованне] альтымётрыя [нівеліраванне]
альтнтуда ўстья скважнны альтытўда вўсця свідравіны амортнзатор кронблбка амартызатар кронблбка
амплнтуда амплітўда; а. [высота] разрывнбго нарушёння а. [вышыня] разрыўнбга парушэння; а. тектонйческнх двмжённй а. тэктанічных рўхаў
амфнтеатр морённый (геол.) амфітэатр марэнны (геал.)
анабйтум; бйтум, находяпційся в стаднн образовання анабітум; бітум, які знахбдзіцца ў стадыі ўтварэння
аналнз аналіз; а. весовбй [колйчественный] а. вагавы [кблькасны]; а. капельный а. крбпельны; а. кёрна боковбго грунтоноса а. кёрну бакавбга грунтанбса; а. кёрна обычный а. кёрну звычайны; а. на разделённе в тяжёлых жйдкостях а. на раздзялённе ў цяжкіх вадкасцях; а. обшнй а. агўльны; а. пластовбй нёфтн а. пластавбй нафты; a. по удёльным весам а. па ўдзёльных вагах; а. раббчнй а. рабочы; а. рентгеноструктурный а. рэнтгенаструктўрны; а. сырбй
нёфтн а. сырбй нафты; а. текстўры а. тэкстўры; а. фракцнбнный а. фракцыйны
аннзййскнй ярус (трнасовой снстёмы) анізійскі ярус (трыясавай сістэмы)
антеклйза антэкліза
антнвоспламенйтель антыўзгаральнік
антнзагустйтель антызагушчальнік
антнклнналь надвйнутая [чешуйчатая] антыкліналь насўнутая [лускаватая]
антнклкнбрнй веерообразный антыклінбрый веерападббны
антропогён, антропогёновая снстёма антрапагён, антрапагёнавая сістэма
антропозбй антрапазбй
аппарат апарат; а. днстнлляцнбнный [перегбнный], днстнллятор а. дыстыляцыйны [перагбнны], дыстылятар; а. перегбнный с колбнкой а. перагбнны з калбнкай; а. Старка (для определёння содержання воды в нёфтн) а. Старка (для вызначэння змяшчэння вады ў нафце)
аппаратўра апаратўра; а. для нсслёдовання скважнн а. для даслёдавання свідравін; а. для контрбля качества [для контрбля свойств] глйннстых раствбров а. для кантрблю якасці [для кантрблю ўласцівасцей] гліністых раствбраў; а. телензмерйтельная (резервуарного парка) а. тэлевымяральная (рэзервуарнага парка)
апт, аптскмй ярус (меловбй скстёмы) апт, апцкі ярус (мелавбй сістэмы)
аргнллнзацня [оглннённе] аргілізацыя [аглінённе]
аргнллйт, отвердёвшая глйна аргіліт, зацвярдзёлая гліна
арговёйскнй ярус (юрской смстёмы) аргавёйскі ярус (юрскай сістэмы)
аренйг, аренйгскнй ярус (ордовйкской снстёмы) арэніг, арэнігскі ярус (ардавікскай сістэмы)
аребметр арэбметр; а. для рассбла, солемёр а. для расблу, салямёр; а. для солёных раствбров а. для салёных раствбраў; а. Рассела для обьёмного аналнза а. Расела для аб’ёмнага аналізу; а. с температурной поправкой а. з тэмператўрнай папраўкай
арматўра арматўра; а. клапанная буровых насбсов а. клапанная буравых пбмпаў; а. устьевая а. вўсцевая; а. фонтанная а. фантанная
армйрованне арміраванне
арретйр арэцір
артезнанскнй артэзіянскі
артйнскнй ярус (пёрмской снстёмы) арцінскі ярус (пёрмскай сістэмы)
архёй, архёйская эра архёй, архёйская эра
ассоцнацня мннералов тяжёлой фракцмн асацыяцыя мінералаў цяжкай фракцыі
астазйрованне астазіраванне
асфальт асфальт; а. окнслённый а. акіслены; а. остаточный [нскўсственный] а. астаткавы [штўчны]; а. очйіценный а. ачышчаны; а. без прймесей, а. высбкого качества а. без дамёшак, а. высбкай якасці; а. с прймесямн, а. нйзкого качества а. з дамёшкамі, а. нізкай якасці; а. прнрбдный а. прырбдны; а. продўтый а. прадзьмўты; а. разжнжённый а. разрэджаны; а. сернйстый а. сярністы; а твёрдый а. цвёрды
асфальтовый, бнтумннбзный асфальтавы, бітумінбзны асфальтоцемёнт асфальтацэмёнт
ацкднмётр ацыдымётр
ацнднмётрня ацыдымётрыя
аэрацня (глйннстого раствбра) аэрацыя (гліністага раствбру)
Б
баба ударная баба ўдарная
базнс базіс; б. денудацнн б. дэнудацыі; б. сьёмкм б. здымкі
байбс, байбсскмй ярус (юрской снстёмы) байбс, байбскі ярус (юрскай сістэмы)
КНІГІ ОНЛАЙН
